INLEIDING TOT HET RECHT
DEEL 1: OMSCHRIJVING VAN HET BEGRIP ‘RECHT’
Overzicht:
• Hoofdstuk 1: Begrippen ‘subjectief recht’ & ‘objectief recht’
• Hoofdstuk 2: Klassieke definitie van het objectief recht
• Hoofdstuk 3: Enkele basisbegrippen inzake het objectief recht
• Hoofdstuk 4: Indeling en inhoud van het objectief recht
• Hoofdstuk 5: Rechtspraak en gerechtelijke organisatie
HOOFDSTUK 1: OBJECTIEF RECHT VS SUBJECTIEF RECHT
1.1. Wat is recht?
Etymologische oorsprong
• Recht is in elke taal een afstamming van derigere
• ‘Regelen met overheidsgezag’
Dubbelzinnige notie
• Recht in objectieve zin
o Regels vanuit de overheid die je gedrag sturen
• Recht in subjectieve zin
o Datgene wat je als individu uit die regels haalt
o ‘Ik heb recht op’
à onze taal, ‘recht’ maakt geen onderscheid tussen deze twee, het Engels wel
• Law: recht in objectieve zin
• Right: recht in subjectieve zin
VB in rechtzaak:
• Wat je zelf claimt (schadevergoeding eisen) = subjectief
• Op welke regels de rechter zich moet baseren om een oordeel te vellen = objectief
à deze twee steeds samen gebruiken: je zegt WAT je claimt, en OP BASIS van wat je het
claimt
1
,1.2. Objectief recht vs subjectief recht
Objectief recht:
• Recht als maatschappelijk fenomeen
• ‘Het geheel van algemene (on)geschreven regels voor uiterlijke gedragingen (niet
gedachten) van in maatschappelijk verband levende mensen (niet dieren) waarvan
respect wordt afgedwongen door de overheid’
• Doel van deze regels: belangen van de mensen te ordenen en beschermen
Subjectief recht:
• ‘Aanspraak die persoon aan rechtsnorm ontleent’
• Het rechtsfenomeen individualiseren en bekijken vanuit het standpunt v/h individu
Band tussen ‘objectief’ en ‘subjectief’ recht
• Ik heb een subjectief recht omdat mijn aanspraak beschermd is door het objectief
recht = twee zijden van dezelfde medaille
• Gedragsvoorschriften (regels) niet ten nadele van bestemmeling maar ten voordele
van anderen
o Vb: verbod van onrechtmatige daad (art. 1382-1386)
o Art. 1382 BW: zie later (opzettelijke fout)
o Art. 1383 BW: vult 1382 aan met foutief niet-handelen (nalatigheid of
onvoorzichtigheid)
o Art. 1384 – 1386 BW: voegen toe dat men niet alleen aansprakelijk is voor de
schade die men zelf aanricht, maar ook voor de schade veroorzaakt door
personen/dieren/zaken waarvoor men instaat
Voorbeeld van objectieve rechtsregel
• Artikel 1382 BW. (Niet vanbuiten kennen)
o Iedere daad van een mens (in een andere dan contractuele context)
o Die aan een ander schade veroorzaakt
o Verplicht diegene door wiens schuld de schade is ontstaan, de schade te
vergoeden
• Drie componenten
o Fout
o Schade
§ Er moet aantoonbare schade zijn
§ Intentie tot schaden = geen schadevergoeding want er is geen schade
§ Sanctioneren is niet hetzelfde als schade vergoeden !
Ø In het strafrecht wordt een intentie wel gesanctioneerd
Ø Niet bij art.1382 BW
o Oorzakelijk verband
§ Je moet kunnen aantonen dat diegene van wie je een
schadevergoeding eist, de schade ook heeft toegebracht
à voorwaarden vervult: schadevergoeding moet betaald worden
,1.3. Artikel 1382 BW: een objectieve rechtsregel
à eiser dient 3 componenten te bewijzen
1. FOUT
• Objectieve component = de daad
o Overtreding van rechtsnorm
o Overtreding van algemene zorgvuldigheidsnorm
§ Bonus pater familias-criterium
§ Hoe zou een goede degelijke huisvader handelen?
