Omgaan met langdurige zorg
1. Acute vs. langdurige zorg
1.1. Betekenis acuut vs. chronisch
ACUUT CHRONISCH
plotseling beginnend sluipend
direct van lange duur
dringend slepend
plots aanhoudend
scherp / helder niet meteen duidelijk
- voorbeeld acute aandoening : bronchitis, urineweginfectie, griep, …
- voorbeeld chronische aandoeningen : ziekte van Parkinson, reuma, psoriasis, …
1.2. Wat is chronisch ziek zijn?
- 1.2.1. Definitie van chronische ziekte
- = zorg-episode van een omschreven ziekte die zich over een langere periode uitstrekt en die
zo ernstig is dat de voor de leeftijd en geslacht ‘gewone’ dagdagelijks bezigheden er zonder
behandeling blijvend en in belangrijke mate door worden belemmerd
- langdurige ziekten met een meestal langzame progressie
- bv. diabetes, kanker, musculoskeletale ziekten, respiratoire, neurodegeneratieve, mantel
en cardiovasculaire ziekten
- 1.2.2. de chronisch zieke?
- = een persoon met een chronische ziekte die een belangrijk impact heeft op de voor zijn
leeftijd en geslacht gewone dagdagelijkse bezigheden
- 1.2.3. In relatie tot ziekte en gezondheid
- acute ziektes
- manifesteren zich fel, kunnen hard aankomen, veel pijn doen, zorgen voor lichamelijke
schade maar volledig herstel is mogelijk
- kunnen evenwel ook zorgen voor chronische gevolgen
- zorgt er soms voor dat men tijdelijk afhankelijk is van mantelzorg en of professionele zorg
- chronische aandoeningen
- herstellen niet volledig, herstel is betrekkelijk en de behandeling is er op gericht op het
leren leven met nieuwe beperkingen —> kortere levensverwachting
- de afhankelijkheid voor ondersteuning blijft bestaan —> hierdoor is het belangrijk dat de
impact van de aandoening niet alleen bekeken wordt bij de zorgontvangers maar ook de
mantelzorgers
- 1.2.4. Leven met chronische ziekte
- de mens staat centraal en is meer dan ziekte of aandoeningen —> mensen met diabetes, niet
de diabetespatiënt
- —> leven boven de ziekte, er voor zorgen dat de ziekte niet meer inneemt dan strikt
noodzakelijk is, zodat er ruimte overblijft om te leven
Pagina 1 van 20
, - de medische situatie is slechts een onderdeel van het leven van iemand met een chronische
ziekte
- bij een acute aandoening is men meestal tijdelijk uit evenwicht, is men bang en onzeker
- bij een chronische aandoening blijven deze gevoelens aanwezig en blijven min of meer verder
bestaan en wordt het leven grondig en blijvend gewijzigd
- de veranderingen geleidelijk aan zichtbaar en voelbaar —> dagelijkse leven wordt
hierdoor sterk beïnvloed
- 1.2.5. Omgaan met mensen met chronische ziekte en mantelzorger als hulpverlener
- gezondheidsproblemen en maatschappelijke problemen lopen door elkaar —> er is sprake
van een verbroken of moeilijke balans tussen eigen vermogens en omgevingsfactoren
- een chronische aandoening vraagt steeds nieuwe aanpassingen, ook van de mantelzorger
- eindeloze werk —> de ziekte heeft gevolgen voor alle facetten van het leven, gedurende een
lange periode
- genezen van de ziekte is niet het belangrijkste del meer, maar het bereiken van een zo hoog
mogelijke kwaliteit van leven met de ziekte is daarvoor in de plaats gekomen
- —> de betekenis van ziekte kan het best begrepen worden vanuit een levensloopperspectief
—> belangrijkste doel : streven naar een zo hoog mogelijke kwaliteit van leven
- voor hulpverleners
- accentverschuiving naar ondersteuning bij leren leven met ziekte
- vergroten ziekte-inzicht
- ondersteuning therapietrouw
- bevordering en ondersteuning zelfzorg
- omgaan met een chronische aandoening is complex
- basis van de piramide
- mensen met een chronische ziekte die na de diagnose van een chronische ziekte zelf
kunnen instaan voor hun zelfzorg
- de professional is alleen betrokken bij de diagnosestelling en het opvolgen
- tweede trap
- als er een bijkomende kwetsbaarheid optreedt wordt de inbreng van professionele zorg
groter, vaak tijdelijk maar soms ook duurzamer
- top van de piramide
- hier zijn er relatief weinig zorgvragers aanwezig, het gaat om een zeer beperkt aantal
cases —> deze zijn complex en vragen een gedegen en gedragen aanpak van alle
betrokkenen
Pagina 2 van 20
, - vaak mensen met meerdere (chronische) aandoeningen, mensen met een kwetsbaar
geriatrisch profiel waarbij zorgafstemming noodzakelijk is
- deze uitdagingen vragen om een integrale, kritische en creatieve benadering die
professionals moeten aanleren
- 1.2.6. Vijf uitgangspunten staan centraal in omgang met mensen met een chronische ziekte
- 1. uitgaan van de patiënt
- —> is meer dan zijn aandoening
- als we het leven als een verhaal accepteren, kunnen we niet anders dan de chronisch zieke
als een authentieke persoon beschouwen met hun eigen identiteit, die continuïteit in zijn
leven nastreeft
- wat zijn de behoeften? wat denkt hij? wat wil hij? wat kan hij aan? wat is hij bereid om te
doen?
