PGO blok 2 - diergedrag en fysiologie
1
,Inhoudsopgave
PGO blok 2 - diergedrag en fysiologie.....................................................................................................1
................................................................................................................................................................1
‘...............................................................................................................................................................3
PGO Taak 7 - Laat ze maar verhongeren.................................................................................................4
Wat is dierenwelzijn?.........................................................................................................................4
Hoe meet je dierenwelzijn?................................................................................................................5
Wat zijn de wetten rondom dierenwelzijn?........................................................................................6
Wat zijn populatieverspreiding en populatiedichtheid?.....................................................................7
Wat is de draagkracht van een gebied en waar is deze van afhankelijk?...........................................8
Wat zijn de Natura2000-doelstellingen voor de Oostvaardersplassen?.............................................8
Welke maatregelen kunnen er getroffen worden om de populaties te beheren?.............................9
Hoofdvraag: Moet er ingegrepen in de Oostvaardersplassen bij wintersterfte?..............................10
PGO taak 8 – Hittestress en gedrag......................................................................................................12
Wat is thermoregulatie?...................................................................................................................12
Hoe reguleert een dier zijn lichaamstemperatuur?..........................................................................12
Wat is de thermo neutrale zone van een koe?.................................................................................13
Hoe geeft een dier warmte af?.........................................................................................................14
Hoe produceert een dier warmte?...................................................................................................15
Wat is gedrag?..................................................................................................................................15
Hoe voer je een gedragsonderzoek uit?...........................................................................................15
Wat zijn de vier vragen van Tinbergen en hoe pas je ze toe?...........................................................16
Wat zijn gedragsverschijnselen bij hittestress?................................................................................16
Welke maatregelen kunnen veehouders nemen om hittestress tegen te gaan?.............................16
PGO - Taak 9.........................................................................................................................................18
Wat is de bouw, functie en werking van het spijsverteringsstelsel van de mens?...........................18
Wat zijn overeenkomsten en verschillen tussen de spijsverteringsstelsels van omnivoor, carnivoor
en de verschillende herbivoren?......................................................................................................21
Hoe worden nutriënten verteerd? (chemisch, mechanisch, fermenteren)......................................22
Wat is de energie-inhoud van voedsel? (Schema)............................................................................24
PGO Taak 10 – Stress............................................................................................................................25
Wat is stress?....................................................................................................................................25
Wat zijn chronische en acute stress?................................................................................................25
Wat zijn de 4 stressreacties?............................................................................................................25
Wat zijn de oorzaken van stress?.....................................................................................................26
2
, Wat zijn de gevolgen (symptomen) van stress?...............................................................................26
Leg uit hoe de HPA-axis werkt..........................................................................................................27
Wat zijn hormonen?.........................................................................................................................28
Wat zijn de stresshormonen en hoe werken deze?..........................................................................30
Wat zijn de 3 typen regelkringen en hoe werken deze?...................................................................31
PGO Taak 11.........................................................................................................................................33
Wat is leren?.....................................................................................................................................33
Wat is trainen?.................................................................................................................................33
Welke leermethodes zijn er? Leg ze uit............................................................................................33
Wat is targettraining?.......................................................................................................................35
Wat is klassieke en operante conditionering?..................................................................................35
Hoe pas je de vier vragen van Tinbergen toe op een leerproces?....................................................35
Wat is de bouw, werking en functie van de hersenen?....................................................................36
Wat is habituatie?.............................................................................................................................38
Wat is extinctie?...............................................................................................................................38
Wat is een bekrachtigingsschema?...................................................................................................38
Pgo taak 12 – parasitisme.....................................................................................................................39
Wat is een parasiet?.........................................................................................................................39
Wat is taxonomie?............................................................................................................................40
Hoe beschermt een gastheer zich tegen een parasiet?....................................................................41
Hoe infecteert een parasiet de gastheer?........................................................................................41
Bereken de kans op infectie?............................................................................................................41
Wat voor een effect heeft een parasiet op de populatiedynamica (voor gastheer en parasiet)?.....41
Wat is de levenscyclus en taxonomie van de 3 in de taaktekst benoemde parasieten?..................42
..........................................................................................................................................................43
‘
3
, PGO Taak 7 - Laat ze maar verhongeren
Wat is dierenwelzijn?