§ Huisvader met erg groot verantwoordelijkheidsgevoel
§ Zelfs als je volgens de regels handelt kan je nog in fout zijn als je niet
handelt als een goeie huisvader
VB: je mag 70 km/h rijden, maar het ligt glad, je rijdt 68 km/h en gaat uit de bocht
o Je moest maar voorzichtiger rijden = schuldig
• Subjectieve component = de onrechtmatigheid
o Geestesbekwaamheid
§ Schuldbekwaamheid en toerekeningsvatbaar
Ø Hangt van geval tot geval af
§ Art. 1386bis BW: mogelijkheid van foutloze aansprakelijkheid
o Leeftijd (onderscheidingsvermogen)
VB. kind van 4 vindt pistool in lade van papa en schiet moeder neer
o Is het kind schuldig?
2. SCHADE
• Materiële schade
o Vb. door een aanrijding moet je been geamputeerd worden
§ Werkonbekwaam = inkomensverlies
§ Dokterskosten
§ Laptop kapot
o Hoeveel moet dat been kosten?
o Hoe jonger je bent, hoe duurder het been
• Morele schade (immateriële schade)
o Vb. sociaal leven lijdt eronder = moreel lijden
o Hoeveel kost het psychische lijden? Moet dat vergoed worden?
o Ja, ook morele schade moet vergoed worden
• Wat als je iemand schadevergoeding moet betalen, maar je hebt niet genoeg geld?
o Deurwaarder legt beslag
o Wanneer er geen geld meer is, heeft het slachtoffer pech
o Er valt geen geld te halen bij iemand die geen geld (meer) heeft
o à Verzekeringen heel belangrijk
§ Berekent het risico dat je de verzekering nodig hebt
§ Hoe hoger je risico, hoe meer je moet betalen voor je verzekering
• Verlies moet in geld waardeerbaar zijn
o Tarieflijsten voor alles (hoeveel kost een been, vinger, teen,…)
3
, • Schending van subjectief recht is noch noodzakelijk, noch voldoende
o Geschonden belang dat leidt tot in geld waardeerbaar verlies
o Een bewijs van een schending van de belangen van de eiser volstaat om
schadevergoeding te krijgen obv art 1382 BW
§ Vb. een kloosterzuster financiert met haar loon het klooster
§ Zuster Maria sterft à het klooster heeft geen inkomen meer
§ Moeder overste stapt naar de rechter en wil schadevergoeding voor
dat inkomen (dat nu weggevallen is)
§ Moeder overste vraagt de rechter een schadevergoeding die het loon
geeft dat Zuster Maria gekregen zou hebben tot haar 65e
Ø Stel ze sterft op 45, dan vraagt moeder overste nog 20 jaar
maandelijks het bedrag van het loon van zuster maria
§ Ook al heeft Moeder Overste eigenlijk geen recht op dat geld, toch
krijgt ze het omdat dat klooster er belang bij had dat loon te krijgen
3. OORZAKELIJK VERBAND
• De schade moet voortvloeien uit de fout
• Voorbeeld: door onoplettendheid botst meneer X tegen mevrouw Y en zij krijgt
hierdoor hete koffie op zich en verbrandt zich
o Foutief gedrag, want een bonus pater familias zou zich niet onoplettend
gedragen
o De vraag: is mijn onoplettend gedrag de oorzaak van uw brandwonden
(gevolg)
• Equivalentietheorie: Of er nu een grote of een kleine fout wordt gemaakt, dat maakt
niet uit want iedereens fout is een factor in het teweegbrengen in het veroorzaken
van de schade
o Grote of kleine fouten zijn allemaal equivalent
o Er wordt geen selectie gemaakt tussen de verschillende oorzaken v/d schade
o In België geldt dit
• Voorbeeld: zatte jongeren racen met een winkelkarretje naar beneden van de parking
op het dak van de Delhaize. Wanneer ze beneden komen rijden ze een
oud vrouwtje omver, de vrouw is verlamd.
