Samenvatting Praktisch economie vwo Module 4: Heden, Verleden en Toekomst

EC ON OM I E SA M E NV A TT I N G PE RI OD E 1



§1.1 TIJ D IS GELD

 Het marktmechanisme brengt vraag en aanbod met elkaar in evenwicht via prijsaanpassingen.
 Produceren kost tijd.
 Voor een producent heeft tijd dus waarde: een bepaalde tijdsduur komt overeen met een bepaalde
productie.
 Consumeren kost ook tijd.
 Voor een consument heeft tijd dus ook waarde: een bepaalde tijdsduur komt overeen met een
bepaalde consumentensurplus.
 Tijd is van waarde en daarom heeft tijd een prijs.
 Daarbij maken we een onderscheid tussen de algemene of marktprijs van tijd en de individuele prijs
van tijd.
 De individuele prijs van tijd verschilt van persoon tot persoon en hangt af van iemands tijdsvoorkeur.
 De algemene prijs van tijd is voor iedereen gelijk.
 Deze marktprijs van tijd is gelijk aan de rente.
 De rente die banken rekenen, is voor iedereen gelijk; het is daarom de algemene prijs van tijd.
 De hoogte van de rente komt tot stand op de vermogensmarkt: de markt waar vraag en aanbod van financieel
kapitaal bij elkaar komen.
 Dit is een abstracte markt; op ieder moment wordt er overal ter wereld financieel kapitaal gevraagd en
aangeboden.
 De hoogte van de rente wordt sterk beïnvloed door de reporente, ook wel refirente.
 Dit is het rentepercentage waartegen banken geld kunnen lenen bij de centrale bank.
 De reporente is dus de minimale rente waarvoor banken geld uitlenen aan bedrijven en consumenten.
 Banken zoals de ABN AMRO en de Rabobank hebben een bankrekening bij de centrale bank: hun
depositorekening.
 Over het geld dat banken op hun depositorekening zetten, krijgen ze van de centrale bank
depositorente vergoed.
 Deze depositorente is altijd lager dan de reporente.
 Rente is ook een beloning voor het dragen van een financieel risico.


§1.2 SPAREN EN LEN EN

 De rente maakt ruilen over tijd mogelijk.
 Bij een ruil over de tijd is er sprake van een intertemporele ruil.
 Sparen levert rente op: in ruil voor tijd dat de consument zijn geld op de bank zet, betaalt de bank hem rente.
 Hoe langer het geld blijft staan, hoe meer rente de bank uitbetaalt.
 Het voordeel van het uitstellen van consumptie is dat de consument rente verdient.
 Het nadeel is dat het consumentensurplus niet direct genoten wordt.
 Formule om rente te berekenen
 bedrag (1+ procentueletoename /afname)n
 N = het aantal jaren waarover deze rente geldt
 Een consument kan consumptie ook vervroegen.
 Er wordt dan geconsumeerd op een moment dat de consument er nog geen geld voor heeft.
 Hij moet geld lenen.
 Het voordeel van lenen is dat het consumentensurplus direct wordt genoten.
 Het nadeel is dat de consument rente moet betalen boven op het aankoopbedrag.
 Over deze lening moet hij rente betalen aan de persoon of instantie die het geld uitleent.
 Voor iemand die leent is rente de prijs die hij betaalt voor het vervroegen van de consumptie.
 Een consument zal gaan sparen als de opbrengsten van sparen (de rente) hoger zijn dan de kosten van sparen (de
individuele prijs van tijd).
 Een consument zal gaan lenen als het voordeel van vervroegde consumptie groter is dan het nadeel van de
rentekosten.

,  De individuele prijs van tijd wordt ook beïnvloed door de mate van risico-aversie; de neiging om het zekere voor
het onzekere te nemen.
 Hoe sterker iemand risico-avers is, hoe hoger zijn individuele prijs van tijd.
 Iemand die sterk risico-avers is, is geneigd de consumentensurplus zo snel als mogelijk te willen
genieten.
 Het verschuiven van consumptie door de tijd heet intertemporele substitutie.


§1.3 INFL ATIE

 De gemiddelde prijs van een verzameling goederen is het algemeen prijspeil.
 De stijging van het algemeen prijspeil door de tijd heen heeft een speciale naam: inflatie.
 Inflatie is gekoppeld aan de interne waarde van geld: door inflatie daalt de koopkracht van geld.
 Een belangrijke reden voor het ontstaan van inflatie is de groei van de maatschappelijke geldhoeveelheid: hoe
meer geld er in omloop komt, hoe hoger de prijzen na verloop van tijd zullen zijn.
 Als de ECB de (repo)rente verlaagt, is het voor handelsbanken minder aantrekkelijk om hun geld op hun
depositorekening bij de ECB te zetten.
 Ze zullen dan nog meer op zoek gaan naar consumenten en producenten om dat geld aan uit te lenen.
 Om lenen aantrekkelijker te maken, zullen banken een lagere rente gaan rekenen.
 Met al dat extra geleende geld gaan consumenten en producenten wat doen.
 Wat ze er ook mee doen, de vraag naar producten stijgt.
 Bij een gelijkblijvend aanbod zullen de prijzen dan stijgen.
 Handelsbanken kunnen ook geld van de ECB lenen.
 Banken lenen dat geld op hun beurt uit aan consumenten en producenten.
 Als de ECB de rente verlaagt, wordt het voor banken aantrekkelijker om bij de ECB geld te lenen.
 Omdat banken zelf minder rente hoeven te betalen aan de ECB, kunnen ze consumenten en
producenten ook een lagere rente rekenen.
 Het gevolg is weer hetzelfde: door een renteverlaging van de ECB zullen consumenten en producenten
tegen een lagere rente kunnen lenen bij banken.
o De algemene prijs van tijd is gedaald, waardoor consumenten en producenten meer gaan
lenen.
o Daardoor stijgt de maatschappelijke geldhoeveelheid, neemt de vraag naar tal van goederen
en diensten toe en zullen prijzen stijgen.
 Bij het ontstaan van inflatie spelen ook andere factoren een rol.
 Als de vraag naar goederen en diensten afneemt omdat consumenten bijvoorbeeld minder vertrouwen
in de toekomst hebben, stijgen prijzen minder snel of kunnen de prijzen zelfs dalen.
 De druk op prijzen nemen dan af.
 Ondanks de groei van de maatschappelijke geldhoeveelheid stijgen de prijzen dan niet of nauwelijks.
 Het veranderen van de rente door de ECB is een voorbeeld van monetair beleid.
 Met dit beleid proberen centrale banken de economie te beïnvloeden.
 Door de rente te verlagen vergroot de ECB de maatschappelijke geldhoeveelheid en stimuleert daarmee de
economische activiteit.
 Dit mechanisme heet het kredietkanaal.
 Als de economie oververhit dreigt te raken, waarbij er een te grote vraagtoename is en er in tal van sectoren
tekorten kunnen ontstaan, kan de ECB de rente verhogen.
 Het kredietkanaal wordt minder ver opengezet.
 Bij een hogere rente zullen consumenten en producenten minder snel lenen.
 Bovendien zullen ze een groter deel van hun inkomen sparen vanwege de hogere renteopbrengst.
o Hierdoor daalt de vraag en vermindert de druk op prijzen.
 Als doelstelling hanteert de ECB een inflatie van twee procent.
 Bij dit percentage is er sprake van voldoende economisch activiteit zonder dat de economie oververhit
raakt.
 Als de depositorente stijgt, neemt de maatschappelijke geldhoeveelheid minder snel toe en andersom.