Dierenwelzijn is een lastig te omvatten begrip. Het kan namelijk vanuit verschillende invalshoeken
benaderd worden. Zo wordt er onder andere gekeken naar de mensgerichte ethiek en diergerichte
ethiek. De mensgerichte ethiek gaat uit van dat een dier een zaak is. Of een voorwerp voor de mens
waarmee geld mee te verdienen valt. De diergerichte ethiek gaat uit van dat een dier gelijk staat aan
de mens. Een dier heeft in dit opzicht een intrinsieke waarde. Daarmee wordt de eigen waarde van
een dier bedoelt afgezien van het nut voor de mens. Dieren kunnen ook pijn voelen en in bepaalde
mate gevoelens hebben en dienen daarom met respect behandeld te worden.
Er zijn verschillende definities voor dierenwelzijn. Dierenwelzijn wordt meestal gebaseerd op de
fysieke gesteldheid van een dier, de gevoelens/emoties van een dier en tot de mogelijkheid om
natuurlijk gedrag uit te voeren. Op Basis hiervan zijn verschillende definities van dierenwelzijn
geformuleerd. Een veel gebruikte definitie van dierenwelzijn (o.a. door UU) is: het in staat zijn van
een dier om zich actief aan te kunnen passen aan zijn levensomstandigheden en daarmee ervoor te
kunnen zorgen dat iets als positief ervaren wordt. Wanneer een dier zich niet aan zijn
levensomstandigheden kan aanpassen is er sprake van niet welzijn. Dit kan als gevolg hebben dat het
dier zal overschakelen tot pathologisch gedrag. Dit is gedrag dat geen toegevoegde waarde heeft. Uit
dit gedrag blijkt dat het aanpassingsvermogen van het dier overschreden is en het dier zich dus niet
meer aan kan passen. Een voorbeeld van dit pathologisch gedrag is stereotiep gedrag.
De laatste definitie betrekt het wetenschappelijke/biologische aspect van dierenwelzijn, dus een
goede fysieke gezondheid en de mogelijkheid tot het vertonen van natuurlijk gedrag. Bij
gedomesticeerde dieren is het vertonen van natuurlijk gedrag lastiger. Daarom wordt er veel
gekeken of de gedragingen voldoen aan die van de kenmerken van het ras. Naast het
wetenschappelijke aspect wordt er in de definitie ook ingespeeld op het steeds meer opkomen
emotionele aspect. Het dier moet dagelijks positieve ervaringen hebben. Dit maakt een dier
zelfverzekerder en stressbestendiger. Door deze positieve ervaringen kan het dier beter omgaan met
minder positieve ervaringen. In andere definities van dierwelzijn wordt er ook ingespeeld op het
emotionele aspect van dieren. Zo wordt er ook gesproken dat dierwelzijn de samenhang is tussen de
mentale en emotionele status van een dier.
De eerste pogingen om dierenwelzijn te beschrijven waren vooral gericht op het laten ontbreken van
negatieve ervaringen. In 1965 is er door de Brambellcommissie geformuleerd wat dierenwelzijn
inhoudt. Op basis hiervan is in 1993 een lijst met vijf vrijheden geformuleerd. Wanneer een dier vrij
was van deze dingen, zou een dier een hoog welzijn hebben.