o Zonder botsing geen verlamming, er is een oorzakelijk verband
o Is het niet haar eigen schuld? Jonge mensen zouden op tijd weggesprongen
zijn, zij was gewoon te traag
• Adequate oorzaak: enkel de oorzaak weerhoudt men als oorzaak die redelijker wijze
tot een bepaalde schade kunnen leiden
o Vb: ‘Pantoffel-eierschedelarrest’
o Jongeren spelen met een bal, bal botst tegen hoofd van een man die toevallig
aan een afwijking lijdt waardoor hij sterft door die botsing met de bal
o Geen schadevergoeding, want normaal gezien zou een bal tegen het hoofd
geen dergelijke schade veroorzaken
o In Nederland enkel vergoed voor ‘voorziene oorzaken’, zaken die logisch uit
elkaar volgen
,Buitencontractuele aansprakelijkheid
• Art. 1382 BW is een geval van buitencontractuele aansprakelijkheid
o Men kan zich enkel beroepen op 1382 wanneer men NIET verbonden is door
een contractuele band
o Wanneer men wél in een contract verbonden is (contractuele
aansprakelijkheid) kan men ook schadevergoeding eisen, maar enkel dmv
een ander wetsartikel, niet 1382 BW
Band objectief recht – subjectief recht
• Twee zijden van de medaille
• 2 objectieve rechtsregels in art. 1382 BW
o verbod schade te berokkenen
o plicht schade te vergoeden
à subjectieve recht mijn schade vergoed te zien
• Relevantie onderscheid
o 2 objectieve regels komen ter discussie te staan (spreken elkaar tegen)
o Oplossing: toepassingsregel
§ Meer specifieke regel volgen
§ Een hogere regel volgen
§ Een meer recente regel volgen
• Bevoegdheidsverdeling
o Gewone hoven & rechtbanken vs. Raad van State
o Subjectief vs. objectief contentieux
o Geschil met betrekking tot subjectief recht vs. aanvechting objectieve
rechtsregels
o MAAR: dit onderscheid vervaagt tegenwoordig
§ Toegenomen bevoegdheden van de RvSt
5
, HOOFDSTUK 2: DEFINITIE EN KENMERKEN VAN HET OBJECTIEVE
RECHT
Objectief recht
• ‘Objectief recht is het geheel van imperatieve door de overheid afdwingbare regels
voor de uiterlijke gedragingen van de rechtssubjecten’
2.1. Kenmerken objectief recht
Resultaats- vs. middelenverbintenis
1. Rechtsregels zijn imperatief
o Gebieden of verbieden: ze verplichten tot een bepaald gedrag
§ Indicatieve regels: uitdrukken wat is
§ Imperatieve regels: uitdrukken wat anders kan, maar niet anders mag
Ø Gebodsbepalingen kunnen zowel pos als neg omschreven zijn
2. Rechtsregels gebieden een bepaald resultaat of inzet van bepaalde middelen
Verbintenis = een juridisch afdwingbare verplichting
o Resultaatsverbintenis
§ Regels die verplichten een bepaald resultaat te bereiken
§ Anders bent u in fout
§ Vb. u mag 120 km/h op de snelweg, sneller rijden = boete = u bereikt
niet het juiste resultaat
§ Er volgt automatisch uit een niet bekomen resultaat dat het een fout is
§ Tenzij er overmacht is
§ Er wordt verwacht dat het behalen van het resultaat haalbaar is
o Garantieverbintenis
§ Verbintenis waarbij u altijd aansprakelijk bent als het gewenste
resultaat niet bereikt wordt
§ Zelfs al is er overmacht
o Middelenverbintenis
§ Vb. naar de dokter gaan om u te genezen, maar als u overlijdt is dat
niet per se de fout van de dokter
§ Onzeker karakter, afhankelijk van toeval
§ Je moet kunnen aantonen dat diegene die het resultaat moet
bekomen, fouten heeft gemaakt
§ Zorgvuldigheidsstandaard: abstracte bonus pater familias
§ Culpa levis in abstracto vs. culpa levis in concreto
DEEL 1: OMSCHRIJVING VAN HET BEGRIP ‘RECHT’
Overzicht:
• Hoofdstuk 1: Begrippen ‘subjectief recht’ & ‘objectief recht’
