Materieel strafrecht
Recht: door de overheid uitgevaardigde, algemeen bindende regels die de samenleving
ordenen.
Kenmerken strafrecht
- Overheid vs Burger
- Punitief (bestraffend karakter) als doel: Vergelding (oog om oog), preventie
(weerhouden van opnieuw doen)
● Speciale preventie (gericht op dader)
● Generale preventie (op maatschappij) → Leer van de psychologische
dwang: werkt niet als je de dader een strenge straf geeft, maar juist als je
de pakkans groter maakt.
- Verenigingstheorie (vergelding + preventie)
Bronnen van strafrecht
Geschreven recht:
1. Europees verdrag voor de rechten van de mens (EVRM) en andere verdragen
2. Grondwet oftewel grondrecht
3. Wet in formele zin (gemaakt door 1e en 2e kamer)
4. Besluit oftewel algemene maatregel van bestuur zijn technische regels (gemaakt
door regering)
Ongeschreven recht:
- Jurisprudentie (arresten, vonnissen en uitspraken van rechters waaruit blijkt hoe ze
denken over de toepassing van bepaalde wetten)
- Algemene beginselen (geschreven en ongeschreven)
● Proportionaliteitsbeginsel = een opgelegde straf in verhouding moet staan tot de
begane overtreding of misdrijf.
● Nemo teneturbeginsel = zwijgrecht
Belangrijkste partijen
- Verdachte
- Eventueel zijn advocaat
- Politie
- Openbaar Ministerie (OVJ)
- Rechterlijke macht
- Eventuele getuigen
Feitenrechter:
Rechtbank
- Kantonrechter (overtredingen)
- Politierechter (eenvoudige misdrijven) → eenvoudig: OVJ eist max 1 jaar,
bewijsrechtelijk eenvoudig
- Meervoudige kamer (alle andere zaken die meer dan 1 jaar gevangenisstraf zijn en
dus gecompliceerder zijn)
Gerechtshof
- Hoger beroep
,Geen feitenrechters
Hoge raad
- Vernietigt bij ernstige rechtschendingen
- Het Hof moet dan de zaak opnieuw doen
Europees hof voor de rechten van de mens
- Oordeelt of de verdachte recht heeft op een eerlijk proces
Materieel strafrecht
- Strafbepalingen
- Vormen van daderschap (bijv medeplichtige)
- Beperkingen en uitbreidingen van strafbaarheid
- Soorten straffen / maatregelen
Formeel strafrecht: strafprocesrecht
Hoe wordt vastgesteld of de verdachte het strafbare feit heeft gedaan?
- Verloop van de procedure
- Opsporingsbevoegdheden
- Rechten van de verdachte
- Bewijsrecht
Materieel strafrecht: delictsomschrijvingen
1. Delictsomschrijving (omschrijving van een strafbare handeling)
2. Kwalificatie (naam van het delict)
3. Sanctiebepaling (max. straf)
Strafbepaling (1,2,3 samen)
Delictsomschrijving:
- Onderdelen van de delictsomschrijving moeten worden bewezen
- Worden verondersteld aanwezig te zijn:
● Wederrechtelijkheid (onwettigheid)
● Schuld (verwijtbaarheid)
Soorten delicten
- Misdrijven en overtredingen
- Formele (handeling is al strafbaar zonder gevolg) en materiële delicten (handeling
met gevolg is strafbaar)
- Commissie- (pleeg je door iets te doen) en omissiedelicten (pleeg je door iets juist
niet te doen)
- Commune (in wetboek van strafrecht) en bijzondere delicten (in een bijzonder
wetboek)
- Culpoos (pleeg je niet opzettelijk).
