Veerman et al
Hoofdstuk 1, 2 en 3: Zicht op effectiviteit
Hoofdstuk 1: Wat is praktijk gestuurd effectonderzoek?
Inleiding
Er is de laatste tijd meer vraag naar wetenschappelijke onderbouwing van de effectiviteit van
behandeling. Het inzetten van evidence-based behandelingen is het uitgangspunt. De motivatie
hiervoor bij uitvoerende hulpverleners en directie is: streven naar zo hoog mogelijke kwaliteit en
bewijzen dat geld van de maatschappij goed besteed wordt. In het ideale model-onderzoek krijgt
de experimentele groep de interventie en de andere groep geen interventie, placebo-interventie of
alternatieve interventie, waarbij men random wordt toegewezen aan een conditie. De interventie
moet helder beschreven zijn (gedetailleerd protocol) en bij beide groepen wordt een voor- en
nameting gedaan.
Wat weten we uit effectonderzoek?
Wij weten dat interventies in de jeugdzorg gemiddeld genomen effectief zijn. Vergeleken met
interventies in volwassenzorg worden middelgrote tot grote effecten gevonden. Er zijn hier echter
vraagtekens bij te zetten:
Er zijn maar weinig behandelvormen onderzocht (1-5%), waarbij het overgrote deel van
het bewijs dat er is, uit het buitenland komt
Onderzochte interventies zijn alleen in onderzoeks-setting onderzocht op effectiviteit
(kortdurende interventies, gericht op lichte problematiek, alles wordt in het werk gesteld
om zo optimaal mogelijk resultaat te behalen)
Van de weinige in de praktijk onderzochte interventies laten maar kleine tot matige
effecten zien
Er zijn veel interventies die niet genoeg geëxpliciteerd zijn waardoor een goed
effectenonderzoek niet mogelijk is
Dit betekent niet dat interventies niet effectief zijn, maar dat er meer onderzoek nodig is.
Hoe verder?
Er zijn twee manieren om meer kennis over effectiviteit te krijgen:
1. Top down: overgang van onderzoeksinterventies naar de klinische praktijk met goede
implementatie
2. Bottom-up: interventies in de praktijk onderzoeken op effectiviteit
Literatuur beveelt de eerste manier aan. Het gaat hierbij om een methodegestuurde benadering
waardoor maximale zekerheid bestaat dat de onderzochte interventie effect heeft. De wetenschap
informeert de praktijk over wat goed werkt en ontstaat evidence-based practice. Definitie van
effect: verschil tussen de experimentele en controlegroep aan het eind van een interventie.
Bij manier 2 gaat het om ontwikkelen van practice-based evidence. De definitie van effect is
minder eenduidig, wat een nadeel is. Een voordeel is dat deze manier van onderzoeken snel kan
worden ingevoerd en dat de bewijzen minder zacht zijn dan wordt verondersteld.
Praktijkgestuurd effectenonderzoek heeft de volgende drie kenmerken:
Aansluiting: onderzoek naar de effecten moet aansluiten bij het ontwikkelingsniveau (mate
van omschrijven, onderbouwen en over te dragen) van de interventies.
Inbedding: onderzoek naar de effecten moet procedureel ingebed zijn in de uitvoering van
de interventie. Dus operationaliseringen van concepten op de werkvloer worden
gehanteerd.
Benutting: de verzamelde gegevens uit het onderzoek naar effecten moet benut worden.
De benutting begint in het primaire proces en vindt daarmee zijn weg naar boven in de
hiërarchie van een organisatie.
Contouren van een praktijkgestuurd onderzoeksprogramma
Praktijkgestuurd effectonderzoek kent verschillende niveaus van zekerheid, waarbij het startpunt
(niveau 0) aangeeft dat er maar weinig gegevens zijn over effectiviteit. Dit is een
ontwikkelingsmodel wat aanzet tot praktijkontwikkeling, omdat de zorg zich kan ontwikkelen van
practice-evidence based naar evidence-based practice. Het model gaat over effecten van een
interventie (of methodiek, zorgaanbod, module, behandelvorm).
, Conclusie en discussie
Effectiviteit kan omschreven worden als gradaties die te onderscheiden zijn, geen alles of niets.
Het is niet zo dat enkel niveau 4 als echt bewezen effectief hoeft worden gezien. Met dit type
onderzoek wordt geprobeerd het gat te dichten tussen niets weten en alles weten. Onderzoek op
lager niveau (niet volledig voldoen aan alle principes) is niet ontwetenschappelijk, maar wordt
gezien als een manier om effectgrootte te onderzoeken op een manier passend bij de praktijk. Het
gebruik van de effectlader geeft ook meer duidelijkheid in communicatie. Men is automatisch bezig
de kwaliteit van de zorg te verbeteren, namelijk door: werk op te schrijven, te onderbouwen, te
meten en te vergelijken met ander werk (kwaliteitscyclus).
Hoofdstuk 2: Op weg naar veelbelovend
De basis wordt gelegd
In dit hoofdstuk is de focus gericht op de eerste twee
niveau’s; potentieel en veelbelovend. Goed
omschrijven en onderbouwen van een interventie is
lastig, maar erg belangrijk. Het geeft namelijk aan op
basis waarvan men denkt dat deze hulp zal werken.
Het geleidt het handelen in de praktijk. De focus van
onderzoek zal hierop gericht zijn.