• Hoofdstuk 2: Klassieke definitie van het objectief recht
• Hoofdstuk 3: Enkele basisbegrippen inzake het objectief recht
• Hoofdstuk 4: Indeling en inhoud van het objectief recht
• Hoofdstuk 5: Rechtspraak en gerechtelijke organisatie
HOOFDSTUK 1: OBJECTIEF RECHT VS SUBJECTIEF RECHT
1.1. Wat is recht?
Etymologische oorsprong
• Recht is in elke taal een afstamming van derigere
• ‘Regelen met overheidsgezag’
Dubbelzinnige notie
• Recht in objectieve zin
o Regels vanuit de overheid die je gedrag sturen
• Recht in subjectieve zin
o Datgene wat je als individu uit die regels haalt
o ‘Ik heb recht op’
à onze taal, ‘recht’ maakt geen onderscheid tussen deze twee, het Engels wel
• Law: recht in objectieve zin
• Right: recht in subjectieve zin
VB in rechtzaak:
• Wat je zelf claimt (schadevergoeding eisen) = subjectief
• Op welke regels de rechter zich moet baseren om een oordeel te vellen = objectief
à deze twee steeds samen gebruiken: je zegt WAT je claimt, en OP BASIS van wat je het
claimt
1
,1.2. Objectief recht vs subjectief recht
Objectief recht:
• Recht als maatschappelijk fenomeen
• ‘Het geheel van algemene (on)geschreven regels voor uiterlijke gedragingen (niet
gedachten) van in maatschappelijk verband levende mensen (niet dieren) waarvan
respect wordt afgedwongen door de overheid’
• Doel van deze regels: belangen van de mensen te ordenen en beschermen
Subjectief recht:
• ‘Aanspraak die persoon aan rechtsnorm ontleent’
• Het rechtsfenomeen individualiseren en bekijken vanuit het standpunt v/h individu
Band tussen ‘objectief’ en ‘subjectief’ recht
• Ik heb een subjectief recht omdat mijn aanspraak beschermd is door het objectief
recht = twee zijden van dezelfde medaille
• Gedragsvoorschriften (regels) niet ten nadele van bestemmeling maar ten voordele
van anderen
o Vb: verbod van onrechtmatige daad (art. 1382-1386)
o Art. 1382 BW: zie later (opzettelijke fout)
o Art. 1383 BW: vult 1382 aan met foutief niet-handelen (nalatigheid of
onvoorzichtigheid)
o Art. 1384 – 1386 BW: voegen toe dat men niet alleen aansprakelijk is voor de
schade die men zelf aanricht, maar ook voor de schade veroorzaakt door
personen/dieren/zaken waarvoor men instaat
Voorbeeld van objectieve rechtsregel
• Artikel 1382 BW. (Niet vanbuiten kennen)
o Iedere daad van een mens (in een andere dan contractuele context)
o Die aan een ander schade veroorzaakt
o Verplicht diegene door wiens schuld de schade is ontstaan, de schade te
vergoeden
• Drie componenten
o Fout
o Schade
§ Er moet aantoonbare schade zijn
§ Intentie tot schaden = geen schadevergoeding want er is geen schade
§ Sanctioneren is niet hetzelfde als schade vergoeden !
Ø In het strafrecht wordt een intentie wel gesanctioneerd
Ø Niet bij art.1382 BW
o Oorzakelijk verband
§ Je moet kunnen aantonen dat diegene van wie je een
schadevergoeding eist, de schade ook heeft toegebracht
à voorwaarden vervult: schadevergoeding moet betaald worden
,1.3. Artikel 1382 BW: een objectieve rechtsregel
à eiser dient 3 componenten te bewijzen
1. FOUT
• Objectieve component = de daad
o Overtreding van rechtsnorm
o Overtreding van algemene zorgvuldigheidsnorm
§ Bonus pater familias-criterium
§ Hoe zou een goede degelijke huisvader handelen?
