Casusbespreking
Volledige uitwerking toetsmatrijs
Social Work - Jaar 3
,Inhoudsopgave
Inhoudsopgave 2
1. Theorieën over de normale ontwikkeling 3
1.1 Theorie over de ontwikkelingsopgaven 3
1.2 Theorie over de opvoedtaken 5
1.3 Normale ontwikkeling betreffende ontwikkelingsgebied 5
1.3.1 De normale ontwikkeling van de slaap 5
1.3.2 De normale ontwikkeling van voedingspatronen bij baby’s en grote kinderen 8
1.3.3 De normale ontwikkeling van gehechtheid 10
1.3.4 De normale ontwikkeling van sociaal gedrag (tot 5 jaar) 14
1.3.5 De normale ontwikkeling van zindelijkheid 16
1.3.6 De normale ontwikkeling van taal, geletterdheid, leren en rekenen 17
1.3.8 De normale ontwikkeling van zelfregulatie en executieve functies 21
1.3.9 De normale ontwikkeling: agressie, gehoorzaamheid en moraliteit 26
1.3.10 De normale ontwikkeling van angst 29
1.3.11 De normale ontwikkeling van stemming en emotie 32
1.3.12 De normale ontwikkeling van gewichtsgroei en lichaamsbeeld 35
1.3.13 De normale ontwikkeling van middelengebruik 36
2. Afwijkende ontwikkeling 38
2.1 Slaapstoornissen 38
2.1.1 Dyssomnia’s (vormen van slechte slaap) 39
2.1.2 Parasomnia’s (vormen van vreemd gedrag tijdens de slaap) 40
2.1.3 Slaapgebonden bewegingsstoornissen 41
2.1.4 Comorbiditeit: waarmee gaat het vaak samen? 41
2.2 Voedings- en eetstoornissen 43
2.3 Hechtingsstoornissen 44
2.4 Autismespectrumstoornis 47
2.5 Agressie en gedragsstoornissen 51
2.6 Angststoornissen 53
2.7 Stemmingsstoornissen 54
2.8 Middelenmisbruik 57
3. Wet- en regelgeving 59
3.1 Internationale rechten van het kind 59
3.2 Personen- en familierecht 60
3.3 Jeugdstrafrecht (inclusief adolescentenrecht) 62
3.4 Arbeidsrecht en leerplicht 64
3.5 Jeugdhulp en kinderbeschermingsmaatregelen 65
4. Oudergericht werken 70
4.1 Ouderschapstheorie Alice van der Pas 70
5. Systemisch werken 72
6. Oplossingsgericht werken 74
2
, 1. Theorieën over de normale ontwikkeling
1.1 Theorie over de ontwikkelingsopgaven
Vooronderstellingen bij de theorie over ontwikkelingsopgaven
De theorie over ontwikkelingsopgaven kent drie vooronderstellingen:
1. Een bepaalde ontwikkelingsopgave hoort bij een bepaalde periode;
2. Sommige van deze opgaven zijn cultureel bepaald;
3. Het wel of niet adequaat volbrengen van deze opgaven beïnvloedt de ontwikkeling en
daarmee het gedrag van kinderen in latere periodes in het leven.
Er zijn bepaalde momenten in de ontwikkeling van een kind die kunnen zorgen voor een nieuwe start,
maar die ook een afwijkende ontwikkeling in gang kunnen zetten. Denk bijvoorbeeld aan het leren
lopen – een kind kan dan ook weglopen –, de overgang van de basisschool naar de middelbare
school, de geboorte van een broertje of zusje, of signalen van lichamelijke rijping (menstruatie,
zaadlozing).
De manier waarop kinderen omgaan met gebeurtenissen in hun leven en wat ze daar wel of niet van
leren, heeft invloed op de manier waarop ze omgaan met ontwikkelingsopgaven die zich later in hun
leven voordoen. De omgeving van het kind kan het volbrengen moeilijker maken of vergemakkelijken,
en dat geldt meer naarmate het kind jonger is.
- Voorbeeld:
Als kind niet veilig gehecht aan opvoeders → Als kleuter problemen in omgang leeftijdsgenootjes →
Als adolescent moeite met emotioneel zelfstandig worden en negatief zelfbeeld → Als volwassene
moeite om stabiele en warme liefdesrelaties in stand te houden.