● Schuld (onvoorzichtigheid)
- Doleus (pleeg je opzettelijk)
● Opzet = willen en weten, minimaal ‘de aanmerkelijke kans aanvaarden’
(voorwaardelijke opzet)
, Schuld 3 betekenissen
1. Het gedaan hebben
2. Verwijtbaarheid (schuld als element van het delict)
3. Onvoorzichtigheid / vermijdbaarheid (culpoos delict)
1. Heeft de verdachte het tenlastegelegde feit begaan?
Ja: verdachte is dader
Nee: vrijspraak
2. Is het bewezen feit strafbaar?
Nee: ontslag van alle rechtsvervolging (ovar) geen wederrechtelijkheid
3. Is de dader strafbaar?
Nee: ovar geen schuld (verwijtbaarheid)
4. Welke straf moet worden opgelegd?
Daderschap: iemand die zelf alle bestanddelen van de delictsomschrijving vervult heeft
Causaliteit (= verband tussen oorzaak en gevolg)
Oorzakelijk verband tussen:
- De handeling / het nalaten van de dader en
- Het strafbare gevolg
Alleen als een strafbaar gevolg is ingetreden, dus causaliteit alleen van belang bij materiële
delicten
→ Toerekening naar redelijkheid
Beperking van strafbaarheid (1)
Feit niet strafbaar: rechtvaardigingsgrond
- Overmacht als noodtoestand: iemand moet een keuze maken, of ik houd me aan de
wet, of ik pleeg wel een strafbaar feit maar met een ongeschreven zwaarwegende
maatschappelijke plicht
- Noodweer: noodzakelijke en proportionele (in verhouding) verdediging, tegen
onmiddellijke en wederrechtelijke (onwettige) inbreuk, op eigen of andermans lijf of
goed
- Wettelijk voorschrift: conflict tussen twee geschreven rechtsplichten (conflict tussen
twee strafbare feiten)
- Bevoegd gegeven ambtelijk bevel: een bevoegd iemand zegt iets wat je moet doen,
wat strafbaar is
- Ongeschreven rechtvaardigingsgrond: afwezigheid van materiële wederrechtelijkheid
(reden waarom het strafbaar is)
Beperking van strafbaarheid (2)
Dader niet strafbaar: schulduitsluitingsgrond (neemt de verwijtbaarheid van de dader weg)
- Ontoerekenbaarheid: ziekelijke stoornis van de geest of gebrekkige ontwikkeling ten
tijde van het delict, gedragskundig oordeel
- Psychische overmacht: dader heeft gehandeld onder invloed van een buiten
komende psychische dwang waaraan hij in redelijkheid geen weerstand kon bieden
(van buiten komende factor waaraan je geen weerstand kan bieden)
Recht: door de overheid uitgevaardigde, algemeen bindende regels die de samenleving
ordenen.
Kenmerken strafrecht
- Overheid vs Burger
- Punitief (bestraffend karakter) als doel: Vergelding (oog om oog), preventie
(weerhouden van opnieuw doen)
● Speciale preventie (gericht op dader)
● Generale preventie (op maatschappij) → Leer van de psychologische
dwang: werkt niet als je de dader een strenge straf geeft, maar juist als je
de pakkans groter maakt.
- Verenigingstheorie (vergelding + preventie)
Bronnen van strafrecht
Geschreven recht:
1. Europees verdrag voor de rechten van de mens (EVRM) en andere verdragen
2. Grondwet oftewel grondrecht
3. Wet in formele zin (gemaakt door 1e en 2e kamer)
4. Besluit oftewel algemene maatregel van bestuur zijn technische regels (gemaakt
door regering)
Ongeschreven recht:
- Jurisprudentie (arresten, vonnissen en uitspraken van rechters waaruit blijkt hoe ze
denken over de toepassing van bepaalde wetten)
- Algemene beginselen (geschreven en ongeschreven)
● Proportionaliteitsbeginsel = een opgelegde straf in verhouding moet staan tot de
begane overtreding of misdrijf.
● Nemo teneturbeginsel = zwijgrecht
Belangrijkste partijen
- Verdachte
- Eventueel zijn advocaat
- Politie
- Openbaar Ministerie (OVJ)
- Rechterlijke macht
- Eventuele getuigen
Feitenrechter:
Rechtbank
- Kantonrechter (overtredingen)
- Politierechter (eenvoudige misdrijven) → eenvoudig: OVJ eist max 1 jaar,
bewijsrechtelijk eenvoudig
- Meervoudige kamer (alle andere zaken die meer dan 1 jaar gevangenisstraf zijn en
dus gecompliceerder zijn)
Gerechtshof
- Hoger beroep
,Geen feitenrechters
Hoge raad
- Vernietigt bij ernstige rechtschendingen
- Het Hof moet dan de zaak opnieuw doen
Europees hof voor de rechten van de mens
- Oordeelt of de verdachte recht heeft op een eerlijk proces
Materieel strafrecht
- Strafbepalingen
- Vormen van daderschap (bijv medeplichtige)
- Beperkingen en uitbreidingen van strafbaarheid
- Soorten straffen / maatregelen
Formeel strafrecht: strafprocesrecht
Hoe wordt vastgesteld of de verdachte het strafbare feit heeft gedaan?