- 2. echt
- —> de praktijk is altijd anders, gegevens zoals ze tot ons komen interpreteren
- veronderstelt dat je niet uitgaat van standaarden, geen aannames doen zonder te verifiëren
met de zorgontvanger
- 3. interdisciplinair
- —> samenwerken tussen verschillende disciplines is noodzakelijk
- complexiteit zorgt voor nood aan samenwerking en zorgafstemming, nood aan effectieve
communicatie met alle betrokkenen
- 4. kritisch
- —> op eigen handelen, aanpassen waar nodig, proactief denken
- wat werkt en wat niet? welke klachten zijn er te verwachten (proactief te werk gaan)? eigen
handelen continue bijsturen
- 5. creatief
- —> omdat elke patiënt en z’n omgeving uniek is
- de praktijk is altijd anders, de omgeving verandert continu en de behoefte van de patiënt
variëren —> creativiteit in het professionele handelen is cruciaal
- doel : zorgafhankelijkheid verminderen en autonomie verhogen
2. Prevalentie en multimorbiditeit van chronische aandoeningen in België
2.1. Prevalentie
- prevalentie van een aandoening = het aantal gevallen per duizend of per honderdduizend op en
specifiek moment in de bevolking
- de sociale prevalentie van chronische aandoeningen bedraagt nu al 52% van het totale aantal
2.2. Risicofactoren om een chronisch ziekte te ontwikkelen
- een aantal groepen hebben meer risico om 1 of meerdere chronische aandoeningen te ontwikkelen
(vooral mensen met een lagere sociale status)
- overgewicht : 47% van de bevolking
- geen lichaamsbeweging : 26% van de bevolking heeft minder dan 30 minuten per dag beweging
- roken : 25% van de Belgische bevolking
- alcoholgebruik
2.3. Invloed van chronische ziekten op morbiditeit en mortaliteit
- chronische ziekten zijn wereldwijd de belangrijkste reden voor morbiditeit (mate van voorkomen) en
mortaliteit (sterftecijfer) geworden en nemen 63% van alle overlijdens voor hun rekening
Pagina 3 van 20
1. Acute vs. langdurige zorg
1.1. Betekenis acuut vs. chronisch
ACUUT CHRONISCH
plotseling beginnend sluipend
direct van lange duur
dringend slepend
plots aanhoudend
scherp / helder niet meteen duidelijk
- voorbeeld acute aandoening : bronchitis, urineweginfectie, griep, …
- voorbeeld chronische aandoeningen : ziekte van Parkinson, reuma, psoriasis, …
1.2. Wat is chronisch ziek zijn?
- 1.2.1. Definitie van chronische ziekte
- = zorg-episode van een omschreven ziekte die zich over een langere periode uitstrekt en die
zo ernstig is dat de voor de leeftijd en geslacht ‘gewone’ dagdagelijks bezigheden er zonder
behandeling blijvend en in belangrijke mate door worden belemmerd
- langdurige ziekten met een meestal langzame progressie
- bv. diabetes, kanker, musculoskeletale ziekten, respiratoire, neurodegeneratieve, mantel
en cardiovasculaire ziekten
- 1.2.2. de chronisch zieke?