Sommige ontwikkelingsopgaven zijn tijdgebonden. Zo moeten kinderen zich in de eerste twee jaar
van hun leven veilig kunnen hechten aan hun ouders of opvoeders; dat kunnen ze niet later nog eens
proberen. Andere ontwikkelingsopgaven houden we ons hele leven, zoals op een goede manier
omgaan met anderen. Bovendien heeft niet elk kind dezelfde ontwikkelingsopgaven. Ze kunnen
daarnaast ook nog eens verschillen in aantal en in zwaarte.
Omschrijving perioden en voorbeelden van ontwikkelingsopgaven
Periode Omschrijving periode Voorbeelden
ontwikkelingsopgaven
1. Baby/peuter In hun eerste levensjaar moeten kinderen leren - Fysiologische
(0-2 jaar) om de spanning en onlustgevoelens te reguleren zelfregulatie
die horen bij honger of slaap. De eerste mijlpaal in - Veilige gehechtheid
de sociale ontwikkeling van kinderen is veilige - Exploratie
gehechtheid. Die bepaalt in belangrijke mate of ze - Autonomie
actief op onderzoek (durven) uitgaan. Aan het - Individuatie
einde van het tweede levensjaar is de
ontwikkeling van het ik-besef belangrijk. Dat komt
onder meer tot uiting in het nee zeggen.
2. Peuter-kleuter In deze periode komen geheugen en taal tot - Representationele
(2-4 jaar) ontwikkeling, en ook de fantasie: het doen-alsof (d.w.z. herinneren)
3
, spel begint. In het derde levensjaar worden vaardigheden
leeftijdgenootjes belangrijk en leren kinderen - Omgaan met
samen te spelen zonder steeds ruzie te maken. leeftijdgenoten
Daarnaast leren kinderen zich aan te passen en te - Internaliseren van
accepteren dat ze niet altijd hun zin kunnen maatschappelijke
krijgen: ze leren luisteren naar hun opvoeders. eisen
- Het ontwikkelen van
seksueel bewustzijn
3. Basisschoolperiode In deze periode zijn kinderen steeds beter in staat - Decentratie (je kunnen
(4-12 jaar) zelf hun persoonlijke verzorging te doen. Ze verplaatsen in een
oefenen in schoolse vaardigheden zoals ander)
concentratie en planning. In het contact met - Acceptatie door
leeftijdgenoten (meestal van de eigen sekse) leren leeftijdgenoten
ze vriendschapsrelaties op te bouwen en het - Lezen, schrijven en
perspectief van anderen te zien. rekenen
- Discipline
4. Puberteit en vroege Tijdens de puberteit moet de jongere leren om de - Emotionele
adolescentie veranderingen van zijn lichaam te accepteren en zelfstandigheid
(12-16 jaar) te waarderen. Vanaf een jaar of 14 neemt het - Omgaan met de eigen
contact met leeftijdgenoten van de andere sekse en de andere sekse
toe (bij heteroseksuele jongeren). Het ontwikkelen - Ontwikkeling van
van emotionele zelfstandigheid en een (seksuele) waardesysteem:
persoonlijke identiteit is belangrijk. Deze persoonlijke identiteit,
ontwikkelingsopgaven kunnen leiden tot meer school, beroep en
conflicten met de ouders en andere opvoeders, samenleving
omdat adolescenten meer afstand gaan nemen
van thuis.
5. Late adolescentie en In deze fase bouwen jongeren verder aan hun - Keuze van beroep
jongvolwassenheid zelfstandigheid. Ze kiezen een opleiding en/of en/of vervolgopleiding
(16-13 jaar) zoeken werk, en worden zowel in financieel als - In staat zijn tot goede
emotioneel opzicht minder afhankelijk van hun zelfverzorging en
ouders. Die groei naar volwassenheid gaat vaak gezonde leefstijl
gepaard met minder conflicten met de ouder(s),
omdat de jongere steeds meer een eigen,
zelfstandig leven leidt. Daardoor kan een nieuw
evenwicht in de relatie tussen jongere en ouder(s)
ontstaan.
Extra ontwikkelingsopgaven
Voorbeelden van extra ontwikkelingsopgaven:
Ouders gaan scheiden of emigreren → kinderen moeten leren met scheiding/nieuwe partners ouders
omgaan → bij emigreren moeten ze leren met twee werelden omgaan (die van thuis en van de
nieuwe en onbekende buitenwereld).
Lhbti-jongeren → moeten hun geaardheid accepteren → culturele en religieuze normen van de
gezinsomgeving en maatschappij waarin ze leven kunnen hierop ook nog van invloed zijn.
Maatschappelijke ontwikkelingen → kunnen leiden tot nieuwe ontwikkelingsopgaven → denk
bijvoorbeeld aan het omgaan met Social Media als jongere.
