SOCIAAL RECHT
DEEL 1: INLEIDING
HOOFDSTUK 1: WAT IS SOCIALE WETGEVING?
➔ Duidelijk afgebakend geheel
→ BV: Collectieve/individuele relaties tussen WG en WN, sociale
zekerheid, minimumvoorzieningen,…
➔ Gemeenschappelijke kenmerken
→ Bijzonder doel:
• Bescherming van belangen van de werknemers
• Bevorderen van hun welzijn
→ Beschermingswetten en sociale verzekeringswetten
→ Sociale wetgeving omvat dus:
• Arbeidsrecht
• Socialezekerheidsrecht
HOOFDSTUK 2: BRONNEN VAN SOCIALE WETGEVING
1. INTERNATIONALE RECHTSBRONNEN
2. NATIONALE RECHTSBRONNEN
DEEL 2: ARBEIDSRECHT
HOOFDSTUK 1: ALGEMENE BEPALINGEN VD ARBEIDSOVEREENKOMST VAN 3
JULI 1978
1. DE ARBEIDSOVEREENKOMST
1.1 WAT IS EEN ARBEIDSOVEREENKOMST?
• Een wederkerige overeenkomst >< eenzijdig statuut (ambtenaar)
• Voor het verrichten van arbeid >< volgen van opleiding
(leerovereenkomst)
• Tegen loon >< onkostenvergoeding (voor vrijwilligers) – verschil in statuut
• Onder gezag van een werkgever >< geen gezag (zelfstandige
aannemingsovereenkomst)
1.2 HET ONDERGESCHIKT VERBAND
Algemeen
• Gezagsrelatie tussen WG en WN (evt gehuwden, familieleden of
concubanten)
• Gezagsrelatie staat onafhankelijkheid bij de uitvoering vd
arbeidsovereenkomst niet in de weg
Schijnzelfstandigen – pseudowerknemers
• WG probeert sociale bijdrage voor WN te ontlopen
• Zelfstandige probeert te profiteren vd sociale zekerheid voor WN
BV:
BV: man werkt exact 2j in bedrijf van zoon om direct daarna bij bop te kunnen.
Samengaan ve arbeidsovereenkomst met een aannemings- of
zelfstandigenovereenkomst
• Strenge beperking
• Om te vermijden dat men ontsnapt aan toepassing vd
socialezekerheidswetgeving voor WN
1
, 1.3 ALTERNATIEVE EN BIJZONDERE TEWERKSTELLINGS- &
SAMENWERKINGSVORMEN
1.4 TOEPASSINGSGEBIED VD ARBEIDSOVEREENKOMSTENWET VAN 3 JULI
1978
Van toepassing op:
- Werklieden, bedienden, handelsvertegenwoordigers en dienstboden
- Vooral ‘privésector’ en het niet-statutaire personeel vd publieke sectoren
Opgelet: vanaf 1 oktober 2023 zijn bepalingen vd WAO mbt het einde vd
arbeidsovereenkomst ook van toepassing op de beëindiging vh statutair
dienstverband voor ambtenaren van provincies/gemeenten (lokale besturen).
