INLEIDING STAATS- EN BESTUURSRECHT
Samenvatting bijeenkomst 5 Hoofdstuk XV De verzorgingsstaat
(Nummer 71 is niet in deze bijeenkomst samengevat, maar in bijeenkomst 3)
Historie (vooral even doorlezen nummer 67)
Traditionele taken van de overheid: o.a. defensie (art. 97 Gw), politie, rechtspraak
(hoofdstuk 6 Gw), waterstaat, onderwijs (art.t 23 Gw) en sociale zorg (art. 20 Gw).
Op veel terreinen is tegenwoordig de EU actief zodat wetgeving en bestuur niet meer
exclusief binnen het Nederlandse staatsverband worden bepaald. Vaak is sprake van een
gedeelde verantwoordelijkheid waarbij taken door en binnen verschillende bestuurslagen
worden uitgevoerd = multi-level governance.
Na 1848 komen drie controversen op de voorgrond: de schoolstrijd, de sociale kwestie en
het kiesrecht:
1. Schoolstrijd
= de strijd tegen de neutrale school: vele protestanten wensten een onderwijs op
Bijbelse grondslag (bijzondere scholen) die uit de staatskas zou worden bekostigd.
Deze strijd tegen de neutrale school droeg een antiliberaal karakter en leidde mede
tot het ontstaan van de ‘antirevolutionaire’ stroming in de Nederlandse politiek.
De Schoolwet 1878
2. De sociale kwestie
Een tweede tegen het liberalisme gerichte stroming ontstond onder invloed van de
‘sociale kwestie’: kinderarbeid, overmatige werktijden, onveiligheid in de bedrijven
e.d. Leidde tot het ontstaan van de eerste vakverenigingen en tot de eerste
socialistische partijvorming. De socialisten wilden de arbeiders organiseren en komen
tot ‘omverwerping van het kapitalistische systeem’ = revolutionair karakter.
Kinderwetje-Van Houten 1874, parlementaire enquête 1886, Arbeidswet 1889.
3. Kiesrecht
Zeggenschap van de burgers staat centraal
Onder de Gw 1848 werd de TK wel rechtstreeks gekozen, maar d.m.v.
censuskiesrecht; het stemrecht was gebonden aan de hoogte van de
belastingaanslag.
Grondwetsherziening in 1887
Grondwetsherziening 1917 (zogenaamde pacificatie) Oplossing voor schoolstrijd en
kiesrechtkwestie. Deze oplossing bevat de volgende elementen:
- Algemeen kiesrecht voor mannen (art. 80 Gw 1917); mogelijkheid om in de Kw
algemeen kiesrecht aan vrouwen toe te kennen (bij herziening in 1922)
- Overgang van meerderheidsstelsel met districten naar kiesstelsel van evenredige
vertegenwoordiging
- Financiële gelijkstelling van bijzonder met openbaar algemeen vormend lager
onderwijs
Een groeiende overheid
a. Nieuwe overheidstaken
Na WOII brak een periode van wederopbouw en economische groei aan. In deze tijd werd
ook een begin gemaakt met de Europese integratie (EG-verdragen in 1954). Ook het
overheidsingrijpen veranderde: overheidsbemoeienis nam toe.
Samenvatting bijeenkomst 5 Hoofdstuk XV De verzorgingsstaat
(Nummer 71 is niet in deze bijeenkomst samengevat, maar in bijeenkomst 3)
Historie (vooral even doorlezen nummer 67)
Traditionele taken van de overheid: o.a. defensie (art. 97 Gw), politie, rechtspraak
(hoofdstuk 6 Gw), waterstaat, onderwijs (art.t 23 Gw) en sociale zorg (art. 20 Gw).
Op veel terreinen is tegenwoordig de EU actief zodat wetgeving en bestuur niet meer
exclusief binnen het Nederlandse staatsverband worden bepaald. Vaak is sprake van een
gedeelde verantwoordelijkheid waarbij taken door en binnen verschillende bestuurslagen
worden uitgevoerd = multi-level governance.
Na 1848 komen drie controversen op de voorgrond: de schoolstrijd, de sociale kwestie en
het kiesrecht:
1. Schoolstrijd
= de strijd tegen de neutrale school: vele protestanten wensten een onderwijs op
Bijbelse grondslag (bijzondere scholen) die uit de staatskas zou worden bekostigd.
Deze strijd tegen de neutrale school droeg een antiliberaal karakter en leidde mede
tot het ontstaan van de ‘antirevolutionaire’ stroming in de Nederlandse politiek.
De Schoolwet 1878
2. De sociale kwestie
Een tweede tegen het liberalisme gerichte stroming ontstond onder invloed van de
‘sociale kwestie’: kinderarbeid, overmatige werktijden, onveiligheid in de bedrijven
e.d. Leidde tot het ontstaan van de eerste vakverenigingen en tot de eerste
socialistische partijvorming. De socialisten wilden de arbeiders organiseren en komen
tot ‘omverwerping van het kapitalistische systeem’ = revolutionair karakter.
Kinderwetje-Van Houten 1874, parlementaire enquête 1886, Arbeidswet 1889.
3. Kiesrecht
Zeggenschap van de burgers staat centraal
Onder de Gw 1848 werd de TK wel rechtstreeks gekozen, maar d.m.v.
censuskiesrecht; het stemrecht was gebonden aan de hoogte van de
belastingaanslag.
Grondwetsherziening in 1887
Grondwetsherziening 1917 (zogenaamde pacificatie) Oplossing voor schoolstrijd en
kiesrechtkwestie. Deze oplossing bevat de volgende elementen:
- Algemeen kiesrecht voor mannen (art. 80 Gw 1917); mogelijkheid om in de Kw
algemeen kiesrecht aan vrouwen toe te kennen (bij herziening in 1922)
- Overgang van meerderheidsstelsel met districten naar kiesstelsel van evenredige
vertegenwoordiging
- Financiële gelijkstelling van bijzonder met openbaar algemeen vormend lager
onderwijs
Een groeiende overheid
a. Nieuwe overheidstaken
Na WOII brak een periode van wederopbouw en economische groei aan. In deze tijd werd
ook een begin gemaakt met de Europese integratie (EG-verdragen in 1954). Ook het
overheidsingrijpen veranderde: overheidsbemoeienis nam toe.
