INLEIDING STAATS- EN BESTUURSRECHT
Samenvatting bijeenkomst 10: hoofdstuk 2: par. 2.3, par. 2.10, hoofdstuk 4 tot par. 4.4.1,
par. 4.4.4 tot en met 4.7 + schema pagina 201-202
2.3 Belanghebbenden
Kenmerkend voor een bestuursrechtelijke rechtsverhouding is dat een bestuursorgaan vaak
niet met één wederpartij wordt geconfronteerd, maar met verschillende partijen, die
bovendien aan elkaar tegengestelde belangen kunnen hebben.
Een belanghebbende is een persoon wiens belang rechtstreeks bij een besluit is
betrokken (art 1:2 lid 1 Awb).
Er wordt onderscheid gemaakt in directbelanghebbenden en
derdebelanghebbenden.
Het begrip belanghebbende vervult in het bestuursrecht 2 belangrijke functies:
1. Een functie in de besluitvormingsfase = de fase waarin het bevoegde
bestuursorgaan een besluit voorbereidt en vervolgens tot stand brengt.
In de besluitvormingsfase is de belanghebbende een betrokkene bij de
besluitvorming (belangpositie)
Het is belangrijk om te kijken of er sprake is van een beleidsvrije
bestuursbevoegdheid. Alleen als er sprake si van beleidsvrijheid kunnen en
moeten er belangen worden afgewogen.
2. Een functie in de rechtsbeschermingsfase = de fase waarin de bevoegde
bestuursrechter benaderd wordt om een juridisch oordeel over het genomen
besluit te geven.
Hierbij staat de vraag centraal wie tegen een besluit bij de bevoegde
bestuursrechter kan opkomen. Artikel 8:1 Awb bepaalt in dit kader dat een
belanghebbende tegen een besluit beroep kan instellen bij de bestuursrechter.
Het belanghebbende begrip is ook van belang voor de bezwaarschriftprocedure
(art. 7:1 lid 1 Awb).
Bij de afweging van belangen moet er rekening worden gehouden met het
specialiteitsbeginsel (art. 3:3 Awb jo. Art. 3:4 lid 1 Awb).
Het specialiteitsbeginsel: dit beginsel stelt grenzen aan de afweging van belangen.
Deze grenzen vloeien voort uit het doel van de bestuursbevoegdheid. Het
specialiteitsbeginsel brengt met zich mee, dat een persoon belanghebbende kan zijn
bij een besluit, terwijl het bestuursorgaan inhoudelijk geen gewicht mag toekennen
aan de belangen van deze persoon.
Art. 1:2 Awb: natuurlijke personen, rechtspersonen en andere entiteiten, alsmede
bestuursorganen kunnen belanghebbende zijn. Het belang van een belanghebbende
moet rechtstreeks bij een besluit betrokken zijn.
2.3.1 Algemene criteria belanghebbendheid
De parlementaire geschiedenis van artikel 1:2 Awb en relevante rechtspraak:
Belang
Een ‘feitelijk’ belang is voldoende om belanghebbende te kunnen zijn. Het te nemen besluit
moet, voor de persoon of entiteit die belanghebbende wil zijn, verschil maken. Door het
besluit moet het belang daadwerkelijk (kunnen) worden beïnvloed.
- Arrest: Raamprostitutiebedrijf
, Eigen belang
Een belanghebbende moet beschikken over een eigen belang en kan alleen opkomen voor
andermans belang als hij beschikt over een machtiging.
Objectief belang
Een belang moet objectief bepaalbaar zijn. Dit betekent dat het niet om een belang mag
gaan dat alleen in de (subjectieve) belevingswereld van een potentieel belanghebbende een
relevant belang is.
Actueel belang
Er mag niet alleen sprake zijn van een toekomstig belang.
Persoonlijk of individueel belang
Om als belanghebbende bij een besluit te kunnen worden aangemerkt zal een
belanghebbende zich op een duidelijke wijze moeten onderscheiden van anderen.
De gedachte is dat naarmate iemand op een grotere afstand woont van een activiteit
waarop een besluit betrekking heeft, er minder snel persoonlijk belang bij dat besluit
aanwezig is.
- Omwonenden worden in het algemeen snel aangemerkt als belanghebbende bij
besluiten met ruimtelijke gevolgen (zoals zichtbelemmering)
Rechtstreeks betrokken belang
Er moet een relevant oorzakelijk verband bestaan tussen (de rechtsgevolgen van) een besluit
en de (mogelijke) belangenaantasting. Rechtspraak spreekt soms over een onlosmakelijk en
direct verband.
2.3.2 Bestuursorganen en ‘statutair’ belanghebbenden
Lid 2 en lid 3 van artikel 1:2 Awb moeten worden gezien als uitbreidingen van het
belanghebbendebegrip zoals neergelegd in lid 1 van deze bepaling.
Uitbreiding bestuursorganen (lid 2)
Wat betreft bestuursorganen worden de hun toevertrouwde belangen als hun belangen
beschouwd. Of bepaalde belangen aan een bestuursorgaan zijn toevertrouwd, moet worden
beoordeeld aan de hand van de beantwoording van de vraag of het desbetreffende orgaan
t.a.v. deze belangen over bestuursbevoegdheid beschikt (bevoegdheidscriterium).
Het gaat hierbij om de vraag of, en wanneer, een bestuursorgaan in rechte kan opkomen
tegen een besluit van een ander bestuursorgaan.
Uitbreiding rechtspersonen (lid 3)
Lid 3 voorziet in een uitbreiding van het belanghebbendebegrip t.a.v. rechtspersonen. Dit is
met name voor rechtspersonen die bepaalde bovenindividuele belangen behartigen, zoals
milieuorganisaties, verenigingen voor monumentenbehoud of wijkraden.