2. HET AANGAAN VD ARBEIDSOVEREENKOMST
2.1 GELDIGHEIDSVEREISTEN
➔ Mondeling of schriftelijk (schriftelijk bij studentencontract)
Bekwaamheid
Algemeen principe: iedereen is bekwaam om een overeenkomst af te sluiten,
tenzij hij door de wet hiertoe onbekwaam is verklaard
Minderjarigen:
- Zijn in beginsel rechtsbekwaam om arbeidsovereenkomsten af te sluiten,
tenzij bij uitdrukkelijk verzet vd vader/moeder/voogd (art. 43-46bis WAO)
- Verbod op tewerkstelling van kinderen in de Arbeidswet
- Kind = minderjarige -15 jaar, of nog voltijds leerplichtig
Toestemming
Kan aangetast worden door wilsgebreken:
• Geweld
= Uitoefenen van fysieke of morele dreiging
→ Moet “op een redelijk mens indruk maken en doen vrezen dat hijzelf, zijn
onmiddellijke familie of zijn vermogen bloot staan aan een aanzienlijk en
dadelijk kwaad”
• Dwaling
= Zich vergissen, een verkeerde mening toegedaan zijn
→ Moet over een essentieel element gaan
• Bedrog
= Leugens of bedrieglijk verzwijgen
→ Zonder bedrog zou er nooit contract tot stand zijn gekomen
• Misbruik van omstandigheden (niet in arbeidsrecht)
Voorwerp en oorzaak
• Voorwerp= datgene waartoe men zich verbindt, moet zeker & bepaald zijn
• Oorzaak= het doel vd verbintenis, moet mogelijk & geoorloofd zijn
BV: iemand aannemen als huurmoordenaar is dus geen geldige verbintenis
Gevolgen
• Absolute nietigheid:
- Ter bescherming vd openbare orde of goede zeden
- Kan door derden of door rechter ingeroepen worden
- Kan niet gedekt worden door de benadeelde partij
• Relatieve nietigheid:
2
, - Voor bescherming van private belangen
- Kan enkel door de benadeelde partij ingeroepen worden
- Kan gedekt worden door de benadeelde partij
2.2 VORMVEREISTEN VD ARBEIDSOVEREENKOMST
➔ Mondeling (bekentenis, getuigenbewijs, vermoedens)
➔ Schriftelijk (soms geschrift vereist)
3. SOORTEN ARBEIDSOVEREENKOMSTEN
3.1. SOORTEN: DE BEOOGDE ARBEID
• Arbeiders: hoofdzakelijk handenarbeid
• Bedienden: hoofdzakelijk hoofdarbeid
• Handelsvertegenwoordigers: Hoofdzakelijk opsporen én bezoeken van
cliënteel om te onderhandelen over of afsluiten van zaken
• Dienstboden: hoofdzakelijk huishoudelijke handenarbeid in het gezin van
de werkgever
• Huisarbeiders
- Kiezen zelf hun plaats van tewerkstelling
- Kan volledig of gedeeltelijk
• Andere overeenkomsten
- Worden niet in de WAO geregeld
3.2. SOORTEN: DE DUUR VAN DE OVEREENKOMST
• Arbeidsovereenkomst van onbepaalde duur
- Meeste arbeidsovereenkomsten (niks besproken wordt onbepaald)
- Is nooit voor het leven (slavernij!)
• Arbeidsovereenkomst van bepaalde duur
- Duurtijd ‘vast’ en ‘zeker’ bepaald
OPGELET: recht op hernieuwing (BV: bij zwangere WN)
Geen hernieuwing? Schadevergoeding & evt discriminatie
- Schriftelijke overeenkomst verplicht vòòr indiensttreding
- Sanctie bij niet naleven vd vormvereisten = contract van
onbepaalde duur
- Verbod op opeenvolgende overeenkomsten (enkele afwijkingen)
- Minder gunstige behandeling van tijdelijke werknemers is verboden
• Arbeidsovereenkomst voor duidelijk omschreven werk
- Geen precieze tijdsduur, maar wel aard en omvang vh werk
- Bv. In bouw, land- en tuinbouw, voedingsnijverheid, vertaal- en
tikwerk
- Verplicht schriftelijk, vòòr indiensttreding
- Verbod op opeenvolging (geen uitzonderingen)
• Vervangingsovereenkomst
- Vervanging ve werknemer
- Verplicht schriftelijk, vòòr indiensttreding
- Voor bepaalde of onbepaalde tijd
- Max 2 jaar, behalve bij loopbaanonderbreking of tijdskrediet
3.3. SOORTEN: OMVANG VAN HET WERK
• Voltijdse arbeidsovereenkomst
- Geen geschrift nodig
• Deeltijdse arbeidsovereenkomst
3
, = arbeid die regelmatig en vrijwillig tijdens een kortere periode dan de
normale periode wordt verricht
- Vormvoorwaarden:
• Verplicht schriftelijk
• Individueel
• Uiterlijk op het moment van de indiensttreding
• Arbeidsregeling en uurrooster moeten vermeld worden,
behalve bij variabel uurrooster
- Wekelijkse arbeidsduur
- Combinatiemogelijkheden arbeidsduur en uurrooster (zie schema)
• vaste arbeidsduur en vast uurrooster;
• vaste arbeidsduur en variabel uurrooster;
• variabele arbeidsduur en variabel uurrooster (flexibele
arbeidsregeling)
- Vaststelling vh loon: zelfde norm en loonschaal als voltijdse WN
- Bewaren van een afschrift: mag elektronisch
- Bekendmaking van variabel werkrooster: schriftelijk en gedateerd,
minstens 5 werkdagen op voorhand (tenzij anders in cao) en
bewaarplicht: 1 jaar na datum
- Registratie van afwijkingen vh normale uurrooster: WN registreert
(bv. prikklok), bewaarplicht: 5 jaar
- Sancties bij het niet-bekendmaken/ niet-naleven vh verplichte
toezicht: men gaat uit van voltijdse tewerkstelling tenzij tegendeel
bewezen word.