Hoofdstuk 1, 2 en 3: Zicht op effectiviteit
Hoofdstuk 1: Wat is praktijk gestuurd effectonderzoek?
Inleiding
Er is de laatste tijd meer vraag naar wetenschappelijke onderbouwing van de effectiviteit van
behandeling. Het inzetten van evidence-based behandelingen is het uitgangspunt. De motivatie
hiervoor bij uitvoerende hulpverleners en directie is: streven naar zo hoog mogelijke kwaliteit en
bewijzen dat geld van de maatschappij goed besteed wordt. In het ideale model-onderzoek krijgt
de experimentele groep de interventie en de andere groep geen interventie, placebo-interventie of
alternatieve interventie, waarbij men random wordt toegewezen aan een conditie. De interventie
moet helder beschreven zijn (gedetailleerd protocol) en bij beide groepen wordt een voor- en
nameting gedaan.
Wat weten we uit effectonderzoek?
Wij weten dat interventies in de jeugdzorg gemiddeld genomen effectief zijn. Vergeleken met
interventies in volwassenzorg worden middelgrote tot grote effecten gevonden. Er zijn hier echter
vraagtekens bij te zetten:
Er zijn maar weinig behandelvormen onderzocht (1-5%), waarbij het overgrote deel van
het bewijs dat er is, uit het buitenland komt
Onderzochte interventies zijn alleen in onderzoeks-setting onderzocht op effectiviteit
(kortdurende interventies, gericht op lichte problematiek, alles wordt in het werk gesteld
om zo optimaal mogelijk resultaat te behalen)
Van de weinige in de praktijk onderzochte interventies laten maar kleine tot matige
effecten zien
Er zijn veel interventies die niet genoeg geëxpliciteerd zijn waardoor een goed
effectenonderzoek niet mogelijk is
Dit betekent niet dat interventies niet effectief zijn, maar dat er meer onderzoek nodig is.
Hoe verder?
Er zijn twee manieren om meer kennis over effectiviteit te krijgen:
1. Top down: overgang van onderzoeksinterventies naar de klinische praktijk met goede
implementatie
2. Bottom-up: interventies in de praktijk onderzoeken op effectiviteit
Literatuur beveelt de eerste manier aan. Het gaat hierbij om een methodegestuurde benadering
waardoor maximale zekerheid bestaat dat de onderzochte interventie effect heeft. De wetenschap
informeert de praktijk over wat goed werkt en ontstaat evidence-based practice. Definitie van
effect: verschil tussen de experimentele en controlegroep aan het eind van een interventie.
Bij manier 2 gaat het om ontwikkelen van practice-based evidence. De definitie van effect is
minder eenduidig, wat een nadeel is. Een voordeel is dat deze manier van onderzoeken snel kan
worden ingevoerd en dat de bewijzen minder zacht zijn dan wordt verondersteld.
Praktijkgestuurd effectenonderzoek heeft de volgende drie kenmerken:
Aansluiting: onderzoek naar de effecten moet aansluiten bij het ontwikkelingsniveau (mate
van omschrijven, onderbouwen en over te dragen) van de interventies.
Inbedding: onderzoek naar de effecten moet procedureel ingebed zijn in de uitvoering van
de interventie. Dus operationaliseringen van concepten op de werkvloer worden
gehanteerd.
Benutting: de verzamelde gegevens uit het onderzoek naar effecten moet benut worden.
De benutting begint in het primaire proces en vindt daarmee zijn weg naar boven in de
hiërarchie van een organisatie.
Contouren van een praktijkgestuurd onderzoeksprogramma
Praktijkgestuurd effectonderzoek kent verschillende niveaus van zekerheid, waarbij het startpunt
(niveau 0) aangeeft dat er maar weinig gegevens zijn over effectiviteit. Dit is een
ontwikkelingsmodel wat aanzet tot praktijkontwikkeling, omdat de zorg zich kan ontwikkelen van
practice-evidence based naar evidence-based practice. Het model gaat over effecten van een
interventie (of methodiek, zorgaanbod, module, behandelvorm).
, Conclusie en discussie
Effectiviteit kan omschreven worden als gradaties die te onderscheiden zijn, geen alles of niets.
Het is niet zo dat enkel niveau 4 als echt bewezen effectief hoeft worden gezien. Met dit type
onderzoek wordt geprobeerd het gat te dichten tussen niets weten en alles weten. Onderzoek op
lager niveau (niet volledig voldoen aan alle principes) is niet ontwetenschappelijk, maar wordt
gezien als een manier om effectgrootte te onderzoeken op een manier passend bij de praktijk. Het
gebruik van de effectlader geeft ook meer duidelijkheid in communicatie. Men is automatisch bezig
de kwaliteit van de zorg te verbeteren, namelijk door: werk op te schrijven, te onderbouwen, te
meten en te vergelijken met ander werk (kwaliteitscyclus).
Hoofdstuk 2: Op weg naar veelbelovend
De basis wordt gelegd
In dit hoofdstuk is de focus gericht op de eerste twee
niveau’s; potentieel en veelbelovend. Goed
omschrijven en onderbouwen van een interventie is
lastig, maar erg belangrijk. Het geeft namelijk aan op
basis waarvan men denkt dat deze hulp zal werken.
Het geleidt het handelen in de praktijk. De focus van
onderzoek zal hierop gericht zijn.