4
Volledige uitwerking toetsmatrijs
Social Work - Jaar 3
,Inhoudsopgave
Inhoudsopgave 2
1. Theorieën over de normale ontwikkeling 3
1.1 Theorie over de ontwikkelingsopgaven 3
1.2 Theorie over de opvoedtaken 5
1.3 Normale ontwikkeling betreffende ontwikkelingsgebied 5
1.3.1 De normale ontwikkeling van de slaap 5
1.3.2 De normale ontwikkeling van voedingspatronen bij baby’s en grote kinderen 8
1.3.3 De normale ontwikkeling van gehechtheid 10
1.3.4 De normale ontwikkeling van sociaal gedrag (tot 5 jaar) 14
1.3.5 De normale ontwikkeling van zindelijkheid 16
1.3.6 De normale ontwikkeling van taal, geletterdheid, leren en rekenen 17
1.3.8 De normale ontwikkeling van zelfregulatie en executieve functies 21
1.3.9 De normale ontwikkeling: agressie, gehoorzaamheid en moraliteit 26
1.3.10 De normale ontwikkeling van angst 29
1.3.11 De normale ontwikkeling van stemming en emotie 32
1.3.12 De normale ontwikkeling van gewichtsgroei en lichaamsbeeld 35
1.3.13 De normale ontwikkeling van middelengebruik 36
2. Afwijkende ontwikkeling 38
2.1 Slaapstoornissen 38
2.1.1 Dyssomnia’s (vormen van slechte slaap) 39
2.1.2 Parasomnia’s (vormen van vreemd gedrag tijdens de slaap) 40
2.1.3 Slaapgebonden bewegingsstoornissen 41
2.1.4 Comorbiditeit: waarmee gaat het vaak samen? 41
2.2 Voedings- en eetstoornissen 43
2.3 Hechtingsstoornissen 44
2.4 Autismespectrumstoornis 47
2.5 Agressie en gedragsstoornissen 51
2.6 Angststoornissen 53
2.7 Stemmingsstoornissen 54
2.8 Middelenmisbruik 57
3. Wet- en regelgeving 59
3.1 Internationale rechten van het kind 59
3.2 Personen- en familierecht 60
3.3 Jeugdstrafrecht (inclusief adolescentenrecht) 62
3.4 Arbeidsrecht en leerplicht 64
3.5 Jeugdhulp en kinderbeschermingsmaatregelen 65
4. Oudergericht werken 70
4.1 Ouderschapstheorie Alice van der Pas 70
5. Systemisch werken 72
6. Oplossingsgericht werken 74
2
, 1. Theorieën over de normale ontwikkeling
1.1 Theorie over de ontwikkelingsopgaven
Vooronderstellingen bij de theorie over ontwikkelingsopgaven
De theorie over ontwikkelingsopgaven kent drie vooronderstellingen:
1. Een bepaalde ontwikkelingsopgave hoort bij een bepaalde periode;
2. Sommige van deze opgaven zijn cultureel bepaald;
3. Het wel of niet adequaat volbrengen van deze opgaven beïnvloedt de ontwikkeling en
daarmee het gedrag van kinderen in latere periodes in het leven.
Er zijn bepaalde momenten in de ontwikkeling van een kind die kunnen zorgen voor een nieuwe start,
maar die ook een afwijkende ontwikkeling in gang kunnen zetten. Denk bijvoorbeeld aan het leren
lopen – een kind kan dan ook weglopen –, de overgang van de basisschool naar de middelbare
school, de geboorte van een broertje of zusje, of signalen van lichamelijke rijping (menstruatie,
zaadlozing).
De manier waarop kinderen omgaan met gebeurtenissen in hun leven en wat ze daar wel of niet van
leren, heeft invloed op de manier waarop ze omgaan met ontwikkelingsopgaven die zich later in hun
leven voordoen. De omgeving van het kind kan het volbrengen moeilijker maken of vergemakkelijken,
en dat geldt meer naarmate het kind jonger is.
- Voorbeeld:
Als kind niet veilig gehecht aan opvoeders → Als kleuter problemen in omgang leeftijdsgenootjes →
Als adolescent moeite met emotioneel zelfstandig worden en negatief zelfbeeld → Als volwassene
moeite om stabiele en warme liefdesrelaties in stand te houden.