- Voorrang bij het overstappen naar een voltijdse betrekking
- Non-discriminatie ten gunste van deeltijdse WN
- Rechten ve deeltijdse WN = voltijdse WN, wel in verhouding tot
prestaties
3.4. SOORTEN: WIJZE WAAROP DE OVEREENKOMST WORDT AFGESLOTEN
• Mondelinge en schriftelijke arbeidsovereenkomst
➔ Schriftelijk enkel verplicht voor arbeidsovereenkomsten die niet
voltijds en van onbepaalde duur zijn.
• Elektronische arbeidsovereenkomst
HOOFDSTUK 2: INHOUD VAN DE ARBEIDSOVEREENKOMST
1. HET DWINGENDE KARAKTER VAN DE ARBEIDSOVEREENKOMSTENWET
1.1 DWINGEND RECHT, SUPPLETOIRE BEPALINGEN EN OPENBARE ORDE
Regels van dwingend recht:
= Ter bescherming van private belangen, waar de partijen niet van mogen
afwijken op straffe van relatieve nietigheid.
In het arbeidsrecht: ter bescherming vd WN
Suppletoire bepalingen:
Aanvullende bepalingen die slechts uitwerking hebben als de partijen er zelf niet
van zijn afgeweken.
Regels van openbare orde:
= Ter bescherming van algemene belangen vd samenleving waarvan niet mag
afgeweken worden op straffe van absolute nietigheid.
4
DEEL 1: INLEIDING
HOOFDSTUK 1: WAT IS SOCIALE WETGEVING?
➔ Duidelijk afgebakend geheel
→ BV: Collectieve/individuele relaties tussen WG en WN, sociale
zekerheid, minimumvoorzieningen,…
➔ Gemeenschappelijke kenmerken
→ Bijzonder doel:
• Bescherming van belangen van de werknemers
• Bevorderen van hun welzijn
→ Beschermingswetten en sociale verzekeringswetten
→ Sociale wetgeving omvat dus:
• Arbeidsrecht
• Socialezekerheidsrecht
HOOFDSTUK 2: BRONNEN VAN SOCIALE WETGEVING
1. INTERNATIONALE RECHTSBRONNEN
2. NATIONALE RECHTSBRONNEN
DEEL 2: ARBEIDSRECHT
HOOFDSTUK 1: ALGEMENE BEPALINGEN VD ARBEIDSOVEREENKOMST VAN 3
JULI 1978
1. DE ARBEIDSOVEREENKOMST
1.1 WAT IS EEN ARBEIDSOVEREENKOMST?
• Een wederkerige overeenkomst >< eenzijdig statuut (ambtenaar)
• Voor het verrichten van arbeid >< volgen van opleiding
(leerovereenkomst)
• Tegen loon >< onkostenvergoeding (voor vrijwilligers) – verschil in statuut
• Onder gezag van een werkgever >< geen gezag (zelfstandige
aannemingsovereenkomst)
1.2 HET ONDERGESCHIKT VERBAND
Algemeen
• Gezagsrelatie tussen WG en WN (evt gehuwden, familieleden of
concubanten)
• Gezagsrelatie staat onafhankelijkheid bij de uitvoering vd
arbeidsovereenkomst niet in de weg
Schijnzelfstandigen – pseudowerknemers
• WG probeert sociale bijdrage voor WN te ontlopen
• Zelfstandige probeert te profiteren vd sociale zekerheid voor WN
BV:
BV: man werkt exact 2j in bedrijf van zoon om direct daarna bij bop te kunnen.
