INLEIDING STAATS- EN BESTUURSRECHT
Samenvatting bijeenkomst 7: Hoofdstuk XIV, XX, XXII, Deel VI (nr. 108 van hoofdstuk XXII en
deel VI is samengevat in bijeenkomst 6)
Hoofdstuk XIV Overige organen van de centrale overheid
Overige organen van de centrale overheid
Binnen de centrale overheid zijn er nog andere organen met publiekrechtelijke
bevoegdheden:
- Organen van de rechterlijke macht (komt niet aan bod)
- Hoge colleges van staat
- Vaste colleges van advies
- Zelfstandige bestuursorganen
a. Hoge colleges van staat begrip niet meer grondwettelijk vastgelegd
= Tweede en Eerste Kamer, de RvS, de Algemene Rekenkamer en de Nationale
ombudsman
De staatsrechtelijke positie van de hoge colleges van staat wijkt af van die van gewone
overheidsorganen. Zij nemen constitutioneel gezien een eigenstandige positie in.
De Raad van State = adviescollege voor Koning en ministers.
Met de invoering van de Wet Arob (voorloper Awb) in 1976 is de Raad bevoegd
geworden om in bepaalde bestuursrechtelijke zaken bindende uitspraken te doen.
Deze taak is tegenwoordig opgedragen aan de afdeling bestuursrechtspraak van de
RvS (art. 30 e.v. jo. Art. 47 Wet RvS).
De leden v.d. Raad worden bij Koninklijk Besluit voor het leven benoemd art. 74 lid 2
Gw). De Koning is voorzitter (art. 74 lid 1 Gw). Maximumaantal leden is 10 (art. 1 lid 1
Wet RvS). Daarnaast kan een niet door de wet gelimiteerd aantal ‘staatsraden’ (art. 8
Wet RvS) en ‘staatsraden in buitengewone dienst’ (art. 10 Wet RvS) benoemd
worden.
Krachtens art. 73 lid 1 Gw is de regering verplicht de Raad advies te vragen over
voorstellen van wet, ontwerpen van amvb’s en voorstellen tot goedkeuring van
verdragen door de S-G.
Algemene Rekenkamer = op grond van art. 76 Gw belast met het jaarlijkse onderzoek
van de ontvangsten en uitgaven van het Rijk. De jaarlijkse rekening dient door de
Rekenkamer te worden goedgekeurd. De inrichting, samenstelling en bevoegdheid
worden geregeld in de Comptabiliteitswet 2016
De Algemene Rekenkamer bestaat uit 3 leden (art. 7.1 Cw 2016). Zij worden bij
Koninklijk Besluit voor het leven benoemd uit een voordracht van 3 personen die is
opgemaakt door de TK (art. 77 lid 1 Gw).
b. Vaste colleges van advies
Art. 79 lid 1 Gw bepaalt dat vaste colleges van advies in zaken van wetgeving en bestuur van
het Rijk worden ingesteld bij of krachtens de wet. Het onderscheid tussen de hoge colleges
van staat en de vaste colleges van advies is niet in alle opzichten duidelijk gemaakt.
RvS en Algemene Rekenkamer kunnen ook onder de vaste colleges van advies worden
geschaard.
, c. Zelfstandige bestuursorganen
Het gaat hierbij om organen die niet in een directe hiërarchische relatie staan t.o.v. de
minister en waaraan de formele wet zelfstandig één of meer bestuursbevoegdheden toekent
die deze instellingen op eigen naam en verantwoordelijkheid uitoefenen.
O.a. de Kiesraad en De Nederlandsche Bank
ZBO’s vervullen uiteenlopende taken. Er zijn ZBO’s die zich vooral bezighouden met de
uitvoering van nationale wetgeving in concrete gevallen, zoals:
- UWV
- De Sociale Verzekeringsbank (SVB)
- Staatsbosbeheer
- Luchtverkeersleiding Nederland (LVNL)
- Centraal Orgaan opvang asielzoekers (CAO)
- College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG)
- KvK
Ook worden toezichthoudende en handhavende bevoegdheden opgedragen aan ZBO’s:
- RDW
- De Nederlandsche Bank (DNB)
- De Autoriteit Persoonsgegevens
- Etc.