Deze vrijheden zijn als volgt, het dier is vrij van:
- honger, dorst of onjuiste voeding
- thermaal (vrij van ongunstig warm milieu) & fysiek ongemak
- angst & chronische stress
- verwoningen of ziektes
- om normaal soorteigen gedrag te vertonen (natuurlijk gedrag)
Zoals te zien is zijn vier van de vijf vrijheden gericht op het voorkomen van negatieve ervaringen. In
werkelijkheid is het echter onmogelijk om er voor te zorgen dat een dier altijd vrij is van negatieve
4
1
,Inhoudsopgave
PGO blok 2 - diergedrag en fysiologie.....................................................................................................1
................................................................................................................................................................1
‘...............................................................................................................................................................3
PGO Taak 7 - Laat ze maar verhongeren.................................................................................................4
Wat is dierenwelzijn?.........................................................................................................................4
Hoe meet je dierenwelzijn?................................................................................................................5
Wat zijn de wetten rondom dierenwelzijn?........................................................................................6
Wat zijn populatieverspreiding en populatiedichtheid?.....................................................................7
Wat is de draagkracht van een gebied en waar is deze van afhankelijk?...........................................8
Wat zijn de Natura2000-doelstellingen voor de Oostvaardersplassen?.............................................8
Welke maatregelen kunnen er getroffen worden om de populaties te beheren?.............................9
Hoofdvraag: Moet er ingegrepen in de Oostvaardersplassen bij wintersterfte?..............................10
PGO taak 8 – Hittestress en gedrag......................................................................................................12
Wat is thermoregulatie?...................................................................................................................12
Hoe reguleert een dier zijn lichaamstemperatuur?..........................................................................12
Wat is de thermo neutrale zone van een koe?.................................................................................13
Hoe geeft een dier warmte af?.........................................................................................................14
Hoe produceert een dier warmte?...................................................................................................15
Wat is gedrag?..................................................................................................................................15
Hoe voer je een gedragsonderzoek uit?...........................................................................................15
Wat zijn de vier vragen van Tinbergen en hoe pas je ze toe?...........................................................16
Wat zijn gedragsverschijnselen bij hittestress?................................................................................16
Welke maatregelen kunnen veehouders nemen om hittestress tegen te gaan?.............................16
PGO - Taak 9.........................................................................................................................................18
Wat is de bouw, functie en werking van het spijsverteringsstelsel van de mens?...........................18
Wat zijn overeenkomsten en verschillen tussen de spijsverteringsstelsels van omnivoor, carnivoor
en de verschillende herbivoren?......................................................................................................21
Hoe worden nutriënten verteerd? (chemisch, mechanisch, fermenteren)......................................22
Wat is de energie-inhoud van voedsel? (Schema)............................................................................24
PGO Taak 10 – Stress............................................................................................................................25
Wat is stress?....................................................................................................................................25
Wat zijn chronische en acute stress?................................................................................................25
Wat zijn de 4 stressreacties?............................................................................................................25
Wat zijn de oorzaken van stress?.....................................................................................................26
2
, Wat zijn de gevolgen (symptomen) van stress?...............................................................................26
Leg uit hoe de HPA-axis werkt..........................................................................................................27
Wat zijn hormonen?.........................................................................................................................28
Wat zijn de stresshormonen en hoe werken deze?..........................................................................30
Wat zijn de 3 typen regelkringen en hoe werken deze?...................................................................31
PGO Taak 11.........................................................................................................................................33
Wat is leren?.....................................................................................................................................33
Wat is trainen?.................................................................................................................................33
Welke leermethodes zijn er? Leg ze uit............................................................................................33
Wat is targettraining?.......................................................................................................................35
Wat is klassieke en operante conditionering?..................................................................................35
Hoe pas je de vier vragen van Tinbergen toe op een leerproces?....................................................35
Wat is de bouw, werking en functie van de hersenen?....................................................................36
Wat is habituatie?.............................................................................................................................38
Wat is extinctie?...............................................................................................................................38
Wat is een bekrachtigingsschema?...................................................................................................38
Pgo taak 12 – parasitisme.....................................................................................................................39
Wat is een parasiet?.........................................................................................................................39
Wat is taxonomie?............................................................................................................................40
Hoe beschermt een gastheer zich tegen een parasiet?....................................................................41
Hoe infecteert een parasiet de gastheer?........................................................................................41
Bereken de kans op infectie?............................................................................................................41
Wat voor een effect heeft een parasiet op de populatiedynamica (voor gastheer en parasiet)?.....41
Wat is de levenscyclus en taxonomie van de 3 in de taaktekst benoemde parasieten?..................42
..........................................................................................................................................................43
‘
3
, PGO Taak 7 - Laat ze maar verhongeren
Wat is dierenwelzijn?