Samengaan ve arbeidsovereenkomst met een aannemings- of
zelfstandigenovereenkomst
• Strenge beperking
• Om te vermijden dat men ontsnapt aan toepassing vd
socialezekerheidswetgeving voor WN
1
, 1.3 ALTERNATIEVE EN BIJZONDERE TEWERKSTELLINGS- &
SAMENWERKINGSVORMEN
1.4 TOEPASSINGSGEBIED VD ARBEIDSOVEREENKOMSTENWET VAN 3 JULI
1978
Van toepassing op:
- Werklieden, bedienden, handelsvertegenwoordigers en dienstboden
- Vooral ‘privésector’ en het niet-statutaire personeel vd publieke sectoren
Opgelet: vanaf 1 oktober 2023 zijn bepalingen vd WAO mbt het einde vd
arbeidsovereenkomst ook van toepassing op de beëindiging vh statutair
dienstverband voor ambtenaren van provincies/gemeenten (lokale besturen).
2. HET AANGAAN VD ARBEIDSOVEREENKOMST
2.1 GELDIGHEIDSVEREISTEN
➔ Mondeling of schriftelijk (schriftelijk bij studentencontract)
Bekwaamheid
Algemeen principe: iedereen is bekwaam om een overeenkomst af te sluiten,
tenzij hij door de wet hiertoe onbekwaam is verklaard
Minderjarigen:
- Zijn in beginsel rechtsbekwaam om arbeidsovereenkomsten af te sluiten,
tenzij bij uitdrukkelijk verzet vd vader/moeder/voogd (art. 43-46bis WAO)
- Verbod op tewerkstelling van kinderen in de Arbeidswet
- Kind = minderjarige -15 jaar, of nog voltijds leerplichtig
Toestemming
Kan aangetast worden door wilsgebreken:
• Geweld
= Uitoefenen van fysieke of morele dreiging
→ Moet “op een redelijk mens indruk maken en doen vrezen dat hijzelf, zijn
onmiddellijke familie of zijn vermogen bloot staan aan een aanzienlijk en
dadelijk kwaad”
• Dwaling
= Zich vergissen, een verkeerde mening toegedaan zijn
→ Moet over een essentieel element gaan
• Bedrog
= Leugens of bedrieglijk verzwijgen
→ Zonder bedrog zou er nooit contract tot stand zijn gekomen
• Misbruik van omstandigheden (niet in arbeidsrecht)
Voorwerp en oorzaak
• Voorwerp= datgene waartoe men zich verbindt, moet zeker & bepaald zijn
• Oorzaak= het doel vd verbintenis, moet mogelijk & geoorloofd zijn
BV: iemand aannemen als huurmoordenaar is dus geen geldige verbintenis
Gevolgen
• Absolute nietigheid:
- Ter bescherming vd openbare orde of goede zeden
- Kan door derden of door rechter ingeroepen worden
- Kan niet gedekt worden door de benadeelde partij
• Relatieve nietigheid:
2
, - Voor bescherming van private belangen
- Kan enkel door de benadeelde partij ingeroepen worden
- Kan gedekt worden door de benadeelde partij
2.2 VORMVEREISTEN VD ARBEIDSOVEREENKOMST
➔ Mondeling (bekentenis, getuigenbewijs, vermoedens)
➔ Schriftelijk (soms geschrift vereist)
3. SOORTEN ARBEIDSOVEREENKOMSTEN
3.1. SOORTEN: DE BEOOGDE ARBEID
• Arbeiders: hoofdzakelijk handenarbeid
• Bedienden: hoofdzakelijk hoofdarbeid
• Handelsvertegenwoordigers: Hoofdzakelijk opsporen én bezoeken van
cliënteel om te onderhandelen over of afsluiten van zaken
• Dienstboden: hoofdzakelijk huishoudelijke handenarbeid in het gezin van
de werkgever
• Huisarbeiders
- Kiezen zelf hun plaats van tewerkstelling
- Kan volledig of gedeeltelijk
• Andere overeenkomsten
- Worden niet in de WAO geregeld
3.2. SOORTEN: DE DUUR VAN DE OVEREENKOMST
• Arbeidsovereenkomst van onbepaalde duur
- Meeste arbeidsovereenkomsten (niks besproken wordt onbepaald)
- Is nooit voor het leven (slavernij!)