Sommige ontwikkelingsopgaven zijn tijdgebonden. Zo moeten kinderen zich in de eerste twee jaar
van hun leven veilig kunnen hechten aan hun ouders of opvoeders; dat kunnen ze niet later nog eens
proberen. Andere ontwikkelingsopgaven houden we ons hele leven, zoals op een goede manier
omgaan met anderen. Bovendien heeft niet elk kind dezelfde ontwikkelingsopgaven. Ze kunnen
daarnaast ook nog eens verschillen in aantal en in zwaarte.
Omschrijving perioden en voorbeelden van ontwikkelingsopgaven
Periode Omschrijving periode Voorbeelden
ontwikkelingsopgaven
1. Baby/peuter In hun eerste levensjaar moeten kinderen leren - Fysiologische
(0-2 jaar) om de spanning en onlustgevoelens te reguleren zelfregulatie
die horen bij honger of slaap. De eerste mijlpaal in - Veilige gehechtheid
de sociale ontwikkeling van kinderen is veilige - Exploratie
gehechtheid. Die bepaalt in belangrijke mate of ze - Autonomie
actief op onderzoek (durven) uitgaan. Aan het - Individuatie
einde van het tweede levensjaar is de
ontwikkeling van het ik-besef belangrijk. Dat komt
onder meer tot uiting in het nee zeggen.
2. Peuter-kleuter In deze periode komen geheugen en taal tot - Representationele
(2-4 jaar) ontwikkeling, en ook de fantasie: het doen-alsof (d.w.z. herinneren)
3
, spel begint. In het derde levensjaar worden vaardigheden
leeftijdgenootjes belangrijk en leren kinderen - Omgaan met
samen te spelen zonder steeds ruzie te maken. leeftijdgenoten
Daarnaast leren kinderen zich aan te passen en te - Internaliseren van
accepteren dat ze niet altijd hun zin kunnen maatschappelijke
krijgen: ze leren luisteren naar hun opvoeders. eisen
- Het ontwikkelen van
seksueel bewustzijn
3. Basisschoolperiode In deze periode zijn kinderen steeds beter in staat - Decentratie (je kunnen
(4-12 jaar) zelf hun persoonlijke verzorging te doen. Ze verplaatsen in een
oefenen in schoolse vaardigheden zoals ander)
concentratie en planning. In het contact met - Acceptatie door
leeftijdgenoten (meestal van de eigen sekse) leren leeftijdgenoten
ze vriendschapsrelaties op te bouwen en het - Lezen, schrijven en
perspectief van anderen te zien. rekenen
- Discipline
4. Puberteit en vroege Tijdens de puberteit moet de jongere leren om de - Emotionele
adolescentie veranderingen van zijn lichaam te accepteren en zelfstandigheid
(12-16 jaar) te waarderen. Vanaf een jaar of 14 neemt het - Omgaan met de eigen
contact met leeftijdgenoten van de andere sekse en de andere sekse
toe (bij heteroseksuele jongeren). Het ontwikkelen - Ontwikkeling van
van emotionele zelfstandigheid en een (seksuele) waardesysteem:
persoonlijke identiteit is belangrijk. Deze persoonlijke identiteit,
ontwikkelingsopgaven kunnen leiden tot meer school, beroep en
conflicten met de ouders en andere opvoeders, samenleving
omdat adolescenten meer afstand gaan nemen
van thuis.
5. Late adolescentie en In deze fase bouwen jongeren verder aan hun - Keuze van beroep
jongvolwassenheid zelfstandigheid. Ze kiezen een opleiding en/of en/of vervolgopleiding
(16-13 jaar) zoeken werk, en worden zowel in financieel als - In staat zijn tot goede
emotioneel opzicht minder afhankelijk van hun zelfverzorging en
ouders. Die groei naar volwassenheid gaat vaak gezonde leefstijl
gepaard met minder conflicten met de ouder(s),
omdat de jongere steeds meer een eigen,
zelfstandig leven leidt. Daardoor kan een nieuw
evenwicht in de relatie tussen jongere en ouder(s)
ontstaan.
Extra ontwikkelingsopgaven
Voorbeelden van extra ontwikkelingsopgaven:
Ouders gaan scheiden of emigreren → kinderen moeten leren met scheiding/nieuwe partners ouders
omgaan → bij emigreren moeten ze leren met twee werelden omgaan (die van thuis en van de
nieuwe en onbekende buitenwereld).
Lhbti-jongeren → moeten hun geaardheid accepteren → culturele en religieuze normen van de
gezinsomgeving en maatschappij waarin ze leven kunnen hierop ook nog van invloed zijn.
Maatschappelijke ontwikkelingen → kunnen leiden tot nieuwe ontwikkelingsopgaven → denk
bijvoorbeeld aan het omgaan met Social Media als jongere.
4