Samenvatting bijeenkomst 10: hoofdstuk 2: par. 2.3, par. 2.10, hoofdstuk 4 tot par. 4.4.1,
par. 4.4.4 tot en met 4.7 + schema pagina 201-202
2.3 Belanghebbenden
Kenmerkend voor een bestuursrechtelijke rechtsverhouding is dat een bestuursorgaan vaak
niet met één wederpartij wordt geconfronteerd, maar met verschillende partijen, die
bovendien aan elkaar tegengestelde belangen kunnen hebben.
Een belanghebbende is een persoon wiens belang rechtstreeks bij een besluit is
betrokken (art 1:2 lid 1 Awb).
Er wordt onderscheid gemaakt in directbelanghebbenden en
derdebelanghebbenden.
Het begrip belanghebbende vervult in het bestuursrecht 2 belangrijke functies:
1. Een functie in de besluitvormingsfase = de fase waarin het bevoegde
bestuursorgaan een besluit voorbereidt en vervolgens tot stand brengt.
In de besluitvormingsfase is de belanghebbende een betrokkene bij de
besluitvorming (belangpositie)
Het is belangrijk om te kijken of er sprake is van een beleidsvrije
bestuursbevoegdheid. Alleen als er sprake si van beleidsvrijheid kunnen en
moeten er belangen worden afgewogen.
2. Een functie in de rechtsbeschermingsfase = de fase waarin de bevoegde
bestuursrechter benaderd wordt om een juridisch oordeel over het genomen
besluit te geven.
Hierbij staat de vraag centraal wie tegen een besluit bij de bevoegde
bestuursrechter kan opkomen. Artikel 8:1 Awb bepaalt in dit kader dat een
belanghebbende tegen een besluit beroep kan instellen bij de bestuursrechter.
Het belanghebbende begrip is ook van belang voor de bezwaarschriftprocedure
(art. 7:1 lid 1 Awb).
Bij de afweging van belangen moet er rekening worden gehouden met het
specialiteitsbeginsel (art. 3:3 Awb jo. Art. 3:4 lid 1 Awb).
Het specialiteitsbeginsel: dit beginsel stelt grenzen aan de afweging van belangen.
Deze grenzen vloeien voort uit het doel van de bestuursbevoegdheid. Het
specialiteitsbeginsel brengt met zich mee, dat een persoon belanghebbende kan zijn
bij een besluit, terwijl het bestuursorgaan inhoudelijk geen gewicht mag toekennen
aan de belangen van deze persoon.
Art. 1:2 Awb: natuurlijke personen, rechtspersonen en andere entiteiten, alsmede
bestuursorganen kunnen belanghebbende zijn. Het belang van een belanghebbende
moet rechtstreeks bij een besluit betrokken zijn.
2.3.1 Algemene criteria belanghebbendheid
De parlementaire geschiedenis van artikel 1:2 Awb en relevante rechtspraak:
Belang
Een ‘feitelijk’ belang is voldoende om belanghebbende te kunnen zijn. Het te nemen besluit
moet, voor de persoon of entiteit die belanghebbende wil zijn, verschil maken. Door het
besluit moet het belang daadwerkelijk (kunnen) worden beïnvloed.
- Arrest: Raamprostitutiebedrijf
, Eigen belang
Een belanghebbende moet beschikken over een eigen belang en kan alleen opkomen voor
andermans belang als hij beschikt over een machtiging.
Objectief belang
Een belang moet objectief bepaalbaar zijn. Dit betekent dat het niet om een belang mag
gaan dat alleen in de (subjectieve) belevingswereld van een potentieel belanghebbende een
relevant belang is.
Actueel belang
Er mag niet alleen sprake zijn van een toekomstig belang.
Persoonlijk of individueel belang
Om als belanghebbende bij een besluit te kunnen worden aangemerkt zal een
belanghebbende zich op een duidelijke wijze moeten onderscheiden van anderen.
De gedachte is dat naarmate iemand op een grotere afstand woont van een activiteit
waarop een besluit betrekking heeft, er minder snel persoonlijk belang bij dat besluit
aanwezig is.
- Omwonenden worden in het algemeen snel aangemerkt als belanghebbende bij
besluiten met ruimtelijke gevolgen (zoals zichtbelemmering)
Rechtstreeks betrokken belang
Er moet een relevant oorzakelijk verband bestaan tussen (de rechtsgevolgen van) een besluit
en de (mogelijke) belangenaantasting. Rechtspraak spreekt soms over een onlosmakelijk en
direct verband.
2.3.2 Bestuursorganen en ‘statutair’ belanghebbenden
Lid 2 en lid 3 van artikel 1:2 Awb moeten worden gezien als uitbreidingen van het
belanghebbendebegrip zoals neergelegd in lid 1 van deze bepaling.
Uitbreiding bestuursorganen (lid 2)
Wat betreft bestuursorganen worden de hun toevertrouwde belangen als hun belangen
beschouwd. Of bepaalde belangen aan een bestuursorgaan zijn toevertrouwd, moet worden
beoordeeld aan de hand van de beantwoording van de vraag of het desbetreffende orgaan
t.a.v. deze belangen over bestuursbevoegdheid beschikt (bevoegdheidscriterium).
Het gaat hierbij om de vraag of, en wanneer, een bestuursorgaan in rechte kan opkomen
tegen een besluit van een ander bestuursorgaan.
Uitbreiding rechtspersonen (lid 3)
Lid 3 voorziet in een uitbreiding van het belanghebbendebegrip t.a.v. rechtspersonen. Dit is
met name voor rechtspersonen die bepaalde bovenindividuele belangen behartigen, zoals
milieuorganisaties, verenigingen voor monumentenbehoud of wijkraden.