• Arbeidsovereenkomst van bepaalde duur
- Duurtijd ‘vast’ en ‘zeker’ bepaald
OPGELET: recht op hernieuwing (BV: bij zwangere WN)
Geen hernieuwing? Schadevergoeding & evt discriminatie
- Schriftelijke overeenkomst verplicht vòòr indiensttreding
- Sanctie bij niet naleven vd vormvereisten = contract van
onbepaalde duur
- Verbod op opeenvolgende overeenkomsten (enkele afwijkingen)
- Minder gunstige behandeling van tijdelijke werknemers is verboden
• Arbeidsovereenkomst voor duidelijk omschreven werk
- Geen precieze tijdsduur, maar wel aard en omvang vh werk
- Bv. In bouw, land- en tuinbouw, voedingsnijverheid, vertaal- en
tikwerk
- Verplicht schriftelijk, vòòr indiensttreding
- Verbod op opeenvolging (geen uitzonderingen)
• Vervangingsovereenkomst
- Vervanging ve werknemer
- Verplicht schriftelijk, vòòr indiensttreding
- Voor bepaalde of onbepaalde tijd
- Max 2 jaar, behalve bij loopbaanonderbreking of tijdskrediet
3.3. SOORTEN: OMVANG VAN HET WERK
• Voltijdse arbeidsovereenkomst
- Geen geschrift nodig
• Deeltijdse arbeidsovereenkomst
3
, = arbeid die regelmatig en vrijwillig tijdens een kortere periode dan de
normale periode wordt verricht
- Vormvoorwaarden:
• Verplicht schriftelijk
• Individueel
• Uiterlijk op het moment van de indiensttreding
• Arbeidsregeling en uurrooster moeten vermeld worden,
behalve bij variabel uurrooster
- Wekelijkse arbeidsduur
- Combinatiemogelijkheden arbeidsduur en uurrooster (zie schema)
• vaste arbeidsduur en vast uurrooster;
• vaste arbeidsduur en variabel uurrooster;
• variabele arbeidsduur en variabel uurrooster (flexibele
arbeidsregeling)
- Vaststelling vh loon: zelfde norm en loonschaal als voltijdse WN
- Bewaren van een afschrift: mag elektronisch
- Bekendmaking van variabel werkrooster: schriftelijk en gedateerd,
minstens 5 werkdagen op voorhand (tenzij anders in cao) en
bewaarplicht: 1 jaar na datum
- Registratie van afwijkingen vh normale uurrooster: WN registreert
(bv. prikklok), bewaarplicht: 5 jaar
- Sancties bij het niet-bekendmaken/ niet-naleven vh verplichte
toezicht: men gaat uit van voltijdse tewerkstelling tenzij tegendeel
bewezen word.
- Voorrang bij het overstappen naar een voltijdse betrekking
- Non-discriminatie ten gunste van deeltijdse WN
- Rechten ve deeltijdse WN = voltijdse WN, wel in verhouding tot
prestaties
3.4. SOORTEN: WIJZE WAAROP DE OVEREENKOMST WORDT AFGESLOTEN
• Mondelinge en schriftelijke arbeidsovereenkomst
➔ Schriftelijk enkel verplicht voor arbeidsovereenkomsten die niet
voltijds en van onbepaalde duur zijn.
• Elektronische arbeidsovereenkomst
HOOFDSTUK 2: INHOUD VAN DE ARBEIDSOVEREENKOMST
1. HET DWINGENDE KARAKTER VAN DE ARBEIDSOVEREENKOMSTENWET
1.1 DWINGEND RECHT, SUPPLETOIRE BEPALINGEN EN OPENBARE ORDE
Regels van dwingend recht:
= Ter bescherming van private belangen, waar de partijen niet van mogen
afwijken op straffe van relatieve nietigheid.
In het arbeidsrecht: ter bescherming vd WN
Suppletoire bepalingen:
Aanvullende bepalingen die slechts uitwerking hebben als de partijen er zelf niet
van zijn afgeweken.
Regels van openbare orde:
= Ter bescherming van algemene belangen vd samenleving waarvan niet mag
afgeweken worden op straffe van absolute nietigheid.
4
