Pagina 1 van 102
INLEIDING
WAT IS PSYCHOLOGIE
PSYCHOLOGIE WEL
= psychologie is de wetenschappelijke studie van het gedrag en de mentale processen
van het individu
!!! empirische wetenschap van gedrag en mentale processen
Psychologie niet
- Geen ziener of visionair
- Niet enkel bezig met het begrijpen van psychische problemen of abnormale
processen
- Niet in magazines
- Geen exact wetenschappen (alles observeerbaar en niet direct)
- Geen pseudowetenschappen (= elke poging om fenomeen uit de natuurlijke
wereld te verklaren die niet gebaseerd is op empirische observatie of op de wet
methode)
- Geen pure speculatie over de menselijke natuur
- Verzameling van volkswijsheden waarvan iedereen toch weet dat ze waar zijn
(=common sense)
= andere disciplines onderzoeken het gedrag van de mens
WETENSCHAP EN INTUÏTIE
- Uitspraken doen op basis van ervaringsgegevens (gelijk)
- Twee verschillen
o Op vlak van verzamelen van gegevens (veel tov weinig)
o Op vlak van verwerken van gegevens (snelle verbanden tov systematisch)
- Een wetenschappelijke aanpak kenmerkt zich door een empirische manier van
werken!
1
, Pagina 2 van 102
METHODEN VAN ONDERZOEK
4 STAPPEN VAN DE WETENSCHAPPELIJKE METHODE
1. Hypothese ontwikkelen
= toetsbaar en falsificeerbaar (waar of niet waar)
2. Objectieve data verzamelen
Vb Experiment of correlatie
3. Resultaten analyseren en de hypothese accepteren of verwerpen
4. Resultaten publiceren, bekritiseren en verwerpen
!! enkele hypotheses die niet kunt verwerpen of checken over voorkeuren, religie en
morele
HET EXPERIMENT
= experimentele groep krijgt behandeling, controlegroep krijgt die niet (wel placebo)
- Afhankelijke variabele (gevolg dat we willen meten = activiteitsniveau)
- Onafhankelijke variabele (laten variëren tussen groepen)
!! oorzaak-gevolg
CORRELATIEONDERZOEK (IN NATUURLIJKE WERELD)
(niet weten als groepen evenwaardig zijn dus geen oorzaak of gevolg maar verband)
= sterkte en richting van correlatie
- 0: geen verband tussen beide
- +1: als ene stijgt dan stijgt de andere
- -1: als ene stijgt dan daalt de andere
- Hoe dichter bij 0 hoe meer geen correlatie
GESCHIEDENIS VAN DE PSYCHOLOGIE
= een korte geschiedenis maar een heel ver verleden
VERRE VOORGESCHIEDENIS
1) Socrates: Waarom?
2) Plato: Wat is de realiteit?
3) Aristoteles: empirische werkelijkheid gebaseerd op ervaring of op bewijs uit de
praktijk
FRENOLOGIE
door Franz Joseph Gall (lokaliseren van psychische functies in brein + grondlegger
frenologie)
= aanleg en karakter worden bepaald door de groei van bepaalde hersendelen
- Karakter afleiden uit vorm van schedel
- Bult = aanleg
- Inham = te kort
2
, Pagina 3 van 102
STRUCTURALISME (19 D E EEUW)
door Wilhelm Wundt (eerste psycholoog met eerste psychologische wetenschappelijk
lab)
= nieuwe experimentele wetenschap
- Elementen van de bewuste waarneming
- Koude en warme prikkels
- Welke weg leggen prikkels af, door naar jezelf te kijken (observeren en onder
woorden brengen)
- Doel = structuur van de geest analyseren
- Methode = introspectie
FUNCTIONALISME (19 D E EEUW)
door William James (Amerikaanse tegenreactie op structuralisme)
= focus op functie en doelen van gedrag: hoe lossen mensen problemen op?
1. Introspectie
o Zichzelf kijken via hoe oplossing vinden
o Vb. proefpersoon moet puzzel oplossen en zijn strategieën uitleggen
2. Externe observatie
o Welke stappen leggen de mensen af
o Vb. onderzoeker observeert tijdens puzzel welke fouten pp maakt
3. Eerste dierproeven
o Vb. Hoe zoekt rat zijn weg in een doolhof, en hoe is dit vergelijkbaar met
hoe de mens dit doet?