Dierenwelzijn is een lastig te omvatten begrip. Het kan namelijk vanuit verschillende invalshoeken
benaderd worden. Zo wordt er onder andere gekeken naar de mensgerichte ethiek en diergerichte
ethiek. De mensgerichte ethiek gaat uit van dat een dier een zaak is. Of een voorwerp voor de mens
waarmee geld mee te verdienen valt. De diergerichte ethiek gaat uit van dat een dier gelijk staat aan
de mens. Een dier heeft in dit opzicht een intrinsieke waarde. Daarmee wordt de eigen waarde van
een dier bedoelt afgezien van het nut voor de mens. Dieren kunnen ook pijn voelen en in bepaalde
mate gevoelens hebben en dienen daarom met respect behandeld te worden.
Er zijn verschillende definities voor dierenwelzijn. Dierenwelzijn wordt meestal gebaseerd op de
fysieke gesteldheid van een dier, de gevoelens/emoties van een dier en tot de mogelijkheid om
natuurlijk gedrag uit te voeren. Op Basis hiervan zijn verschillende definities van dierenwelzijn
geformuleerd. Een veel gebruikte definitie van dierenwelzijn (o.a. door UU) is: het in staat zijn van
een dier om zich actief aan te kunnen passen aan zijn levensomstandigheden en daarmee ervoor te
kunnen zorgen dat iets als positief ervaren wordt. Wanneer een dier zich niet aan zijn
levensomstandigheden kan aanpassen is er sprake van niet welzijn. Dit kan als gevolg hebben dat het
dier zal overschakelen tot pathologisch gedrag. Dit is gedrag dat geen toegevoegde waarde heeft. Uit
dit gedrag blijkt dat het aanpassingsvermogen van het dier overschreden is en het dier zich dus niet
meer aan kan passen. Een voorbeeld van dit pathologisch gedrag is stereotiep gedrag.
De laatste definitie betrekt het wetenschappelijke/biologische aspect van dierenwelzijn, dus een
goede fysieke gezondheid en de mogelijkheid tot het vertonen van natuurlijk gedrag. Bij
gedomesticeerde dieren is het vertonen van natuurlijk gedrag lastiger. Daarom wordt er veel
gekeken of de gedragingen voldoen aan die van de kenmerken van het ras. Naast het
wetenschappelijke aspect wordt er in de definitie ook ingespeeld op het steeds meer opkomen
emotionele aspect. Het dier moet dagelijks positieve ervaringen hebben. Dit maakt een dier
zelfverzekerder en stressbestendiger. Door deze positieve ervaringen kan het dier beter omgaan met
minder positieve ervaringen. In andere definities van dierwelzijn wordt er ook ingespeeld op het
emotionele aspect van dieren. Zo wordt er ook gesproken dat dierwelzijn de samenhang is tussen de
mentale en emotionele status van een dier.
De eerste pogingen om dierenwelzijn te beschrijven waren vooral gericht op het laten ontbreken van
negatieve ervaringen. In 1965 is er door de Brambellcommissie geformuleerd wat dierenwelzijn
inhoudt. Op basis hiervan is in 1993 een lijst met vijf vrijheden geformuleerd. Wanneer een dier vrij
was van deze dingen, zou een dier een hoog welzijn hebben.
Deze vrijheden zijn als volgt, het dier is vrij van:
- honger, dorst of onjuiste voeding
- thermaal (vrij van ongunstig warm milieu) & fysiek ongemak
- angst & chronische stress
- verwoningen of ziektes
- om normaal soorteigen gedrag te vertonen (natuurlijk gedrag)
Zoals te zien is zijn vier van de vijf vrijheden gericht op het voorkomen van negatieve ervaringen. In
werkelijkheid is het echter onmogelijk om er voor te zorgen dat een dier altijd vrij is van negatieve
4
