Westerse Wijsbegeerte - Samenvatting

Les 2: Westerse Wijsbegeerte
Het ontstaan van de Griekse kosmologie

 Thales:
o Oude Griekse pre-socratische filosoof
o Beschouwd als de eerste westerse filosoof
o Het beginsel (Archê) van alles is water: Materialisme
o Natuurfilosofie: natuur in de plaats van goddelijke krachten

 Thales en de Milesische school: 4 basisprincipes
i. Kosmos: Cosmologie = Wereldbeeld
1. Sieraad
2. Vanwaar orde en harmonie?
ii. Logos:
1. Verantwoording afleggen
2. Bekritiseerbaar of empirisch

Hylozoïsme = Levende materie
iii. Physis:
(monisme)
1. Materieel, levengevend principe
2. Nu fysica, toen natuur
3. Natuurlijk in de plaats van bovennatuurlijk
iv. Archê:
1. Materiele oorzaak van alles
2. Mater = moeder (fysica + biologie + politiek)

,De pre-socratische denkbeelden

 Homerus
o Eerste opschriftsteller van de Griekse mythen
o Rondtrekkende bard
o ‘Odyssee en Ilias’
 Moira
o Begrip
o Eerste eenheidsprincipe boven de goden
o ‘Meros’ (deel): Ieder zijn deel (ook de oppergod)
o Functioneert als lotsbestemming
 Hesiodus
o Tweede meest bekende Griekse dichter
o Arme boer die dichter werd
o Theogonie: focus op het ontstaan van de goden
 Archê
o Begrip
o Oorsprong van alles wat is
o Van antropomorfe goden naar abstracte goddelijk principes (natuurkrachten)
 Pythagoras
o Beginsel van de kosmos is wiskundig te vatten
o Alles is cyclisch – reïncarnatie (Indische invloeden)
o Centraal staat: harmonie van tegenstellingen
 Blijvend thema in filosofie en wetenschap
 Heraclitus
o Zijn synthese: Archê + harmonie van tegengestelden
 Archê volgens hem = vuur
o Spanning en strijd is eeuwig
o “Panta rhei” (“Alles vervloeit.”)
 Verwijzen naar:
 Spanning
 Spanning van de boog: hout en de pees
 Moraliteit en waarde: conflict tussen goede en kwade
 Wording
 Men stapt nooit twee keer in dezelfde rivier want de rivier
verandert constant
 Alleen het veranderlijke is constant
 ‘Aletheia’
 De natuur houdt ervan zich te verbergen
 Paradoxale doel van filosofie is onverborgenheid

, Parmenides Het Griekse antieke denken
o “Het zijnde is, en het niet-zijnde is evolueerde naar een nadruk op
niet.” logische orde
 Zijn vs schijn
 Begin van de logica: wat waar
moet zijn
 Waarheid (aletheia) vs. mening (doxa)
o Radicalisering van de logos
 Alleen onveranderlijke is waardevol
 Op zoek naar eenheid
 Weg van de veelheid van alledag
o Voorbij water en vuur (arche)
 Filosofie gaat over de eeuwigheid
 Filosofie zoekt het immateriële
 Alleen rationaliteit heeft zijnswaarde

 Empedocles
o Verzoening zijn en worden
o Er zijn 4 oerelementen en combinerende krachten
 Oerelementen
 Water
 Vuur
 Lucht
 Aarde
o Combinerende krachten
 Liefde: samenvoegen
 Haat: uit elkaar treggen
o Dus materiele en spirituele elementen

, Bespreek de rol van de overgang van mondelinge naar schriftelijke overlevering in de overgang
van de focus van ‘begin’ naar ‘beginsel’ en de Griekse nadruk op logos

 De overgang van mondelinge naar schriftelijke overlevering was cruciaal
voor de verschuiving van de focus van 'begin' naar 'beginsel' in de Griekse
filosofie.
 Mondelinge tradities waren vaak gebaseerd op mythen en verhalen, terwijl
schriftelijke overlevering een meer systematische en rationele benadering
mogelijk maakte.
 Dit stelde filosofen in staat om zich te richten op beginselen en logische
argumentatie.
 De Griekse nadruk op logos, of redenering, kwam voort uit deze overgang,
waardoor filosofen een nieuwe manier van denken ontwikkelden die
gericht was op het begrijpen van onderliggende principes en logische
verbanden in de wereld.

Geef beknopt de spanningen weer tussen materialistische en formalistische aspecten in de pre-
socratische kosmologie en hun relatie tot de spanning tussen zijn en worden.

 In de pre-socratische kosmologie waren er spanningen tussen materialistische en
formalistische aspecten.
 Materialistische filosofen zoals de atomisten concentreerden zich op de materiële aspecten
van de kosmos, terwijl formalistische denkers zoals de pythagoreeërs en de platonisten de
nadruk legden op wiskundige en abstracte principes.
 Deze spanning weerspiegelde de bredere filosofische discussie over zijn en worden, waarbij
materialisten de nadruk legden op de wereld zoals die is (zijn), terwijl formalisten de nadruk
legden op de processen van verandering en ontwikkeling (worden).
 Deze debatten waren fundamenteel voor het begrip van de natuurlijke wereld en de plaats
van de mens daarin binnen de vroege Griekse filosofie.