Er is geen constitutionele grondslag voor ZBO’s en zijn niet gemakkelijk in de wetgeving te
herkennen. Alle (nieuwe) ZBO’s zullen onder het regime van de Kaderwet zelfstandige
bestuursorganen 2006 opereren. De Kaderwet regelt vooral de verhouding tussen de
ZBO’s en de betrokken minister(s).
Anders dan bijvoorbeeld gemeenten hebben zelfstandige bestuursorganen geen
open huishouding. Dat betekent dat zij geen taken verrichten die niet uitdrukkelijk bij
of krachtens de wet aan hen zijn toebedeeld. Zij kunnen derhalve niet zelf bepalen of
zij nieuwe bestuurstaken gaan verrichten.
d. Overige entiteiten
De nationale overheid kent diensten en agentschappen die onder een breder publiek
naamsbekendheid genieten, maar die niettemin opereren onder volledige
verantwoordelijkheid van een minister. Denk aan DUO, Nederlandse Voedsel- en
Warenautoriteit.
De bekendste van deze entiteiten is de Belastingdienst. Publiekrechtelijk bezien is de
Belastingdienst onderdeel van het Ministerie van Financiën. De Belastingdienst functioneert
dan ook onder volledige ministeriële verantwoordelijkheid.
De belastingdienst en het OM zijn voorbeelden van gedeconcentreerde organisaties,
met meerdere vestigingen in het gehele land. Het OM is echter geen onderdeel van
een ministerie en is ook geen ZBO. Aan het hoofd van het OM staat het College
van P-G (art. 130 lid 2 RO) en is onderdeel van de rechterlijke macht.
Op grond van art. 127 RO is de minister o.a. bevoegd om het OM algemene en
bijzondere aanwijzingen te geven betreffende de uitoefening van haar taken en
bevoegdheden.
De nationale politie is geen autonome organisatie, maar opereert altijd onder het
gezag van een ander orgaan. Het gezag over de politie kan van 2 kanten komen:
1. Bij het opsporen van strafbare feiten, staat zij onder gezag van een OvJ (art. 12
Politiewet 2012)
Samenvatting bijeenkomst 7: Hoofdstuk XIV, XX, XXII, Deel VI (nr. 108 van hoofdstuk XXII en
deel VI is samengevat in bijeenkomst 6)
Hoofdstuk XIV Overige organen van de centrale overheid
Overige organen van de centrale overheid
Binnen de centrale overheid zijn er nog andere organen met publiekrechtelijke
bevoegdheden:
- Organen van de rechterlijke macht (komt niet aan bod)
- Hoge colleges van staat
- Vaste colleges van advies
- Zelfstandige bestuursorganen
a. Hoge colleges van staat begrip niet meer grondwettelijk vastgelegd
= Tweede en Eerste Kamer, de RvS, de Algemene Rekenkamer en de Nationale
ombudsman
De staatsrechtelijke positie van de hoge colleges van staat wijkt af van die van gewone
overheidsorganen. Zij nemen constitutioneel gezien een eigenstandige positie in.
De Raad van State = adviescollege voor Koning en ministers.
Met de invoering van de Wet Arob (voorloper Awb) in 1976 is de Raad bevoegd
geworden om in bepaalde bestuursrechtelijke zaken bindende uitspraken te doen.
Deze taak is tegenwoordig opgedragen aan de afdeling bestuursrechtspraak van de
RvS (art. 30 e.v. jo. Art. 47 Wet RvS).
De leden v.d. Raad worden bij Koninklijk Besluit voor het leven benoemd art. 74 lid 2
Gw). De Koning is voorzitter (art. 74 lid 1 Gw). Maximumaantal leden is 10 (art. 1 lid 1
Wet RvS). Daarnaast kan een niet door de wet gelimiteerd aantal ‘staatsraden’ (art. 8
Wet RvS) en ‘staatsraden in buitengewone dienst’ (art. 10 Wet RvS) benoemd
worden.
Krachtens art. 73 lid 1 Gw is de regering verplicht de Raad advies te vragen over
voorstellen van wet, ontwerpen van amvb’s en voorstellen tot goedkeuring van
verdragen door de S-G.
