Samenvatting Biologie voor jou vwo5 thema 7

Thema 7 – Regeling
Basisstof 1 – Regeling en homeostase
Homeostase: het in stand houden van een dynamisch evenwicht in het inwendige milieu van
organismen.
 dynamisch evenwicht: waarden als zuurstofconcentratie en glucoseconcentratie schommelen rond
een bepaalde normwaarde
 inwendig milieu: weefselvloeistof en bloed
ten miste 1 cellaag tussen
 uitwendig milieu: de omgeving en inhoud van organen
Regelkring: houdt het dynamisch evenwicht en daarmee de concentraties in stand
 bestaat uit een sensor, een controlecentrum en een effector
 negatieve terugkoppeling: een toename van het resultaat veroorzaakt een remming van het proces
 positieve terugkoppeling: een toename van het resultaat versterkt het proces



Basisstof 2 – Hormonale regulatie
Communicatie tussen cellen vindt plaats via signaalstoffen, zoals hormonen die worden afgegeven
door hormoonklieren aan het bloed
 doelwitorgaan: het orgaan waaraan een bepaald hormoon kan binden  de cellen van dat orgaan
hebben de juiste receptoren
 de mate van reactie wordt bepaald door de hormoonconcentratie en het aantal receptoren
Endocriene klier: geeft direct af aan het bloed  zoals hormoonklieren
Exocriene klier: geeft af aan de buitenwereld via een afvoerbuis  zoals zweetklieren
Steroïdhormoon: vaak gemaakt van cholesterol en
dus in vet oplosbaar, kan door het celmembraan
heen, bindt aan een receptoreiwit, zet bepaalde
genen van het DNA uit of aan
Peptidehormoon: in water oplosbaar, dus kan niet
door het celmembraan, bindt aan een receptor in het
celmembraan en wordt daarna doorgegeven via een
second messenger  een signaalcascade
Hormoonstelsel: bestaat uit hormoonklieren  o.a.
hypofyse, hypothalamus, schildklier, bijnieren, alvleesklier, eierstokken, teelballen
 hypofyse: bestaat uit een voor- en achterkwab  produceert veel hormonen en stimuleert daarmee
andere hormoonklieren
 hypothalamus: regelt secretie van hypofyse  produceert neurohormonen via neurosecretie:
wanneer hormonen door neuronen worden gemaakt:
- IH: inhibiting hormoon, stopt productie hypofyse
- RH: releasing hormoon, activeert productie hypofyse
Je schildklier maakt schildklierhormoon (thyroxine) en wordt gestimuleerd door TSH
 te veel: te hoge stofwisseling, vermoeid, koud, gewichtstoename
 te weinig: te lage stofwisseling, dwerggroei

, Eilandjes van Langerhans: groepjes cellen die glucagon en insuline produceren
 houden de glucoseconcentratie oftewel de bloedsuikerspiegel constant  5,0 mmol/L
 koolhydraten uit je eten zorgen voor een hogere glucoseconcentratie:




Bijnieren produceren adrenaline  bevordert de stofwisseling, glucoseconcentratie, hartfrequentie,
ademhalingsfrequentie en het verwijden van bloedvaten  stressvolle situatie
Bijnierschors produceert cortisol  komt vrij bij stress, onderdrukt de werking van het afweersysteem



Basisstof 3 – Het zenuwstelsel
Centrale zenuwstelsel: grote en kleine hersenen, hersenstam, ruggenmerg
Perifere zenuwstelsel: zenuwen die het centrale zenuwstelsel verbinden met de rest van het lichaam
Animale zenuwstelsel: bewuste reacties, houding, beweging, reflexen
Autonome zenuwstelsel: inwendige organen, onbewuste reacties
Onder invloed van prikkels ontstaan impulsen (elektrische signalen) via signaalverwerking:
- Zintuigen vangen prikkels op en zetten deze om in impulsen
- Zenuwcellen geleiden impulsen naar het centrale zenuwstelsel
- Centrale zenuwstelsel stuurt impulsen naar spieren en klieren
- Spieren en klieren reageren door samen te trekken of stoffen af te scheiden
Zintuigen = receptoren, neuronen = conductoren, spieren en klieren = effectoren
Neuronen geven neurotransmitters af
De axonen zijn omgeven door myelineschedes
bestaande uit cellen van Schwann, daartussen
zit een onderbreking  insnoering
De axon eindigt in synapsen, die geven
impulsen door: blaasjes met neurotransmitters
versmelten in het celmembraan,
neurotransmitters komen in de synaptische
spleet, binden aan receptoren en worden dan weer opgenomen door het axon