§ Huisvader met erg groot verantwoordelijkheidsgevoel
§ Zelfs als je volgens de regels handelt kan je nog in fout zijn als je niet
handelt als een goeie huisvader
VB: je mag 70 km/h rijden, maar het ligt glad, je rijdt 68 km/h en gaat uit de bocht
o Je moest maar voorzichtiger rijden = schuldig
• Subjectieve component = de onrechtmatigheid
o Geestesbekwaamheid
§ Schuldbekwaamheid en toerekeningsvatbaar
Ø Hangt van geval tot geval af
§ Art. 1386bis BW: mogelijkheid van foutloze aansprakelijkheid
o Leeftijd (onderscheidingsvermogen)
VB. kind van 4 vindt pistool in lade van papa en schiet moeder neer
o Is het kind schuldig?
2. SCHADE
• Materiële schade
o Vb. door een aanrijding moet je been geamputeerd worden
§ Werkonbekwaam = inkomensverlies
§ Dokterskosten
§ Laptop kapot
o Hoeveel moet dat been kosten?
o Hoe jonger je bent, hoe duurder het been
• Morele schade (immateriële schade)
o Vb. sociaal leven lijdt eronder = moreel lijden
o Hoeveel kost het psychische lijden? Moet dat vergoed worden?
o Ja, ook morele schade moet vergoed worden
• Wat als je iemand schadevergoeding moet betalen, maar je hebt niet genoeg geld?
o Deurwaarder legt beslag
o Wanneer er geen geld meer is, heeft het slachtoffer pech
o Er valt geen geld te halen bij iemand die geen geld (meer) heeft
o à Verzekeringen heel belangrijk
§ Berekent het risico dat je de verzekering nodig hebt
§ Hoe hoger je risico, hoe meer je moet betalen voor je verzekering
• Verlies moet in geld waardeerbaar zijn
o Tarieflijsten voor alles (hoeveel kost een been, vinger, teen,…)
3
, • Schending van subjectief recht is noch noodzakelijk, noch voldoende
o Geschonden belang dat leidt tot in geld waardeerbaar verlies
o Een bewijs van een schending van de belangen van de eiser volstaat om
schadevergoeding te krijgen obv art 1382 BW
§ Vb. een kloosterzuster financiert met haar loon het klooster
§ Zuster Maria sterft à het klooster heeft geen inkomen meer
§ Moeder overste stapt naar de rechter en wil schadevergoeding voor
dat inkomen (dat nu weggevallen is)
§ Moeder overste vraagt de rechter een schadevergoeding die het loon
geeft dat Zuster Maria gekregen zou hebben tot haar 65e
Ø Stel ze sterft op 45, dan vraagt moeder overste nog 20 jaar
maandelijks het bedrag van het loon van zuster maria
§ Ook al heeft Moeder Overste eigenlijk geen recht op dat geld, toch
krijgt ze het omdat dat klooster er belang bij had dat loon te krijgen
3. OORZAKELIJK VERBAND
• De schade moet voortvloeien uit de fout
• Voorbeeld: door onoplettendheid botst meneer X tegen mevrouw Y en zij krijgt
hierdoor hete koffie op zich en verbrandt zich
o Foutief gedrag, want een bonus pater familias zou zich niet onoplettend
gedragen
o De vraag: is mijn onoplettend gedrag de oorzaak van uw brandwonden
(gevolg)
• Equivalentietheorie: Of er nu een grote of een kleine fout wordt gemaakt, dat maakt
niet uit want iedereens fout is een factor in het teweegbrengen in het veroorzaken
van de schade
o Grote of kleine fouten zijn allemaal equivalent
o Er wordt geen selectie gemaakt tussen de verschillende oorzaken v/d schade
o In België geldt dit
• Voorbeeld: zatte jongeren racen met een winkelkarretje naar beneden van de parking
op het dak van de Delhaize. Wanneer ze beneden komen rijden ze een
oud vrouwtje omver, de vrouw is verlamd.