- Verloop van de procedure
- Opsporingsbevoegdheden
- Rechten van de verdachte
- Bewijsrecht
Materieel strafrecht: delictsomschrijvingen
1. Delictsomschrijving (omschrijving van een strafbare handeling)
2. Kwalificatie (naam van het delict)
3. Sanctiebepaling (max. straf)
Strafbepaling (1,2,3 samen)
Delictsomschrijving:
- Onderdelen van de delictsomschrijving moeten worden bewezen
- Worden verondersteld aanwezig te zijn:
● Wederrechtelijkheid (onwettigheid)
● Schuld (verwijtbaarheid)
Soorten delicten
- Misdrijven en overtredingen
- Formele (handeling is al strafbaar zonder gevolg) en materiële delicten (handeling
met gevolg is strafbaar)
- Commissie- (pleeg je door iets te doen) en omissiedelicten (pleeg je door iets juist
niet te doen)
- Commune (in wetboek van strafrecht) en bijzondere delicten (in een bijzonder
wetboek)
- Culpoos (pleeg je niet opzettelijk).
● Schuld (onvoorzichtigheid)
- Doleus (pleeg je opzettelijk)
● Opzet = willen en weten, minimaal ‘de aanmerkelijke kans aanvaarden’
(voorwaardelijke opzet)
, Schuld 3 betekenissen
1. Het gedaan hebben
2. Verwijtbaarheid (schuld als element van het delict)
3. Onvoorzichtigheid / vermijdbaarheid (culpoos delict)
1. Heeft de verdachte het tenlastegelegde feit begaan?
Ja: verdachte is dader
Nee: vrijspraak
2. Is het bewezen feit strafbaar?
Nee: ontslag van alle rechtsvervolging (ovar) geen wederrechtelijkheid
3. Is de dader strafbaar?
Nee: ovar geen schuld (verwijtbaarheid)
4. Welke straf moet worden opgelegd?
Daderschap: iemand die zelf alle bestanddelen van de delictsomschrijving vervult heeft
Causaliteit (= verband tussen oorzaak en gevolg)
Oorzakelijk verband tussen:
- De handeling / het nalaten van de dader en
- Het strafbare gevolg
Alleen als een strafbaar gevolg is ingetreden, dus causaliteit alleen van belang bij materiële
delicten
→ Toerekening naar redelijkheid
Beperking van strafbaarheid (1)
Feit niet strafbaar: rechtvaardigingsgrond
- Overmacht als noodtoestand: iemand moet een keuze maken, of ik houd me aan de
wet, of ik pleeg wel een strafbaar feit maar met een ongeschreven zwaarwegende
maatschappelijke plicht
- Noodweer: noodzakelijke en proportionele (in verhouding) verdediging, tegen
onmiddellijke en wederrechtelijke (onwettige) inbreuk, op eigen of andermans lijf of
goed
- Wettelijk voorschrift: conflict tussen twee geschreven rechtsplichten (conflict tussen
twee strafbare feiten)
- Bevoegd gegeven ambtelijk bevel: een bevoegd iemand zegt iets wat je moet doen,
wat strafbaar is
- Ongeschreven rechtvaardigingsgrond: afwezigheid van materiële wederrechtelijkheid
(reden waarom het strafbaar is)
Beperking van strafbaarheid (2)
Dader niet strafbaar: schulduitsluitingsgrond (neemt de verwijtbaarheid van de dader weg)
- Ontoerekenbaarheid: ziekelijke stoornis van de geest of gebrekkige ontwikkeling ten
tijde van het delict, gedragskundig oordeel
- Psychische overmacht: dader heeft gehandeld onder invloed van een buiten
komende psychische dwang waaraan hij in redelijkheid geen weerstand kon bieden
(van buiten komende factor waaraan je geen weerstand kan bieden)