Algemene Rekenkamer = op grond van art. 76 Gw belast met het jaarlijkse onderzoek
van de ontvangsten en uitgaven van het Rijk. De jaarlijkse rekening dient door de
Rekenkamer te worden goedgekeurd. De inrichting, samenstelling en bevoegdheid
worden geregeld in de Comptabiliteitswet 2016
De Algemene Rekenkamer bestaat uit 3 leden (art. 7.1 Cw 2016). Zij worden bij
Koninklijk Besluit voor het leven benoemd uit een voordracht van 3 personen die is
opgemaakt door de TK (art. 77 lid 1 Gw).
b. Vaste colleges van advies
Art. 79 lid 1 Gw bepaalt dat vaste colleges van advies in zaken van wetgeving en bestuur van
het Rijk worden ingesteld bij of krachtens de wet. Het onderscheid tussen de hoge colleges
van staat en de vaste colleges van advies is niet in alle opzichten duidelijk gemaakt.
RvS en Algemene Rekenkamer kunnen ook onder de vaste colleges van advies worden
geschaard.
, c. Zelfstandige bestuursorganen
Het gaat hierbij om organen die niet in een directe hiërarchische relatie staan t.o.v. de
minister en waaraan de formele wet zelfstandig één of meer bestuursbevoegdheden toekent
die deze instellingen op eigen naam en verantwoordelijkheid uitoefenen.
O.a. de Kiesraad en De Nederlandsche Bank
ZBO’s vervullen uiteenlopende taken. Er zijn ZBO’s die zich vooral bezighouden met de
uitvoering van nationale wetgeving in concrete gevallen, zoals:
- UWV
- De Sociale Verzekeringsbank (SVB)
- Staatsbosbeheer
- Luchtverkeersleiding Nederland (LVNL)
- Centraal Orgaan opvang asielzoekers (CAO)
- College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG)
- KvK
Ook worden toezichthoudende en handhavende bevoegdheden opgedragen aan ZBO’s:
- RDW
- De Nederlandsche Bank (DNB)
- De Autoriteit Persoonsgegevens
- Etc.
Er is geen constitutionele grondslag voor ZBO’s en zijn niet gemakkelijk in de wetgeving te
herkennen. Alle (nieuwe) ZBO’s zullen onder het regime van de Kaderwet zelfstandige
bestuursorganen 2006 opereren. De Kaderwet regelt vooral de verhouding tussen de
ZBO’s en de betrokken minister(s).
Anders dan bijvoorbeeld gemeenten hebben zelfstandige bestuursorganen geen
open huishouding. Dat betekent dat zij geen taken verrichten die niet uitdrukkelijk bij
of krachtens de wet aan hen zijn toebedeeld. Zij kunnen derhalve niet zelf bepalen of
zij nieuwe bestuurstaken gaan verrichten.
d. Overige entiteiten
De nationale overheid kent diensten en agentschappen die onder een breder publiek
naamsbekendheid genieten, maar die niettemin opereren onder volledige
verantwoordelijkheid van een minister. Denk aan DUO, Nederlandse Voedsel- en
Warenautoriteit.
De bekendste van deze entiteiten is de Belastingdienst. Publiekrechtelijk bezien is de
Belastingdienst onderdeel van het Ministerie van Financiën. De Belastingdienst functioneert
dan ook onder volledige ministeriële verantwoordelijkheid.
De belastingdienst en het OM zijn voorbeelden van gedeconcentreerde organisaties,
met meerdere vestigingen in het gehele land. Het OM is echter geen onderdeel van
een ministerie en is ook geen ZBO. Aan het hoofd van het OM staat het College
van P-G (art. 130 lid 2 RO) en is onderdeel van de rechterlijke macht.
Op grond van art. 127 RO is de minister o.a. bevoegd om het OM algemene en
bijzondere aanwijzingen te geven betreffende de uitoefening van haar taken en
bevoegdheden.
De nationale politie is geen autonome organisatie, maar opereert altijd onder het
gezag van een ander orgaan. Het gezag over de politie kan van 2 kanten komen:
1. Bij het opsporen van strafbare feiten, staat zij onder gezag van een OvJ (art. 12
Politiewet 2012)