- = een persoon met een chronische ziekte die een belangrijk impact heeft op de voor zijn
leeftijd en geslacht gewone dagdagelijkse bezigheden
- 1.2.3. In relatie tot ziekte en gezondheid
- acute ziektes
- manifesteren zich fel, kunnen hard aankomen, veel pijn doen, zorgen voor lichamelijke
schade maar volledig herstel is mogelijk
- kunnen evenwel ook zorgen voor chronische gevolgen
- zorgt er soms voor dat men tijdelijk afhankelijk is van mantelzorg en of professionele zorg
- chronische aandoeningen
- herstellen niet volledig, herstel is betrekkelijk en de behandeling is er op gericht op het
leren leven met nieuwe beperkingen —> kortere levensverwachting
- de afhankelijkheid voor ondersteuning blijft bestaan —> hierdoor is het belangrijk dat de
impact van de aandoening niet alleen bekeken wordt bij de zorgontvangers maar ook de
mantelzorgers
- 1.2.4. Leven met chronische ziekte
- de mens staat centraal en is meer dan ziekte of aandoeningen —> mensen met diabetes, niet
de diabetespatiënt
- —> leven boven de ziekte, er voor zorgen dat de ziekte niet meer inneemt dan strikt
noodzakelijk is, zodat er ruimte overblijft om te leven
Pagina 1 van 20
, - de medische situatie is slechts een onderdeel van het leven van iemand met een chronische
ziekte
- bij een acute aandoening is men meestal tijdelijk uit evenwicht, is men bang en onzeker
- bij een chronische aandoening blijven deze gevoelens aanwezig en blijven min of meer verder
bestaan en wordt het leven grondig en blijvend gewijzigd
- de veranderingen geleidelijk aan zichtbaar en voelbaar —> dagelijkse leven wordt
hierdoor sterk beïnvloed
- 1.2.5. Omgaan met mensen met chronische ziekte en mantelzorger als hulpverlener
- gezondheidsproblemen en maatschappelijke problemen lopen door elkaar —> er is sprake
van een verbroken of moeilijke balans tussen eigen vermogens en omgevingsfactoren
- een chronische aandoening vraagt steeds nieuwe aanpassingen, ook van de mantelzorger
- eindeloze werk —> de ziekte heeft gevolgen voor alle facetten van het leven, gedurende een
lange periode
- genezen van de ziekte is niet het belangrijkste del meer, maar het bereiken van een zo hoog
mogelijke kwaliteit van leven met de ziekte is daarvoor in de plaats gekomen
- —> de betekenis van ziekte kan het best begrepen worden vanuit een levensloopperspectief
—> belangrijkste doel : streven naar een zo hoog mogelijke kwaliteit van leven
- voor hulpverleners
- accentverschuiving naar ondersteuning bij leren leven met ziekte
- vergroten ziekte-inzicht
- ondersteuning therapietrouw
- bevordering en ondersteuning zelfzorg
- omgaan met een chronische aandoening is complex
- basis van de piramide
- mensen met een chronische ziekte die na de diagnose van een chronische ziekte zelf
kunnen instaan voor hun zelfzorg
- de professional is alleen betrokken bij de diagnosestelling en het opvolgen
- tweede trap
- als er een bijkomende kwetsbaarheid optreedt wordt de inbreng van professionele zorg
groter, vaak tijdelijk maar soms ook duurzamer
- top van de piramide
- hier zijn er relatief weinig zorgvragers aanwezig, het gaat om een zeer beperkt aantal
cases —> deze zijn complex en vragen een gedegen en gedragen aanpak van alle
betrokkenen
Pagina 2 van 20
, - vaak mensen met meerdere (chronische) aandoeningen, mensen met een kwetsbaar
geriatrisch profiel waarbij zorgafstemming noodzakelijk is
- deze uitdagingen vragen om een integrale, kritische en creatieve benadering die
professionals moeten aanleren
- 1.2.6. Vijf uitgangspunten staan centraal in omgang met mensen met een chronische ziekte
- 1. uitgaan van de patiënt
- —> is meer dan zijn aandoening
- als we het leven als een verhaal accepteren, kunnen we niet anders dan de chronisch zieke
als een authentieke persoon beschouwen met hun eigen identiteit, die continuïteit in zijn
leven nastreeft
- wat zijn de behoeften? wat denkt hij? wat wil hij? wat kan hij aan? wat is hij bereid om te
doen?
- 2. echt
- —> de praktijk is altijd anders, gegevens zoals ze tot ons komen interpreteren
- veronderstelt dat je niet uitgaat van standaarden, geen aannames doen zonder te verifiëren
met de zorgontvanger
- 3. interdisciplinair
- —> samenwerken tussen verschillende disciplines is noodzakelijk
- complexiteit zorgt voor nood aan samenwerking en zorgafstemming, nood aan effectieve
communicatie met alle betrokkenen
- 4. kritisch
- —> op eigen handelen, aanpassen waar nodig, proactief denken
- wat werkt en wat niet? welke klachten zijn er te verwachten (proactief te werk gaan)? eigen
handelen continue bijsturen
- 5. creatief
- —> omdat elke patiënt en z’n omgeving uniek is
- de praktijk is altijd anders, de omgeving verandert continu en de behoefte van de patiënt
variëren —> creativiteit in het professionele handelen is cruciaal
- doel : zorgafhankelijkheid verminderen en autonomie verhogen
2. Prevalentie en multimorbiditeit van chronische aandoeningen in België
2.1. Prevalentie
- prevalentie van een aandoening = het aantal gevallen per duizend of per honderdduizend op en
specifiek moment in de bevolking
- de sociale prevalentie van chronische aandoeningen bedraagt nu al 52% van het totale aantal
2.2. Risicofactoren om een chronisch ziekte te ontwikkelen
- een aantal groepen hebben meer risico om 1 of meerdere chronische aandoeningen te ontwikkelen
(vooral mensen met een lagere sociale status)
- overgewicht : 47% van de bevolking
- geen lichaamsbeweging : 26% van de bevolking heeft minder dan 30 minuten per dag beweging
- roken : 25% van de Belgische bevolking
- alcoholgebruik
2.3. Invloed van chronische ziekten op morbiditeit en mortaliteit
- chronische ziekten zijn wereldwijd de belangrijkste reden voor morbiditeit (mate van voorkomen) en
mortaliteit (sterftecijfer) geworden en nemen 63% van alle overlijdens voor hun rekening
Pagina 3 van 20