o Zonder botsing geen verlamming, er is een oorzakelijk verband
o Is het niet haar eigen schuld? Jonge mensen zouden op tijd weggesprongen
zijn, zij was gewoon te traag
• Adequate oorzaak: enkel de oorzaak weerhoudt men als oorzaak die redelijker wijze
tot een bepaalde schade kunnen leiden
o Vb: ‘Pantoffel-eierschedelarrest’
o Jongeren spelen met een bal, bal botst tegen hoofd van een man die toevallig
aan een afwijking lijdt waardoor hij sterft door die botsing met de bal
o Geen schadevergoeding, want normaal gezien zou een bal tegen het hoofd
geen dergelijke schade veroorzaken
o In Nederland enkel vergoed voor ‘voorziene oorzaken’, zaken die logisch uit
elkaar volgen
,Buitencontractuele aansprakelijkheid
• Art. 1382 BW is een geval van buitencontractuele aansprakelijkheid
o Men kan zich enkel beroepen op 1382 wanneer men NIET verbonden is door
een contractuele band
o Wanneer men wél in een contract verbonden is (contractuele
aansprakelijkheid) kan men ook schadevergoeding eisen, maar enkel dmv
een ander wetsartikel, niet 1382 BW
Band objectief recht – subjectief recht
• Twee zijden van de medaille
• 2 objectieve rechtsregels in art. 1382 BW
o verbod schade te berokkenen
o plicht schade te vergoeden
à subjectieve recht mijn schade vergoed te zien
• Relevantie onderscheid
o 2 objectieve regels komen ter discussie te staan (spreken elkaar tegen)
o Oplossing: toepassingsregel
§ Meer specifieke regel volgen
§ Een hogere regel volgen
§ Een meer recente regel volgen
• Bevoegdheidsverdeling
o Gewone hoven & rechtbanken vs. Raad van State
o Subjectief vs. objectief contentieux
o Geschil met betrekking tot subjectief recht vs. aanvechting objectieve
rechtsregels
o MAAR: dit onderscheid vervaagt tegenwoordig
§ Toegenomen bevoegdheden van de RvSt
5
, HOOFDSTUK 2: DEFINITIE EN KENMERKEN VAN HET OBJECTIEVE
RECHT
Objectief recht
• ‘Objectief recht is het geheel van imperatieve door de overheid afdwingbare regels
voor de uiterlijke gedragingen van de rechtssubjecten’
2.1. Kenmerken objectief recht
Resultaats- vs. middelenverbintenis
1. Rechtsregels zijn imperatief
o Gebieden of verbieden: ze verplichten tot een bepaald gedrag
§ Indicatieve regels: uitdrukken wat is
§ Imperatieve regels: uitdrukken wat anders kan, maar niet anders mag
Ø Gebodsbepalingen kunnen zowel pos als neg omschreven zijn
2. Rechtsregels gebieden een bepaald resultaat of inzet van bepaalde middelen
Verbintenis = een juridisch afdwingbare verplichting
o Resultaatsverbintenis
§ Regels die verplichten een bepaald resultaat te bereiken
§ Anders bent u in fout
§ Vb. u mag 120 km/h op de snelweg, sneller rijden = boete = u bereikt
niet het juiste resultaat
§ Er volgt automatisch uit een niet bekomen resultaat dat het een fout is
§ Tenzij er overmacht is
§ Er wordt verwacht dat het behalen van het resultaat haalbaar is
o Garantieverbintenis
§ Verbintenis waarbij u altijd aansprakelijk bent als het gewenste
resultaat niet bereikt wordt
§ Zelfs al is er overmacht
o Middelenverbintenis
§ Vb. naar de dokter gaan om u te genezen, maar als u overlijdt is dat
niet per se de fout van de dokter
§ Onzeker karakter, afhankelijk van toeval
§ Je moet kunnen aantonen dat diegene die het resultaat moet
bekomen, fouten heeft gemaakt
§ Zorgvuldigheidsstandaard: abstracte bonus pater familias
§ Culpa levis in abstracto vs. culpa levis in concreto