= niet meer opsplitsen in kleine deeltjes
BEHAVIORISME (20 S T E EEUW)
door Ivan Pavlov met klassieke conditionering
= studie van enkel uitwendig waarneembaar gedrag
JOHN WATSON: GRONDLEGGER VAN BEHAVIORISME
- Enkel kijken naar uiterlijke waarneembare ke nmerken
- Innerlijk buiten beschouwing
- Elk gedrag: Stimuls- respons verbinding
- Geest = onbereikbare black box
GESTALTPSYCHOLOGIE
= reactie op structuralisme Wundt
- ‘het geheel is meer dan de delen’ bij perceptie
- Menselijke waarneming gericht op gehelen = GESTALT
3
, Pagina 4 van 102
= reactie op strikt behaviorisme
- Leren niet enkel door trial and error, ook inzichtelijk (AHA-erlebnis)+ ook mogelijk
zonder dat effect zichtbaar is in gedrag
NEOBEHAVIORISME/COGNITIEVE PSYCHOLOGIE (+/- 1930)
= zelfde basisassumptie als behavioristische stroming
- Herontdekking van het innerlijk
- S-O-R opvatting van het gedrag
- Ook geïnteresseerd wat er tussen gebeurd wat leidt tot bepaalde respons
!! O = organisme = white box
- Aandacht
- Geheugen
- Behoeften
- Verlangens
- Emoties
= door experimenteel onderzoek
PSYCHODYNAMISCHE STROMING
door sigmund freud (1856-1939)
= verklaring voor gedrag te zoeken in het onbewuste
- Bewuste: gedachten, percepties
- Voorbewuste: herinneringen, opgeslagen kennis
- Onbewuste: gewelddadige motieven, immorele strevingen, angsten, irrationele
wensen,…
= eerste psychotherapie
- onbewuste ervaringen naar het bewuste brengen via vrije associaties
- versprekingen en dromen
HUMANISME (JAREN 50)
= begrijpen van menselijk gedrag, met klemtoon op positieve thema’s (mens is goed op
zichzelf, zelfactualisatie)
- Carl Rogers: cliëntgerichte therapie
- Abraham Maslow: behoeftepiramide
4
INLEIDING
WAT IS PSYCHOLOGIE
PSYCHOLOGIE WEL
= psychologie is de wetenschappelijke studie van het gedrag en de mentale processen
van het individu
!!! empirische wetenschap van gedrag en mentale processen
Psychologie niet
- Geen ziener of visionair
- Niet enkel bezig met het begrijpen van psychische problemen of abnormale
processen
- Niet in magazines
- Geen exact wetenschappen (alles observeerbaar en niet direct)
- Geen pseudowetenschappen (= elke poging om fenomeen uit de natuurlijke
wereld te verklaren die niet gebaseerd is op empirische observatie of op de wet
methode)
- Geen pure speculatie over de menselijke natuur
- Verzameling van volkswijsheden waarvan iedereen toch weet dat ze waar zijn
(=common sense)
= andere disciplines onderzoeken het gedrag van de mens
WETENSCHAP EN INTUÏTIE
- Uitspraken doen op basis van ervaringsgegevens (gelijk)
- Twee verschillen
o Op vlak van verzamelen van gegevens (veel tov weinig)
o Op vlak van verwerken van gegevens (snelle verbanden tov systematisch)
- Een wetenschappelijke aanpak kenmerkt zich door een empirische manier van
werken!
1
, Pagina 2 van 102
METHODEN VAN ONDERZOEK
4 STAPPEN VAN DE WETENSCHAPPELIJKE METHODE
1. Hypothese ontwikkelen
= toetsbaar en falsificeerbaar (waar of niet waar)
2. Objectieve data verzamelen
Vb Experiment of correlatie
3. Resultaten analyseren en de hypothese accepteren of verwerpen
4. Resultaten publiceren, bekritiseren en verwerpen
!! enkele hypotheses die niet kunt verwerpen of checken over voorkeuren, religie en
morele
HET EXPERIMENT
= experimentele groep krijgt behandeling, controlegroep krijgt die niet (wel placebo)
- Afhankelijke variabele (gevolg dat we willen meten = activiteitsniveau)
- Onafhankelijke variabele (laten variëren tussen groepen)
!! oorzaak-gevolg
CORRELATIEONDERZOEK (IN NATUURLIJKE WERELD)
(niet weten als groepen evenwaardig zijn dus geen oorzaak of gevolg maar verband)
= sterkte en richting van correlatie
- 0: geen verband tussen beide
- +1: als ene stijgt dan stijgt de andere
- -1: als ene stijgt dan daalt de andere
- Hoe dichter bij 0 hoe meer geen correlatie
GESCHIEDENIS VAN DE PSYCHOLOGIE
= een korte geschiedenis maar een heel ver verleden
VERRE VOORGESCHIEDENIS
1) Socrates: Waarom?
