Een land van Waan en Wijs
Geschiedenis van de Nederlandse jeugdliteratuur
Inleiding: geschiedenis van de jeugdliteratuur in vogelvlucht
Voor de achttiende eeuw:
Eerste Nederlandse kinderboek de gedichten van Hiëronymus van Alphen uit 1778.
Tot de 18e eeuw inzichten over opvoeding en de omgang met verhalen vooral te vinden in algemene
beschouwingen van filosofen of theologen, pedagogie nog niet. Onduidelijk of teksten expliciet voor
kinderen bedoeld waren of toevallig in kinderhanden terechtkwamen, of dubbel publiek.
Civilité -> schoolboekletter rond 1550. Stond in schoolboeken om te leren schrijven, gebruikt tot in
de 19e eeuw.
Oudheid
Plato -> 427-347 v. Chr. De jeugd van zijn tijd en over de rol van de literatuur. Kinderen en vrouwen
in één adem -> gevoelig, makkelijk beïnvloedbaar door lectuur. Fabels en sprookjes geen geschikte
leerstof, verhalen moeten schoon van om tot deugd op te wekken.
Aristoteles, leerling van Plato. Verhalen belangrijk in de opvoeding, imitaties die voor kinderen
leerzaam en plezierig zijn. Vooruitlopen op invloedrijke visie van dichter Horatius (68-8 v. Chr.).
Auteur moet lering en vermaak verzoenen om bij jong en oud in de smaak te vallen, één van de
pijlers van latere jeugdliteratuur.
Augustinus -> kerkvader. Net zoals Plato sceptisch over de morele waarde van literatuur, erkennen
wel de invloed van verhalen op jonge mensen.
Dichter Aesopus -> schrijver van bekende fabels ‘De Haas en de Schildpad’ ‘De Raaf en de Vos’.
Vertaalt in het Duits door Maarten Luther (1483-1546).
Middeleeuwen
Weinig leesmaterialen. Karel de Grote stimuleerde het onderwijs in kloosters en kathedralen.
Kinderen lazen Bijbelboeken, teksten van kerkvaders en klassieke auteurs. Latijn de taal van de Kerk
en het onderwijs.
Renaissance (14- 16 eeuw), Humanisme (15e – 16e eeuw), Reformatie (16e eeuw)
Aandacht voor de mens als zelfstandig individu groeit en verandert de opvoeding. Inzichten van
Locke en Rousseau ontstaan nu al, ook al leven zij twee eeuwen later pas.
Erasmus -> geloven dat kinderen niet van nature zich aangetrokken voelen tot wat niet deugt.
Ondeugd komt uit de volwassenen, niet uit het kind. Kinderen hebben behoefte aan vrolijke
onderwerpen, verdriet en wreedheid kan beter weggelaten worden -> utile dulci: het nuttige en het
plezierige horen bij elkaar. Voorstander van illustraties. Tegenstander van liedjes, raadsels en
verhalen als sprookjes. Voorstander voor jonge leeftijd leren Grieks en Latijn.
Juai Luis Vives (1492-1540) -> Spaanse geleerde, interesse opvoeding van meisjes. Waarschuweing
voor opvoeders voor boeken met liefde en passie centraal. Michel de Montaigne (1533-1592) ->
filosoof. Voorstanders voor ervaringsgericht onderwijs. Nieuwsgierigheid is het uitgangspunt van de
opvoeding. Liefde voor lezen staat onderwijs in de weg ipv. stimulerend.
Geschiedenis van de Nederlandse jeugdliteratuur
Inleiding: geschiedenis van de jeugdliteratuur in vogelvlucht
Voor de achttiende eeuw:
Eerste Nederlandse kinderboek de gedichten van Hiëronymus van Alphen uit 1778.
Tot de 18e eeuw inzichten over opvoeding en de omgang met verhalen vooral te vinden in algemene
beschouwingen van filosofen of theologen, pedagogie nog niet. Onduidelijk of teksten expliciet voor
kinderen bedoeld waren of toevallig in kinderhanden terechtkwamen, of dubbel publiek.
Civilité -> schoolboekletter rond 1550. Stond in schoolboeken om te leren schrijven, gebruikt tot in
de 19e eeuw.
Oudheid
Plato -> 427-347 v. Chr. De jeugd van zijn tijd en over de rol van de literatuur. Kinderen en vrouwen
in één adem -> gevoelig, makkelijk beïnvloedbaar door lectuur. Fabels en sprookjes geen geschikte
leerstof, verhalen moeten schoon van om tot deugd op te wekken.
Aristoteles, leerling van Plato. Verhalen belangrijk in de opvoeding, imitaties die voor kinderen
leerzaam en plezierig zijn. Vooruitlopen op invloedrijke visie van dichter Horatius (68-8 v. Chr.).
Auteur moet lering en vermaak verzoenen om bij jong en oud in de smaak te vallen, één van de
pijlers van latere jeugdliteratuur.
Augustinus -> kerkvader. Net zoals Plato sceptisch over de morele waarde van literatuur, erkennen
wel de invloed van verhalen op jonge mensen.
Dichter Aesopus -> schrijver van bekende fabels ‘De Haas en de Schildpad’ ‘De Raaf en de Vos’.
Vertaalt in het Duits door Maarten Luther (1483-1546).
Middeleeuwen
Weinig leesmaterialen. Karel de Grote stimuleerde het onderwijs in kloosters en kathedralen.
Kinderen lazen Bijbelboeken, teksten van kerkvaders en klassieke auteurs. Latijn de taal van de Kerk
en het onderwijs.
Renaissance (14- 16 eeuw), Humanisme (15e – 16e eeuw), Reformatie (16e eeuw)
Aandacht voor de mens als zelfstandig individu groeit en verandert de opvoeding. Inzichten van
Locke en Rousseau ontstaan nu al, ook al leven zij twee eeuwen later pas.
Erasmus -> geloven dat kinderen niet van nature zich aangetrokken voelen tot wat niet deugt.
Ondeugd komt uit de volwassenen, niet uit het kind. Kinderen hebben behoefte aan vrolijke
onderwerpen, verdriet en wreedheid kan beter weggelaten worden -> utile dulci: het nuttige en het
plezierige horen bij elkaar. Voorstander van illustraties. Tegenstander van liedjes, raadsels en
verhalen als sprookjes. Voorstander voor jonge leeftijd leren Grieks en Latijn.
Juai Luis Vives (1492-1540) -> Spaanse geleerde, interesse opvoeding van meisjes. Waarschuweing
voor opvoeders voor boeken met liefde en passie centraal. Michel de Montaigne (1533-1592) ->
filosoof. Voorstanders voor ervaringsgericht onderwijs. Nieuwsgierigheid is het uitgangspunt van de
opvoeding. Liefde voor lezen staat onderwijs in de weg ipv. stimulerend.