2) Plato: Wat is de realiteit?
3) Aristoteles: empirische werkelijkheid gebaseerd op ervaring of op bewijs uit de
praktijk
FRENOLOGIE
door Franz Joseph Gall (lokaliseren van psychische functies in brein + grondlegger
frenologie)
= aanleg en karakter worden bepaald door de groei van bepaalde hersendelen
- Karakter afleiden uit vorm van schedel
- Bult = aanleg
- Inham = te kort
2
, Pagina 3 van 102
STRUCTURALISME (19 D E EEUW)
door Wilhelm Wundt (eerste psycholoog met eerste psychologische wetenschappelijk
lab)
= nieuwe experimentele wetenschap
- Elementen van de bewuste waarneming
- Koude en warme prikkels
- Welke weg leggen prikkels af, door naar jezelf te kijken (observeren en onder
woorden brengen)
- Doel = structuur van de geest analyseren
- Methode = introspectie
FUNCTIONALISME (19 D E EEUW)
door William James (Amerikaanse tegenreactie op structuralisme)
= focus op functie en doelen van gedrag: hoe lossen mensen problemen op?
1. Introspectie
o Zichzelf kijken via hoe oplossing vinden
o Vb. proefpersoon moet puzzel oplossen en zijn strategieën uitleggen
2. Externe observatie
o Welke stappen leggen de mensen af
o Vb. onderzoeker observeert tijdens puzzel welke fouten pp maakt
3. Eerste dierproeven
o Vb. Hoe zoekt rat zijn weg in een doolhof, en hoe is dit vergelijkbaar met
hoe de mens dit doet?
= niet meer opsplitsen in kleine deeltjes
BEHAVIORISME (20 S T E EEUW)
door Ivan Pavlov met klassieke conditionering
= studie van enkel uitwendig waarneembaar gedrag
JOHN WATSON: GRONDLEGGER VAN BEHAVIORISME
- Enkel kijken naar uiterlijke waarneembare ke nmerken
- Innerlijk buiten beschouwing
- Elk gedrag: Stimuls- respons verbinding
- Geest = onbereikbare black box
GESTALTPSYCHOLOGIE
= reactie op structuralisme Wundt
- ‘het geheel is meer dan de delen’ bij perceptie
- Menselijke waarneming gericht op gehelen = GESTALT
3
, Pagina 4 van 102
= reactie op strikt behaviorisme
- Leren niet enkel door trial and error, ook inzichtelijk (AHA-erlebnis)+ ook mogelijk
zonder dat effect zichtbaar is in gedrag
NEOBEHAVIORISME/COGNITIEVE PSYCHOLOGIE (+/- 1930)
= zelfde basisassumptie als behavioristische stroming
- Herontdekking van het innerlijk
- S-O-R opvatting van het gedrag
- Ook geïnteresseerd wat er tussen gebeurd wat leidt tot bepaalde respons
!! O = organisme = white box
- Aandacht
- Geheugen
- Behoeften
- Verlangens
- Emoties
= door experimenteel onderzoek
PSYCHODYNAMISCHE STROMING
door sigmund freud (1856-1939)
= verklaring voor gedrag te zoeken in het onbewuste
- Bewuste: gedachten, percepties
- Voorbewuste: herinneringen, opgeslagen kennis
- Onbewuste: gewelddadige motieven, immorele strevingen, angsten, irrationele
wensen,…
= eerste psychotherapie
- onbewuste ervaringen naar het bewuste brengen via vrije associaties
- versprekingen en dromen
HUMANISME (JAREN 50)
= begrijpen van menselijk gedrag, met klemtoon op positieve thema’s (mens is goed op
zichzelf, zelfactualisatie)
- Carl Rogers: cliëntgerichte therapie
- Abraham Maslow: behoeftepiramide
4
