KINDERPOËZIE
Een land van waan en wijs
Een duidelijke definitie van poëzie is er niet, afgezien van dat ze uit versregels bestaan, verdeeld zijn
in strofen en er veel wit zichtbaar is ontbreekt er een echte definitie. Desondanks is het verschil met
proza1 wel duidelijk, dit is met name hoorbaar door het rijm en het ritme.
De vraag wat kinderpoëzie is, is dan ook moeilijk te beantwoorden. Het kan namelijk poëzie zijn
geschreven door of voor kinderen. De pragmatische definitie die word gegeven is dan ook
gedichten, versjes of rijmpjes uitgegeven voor jonge lezers. Of een versie, gedicht of rijmpje is wordt
vaak aangeven in de titel of in de ondertitel. Dit gebeurde wel pas na de 18 e eeuw, want voor de 18e
eeuw werd en niet of nauwelijks kinderpoëzie geschreven.
Kinderpöezie voor 1778
Lambertus Goetman was de eerste Nederlandse schrijver die zich expliciet richtte tot jongere
kinderen. Zijn boek is dan ook een typisch voorbeeld van een zedenspiegel. Dit genre wilde de jeugd
goed gedrag bij brengen en lessen meegeven. Een rijm moest er voor zorgen dat lessen beter
onthouden werden door de kinderen. De abcedaria die vanaf de 16 e eeuw werden gebruikt om te
leren lezen in volkstaal bevatten vaak berijmde zedenlessen.
De grootmeester van de zendenspreuker was Jacob Cats (1577-1660) zijn boeken waren bedoeld
voor een ruim publiek waar volgens het voorwoord ook jongeren toebehoorden.
Ondanks dat veel boeken kinderen iets bij moesten brengen waren er ook echt wel boeken die
leesplezier moesten bezorgen. In sommige schoolboeken werden raadsels en fabels gecombineerd
met humor en fantasie. Daarnaast waren er sinds de 15 e eeuw volks- of centsprenten die zich na
1650 steeds meer gingen richten op het jonge volk. De vellen met plaatjes en berijmde
onderschriften werden in enorme oplagen verspreid. Later werden deze prenten verzameld in
bundels en vanaf de tweede helft van de 18 e eeuw verschenen er steeds meer prentenboeken met
rijmende onderschriften.
Kinderpoëzie 1788-1840
In De Proeve van kleine gedigten voor kinderen (1778) van Hiëronymus van Alphen werd voor het
eerst geschreven vanuit kinderen. Door middel van eenvoudige woorden en rekening houden met de
eigenheid van kinderen. Van Alphen liet de personages in de gedichten zichzelf en lezers lessen
geven in ijver, leergierigheid en geduld. De opvolgers van Van Aplhen schreven ook veel vanuit
kinderen maar toch bleef de nadruk altijd nog liggen op het leren. In de versjes gaven niet alleen
kinderen zichzelf wijze lessen maar kregen ze die ook van hun ouders.
Kinderpoëzie midden negentiende eeuw
Na 1840 verstoonde het imago van Van Alphen steeds meer parten. Petrus Augustus de Genestet
stelde hogere eisen aan kindergedichten. Allereerst moet de schrijver meester zijn over de taal. Hij
moet kind met de kinderen kunnen zijn en de juiste toon proberen te vinden zodat hij kinderen tot in
hun hart te spreken. Één van de dichters die hieraan voldeed was Jan J.A. Goeverneur. Hij had een
speelse benadering waarbij hij kinderen portretteert zoals ze zijn en minder zoals ze horen te zijn
1
Proza: gewone niet rijmende literaire tekst
Een land van waan en wijs
Een duidelijke definitie van poëzie is er niet, afgezien van dat ze uit versregels bestaan, verdeeld zijn
in strofen en er veel wit zichtbaar is ontbreekt er een echte definitie. Desondanks is het verschil met
proza1 wel duidelijk, dit is met name hoorbaar door het rijm en het ritme.
De vraag wat kinderpoëzie is, is dan ook moeilijk te beantwoorden. Het kan namelijk poëzie zijn
geschreven door of voor kinderen. De pragmatische definitie die word gegeven is dan ook
gedichten, versjes of rijmpjes uitgegeven voor jonge lezers. Of een versie, gedicht of rijmpje is wordt
vaak aangeven in de titel of in de ondertitel. Dit gebeurde wel pas na de 18 e eeuw, want voor de 18e
eeuw werd en niet of nauwelijks kinderpoëzie geschreven.
Kinderpöezie voor 1778
Lambertus Goetman was de eerste Nederlandse schrijver die zich expliciet richtte tot jongere
kinderen. Zijn boek is dan ook een typisch voorbeeld van een zedenspiegel. Dit genre wilde de jeugd
goed gedrag bij brengen en lessen meegeven. Een rijm moest er voor zorgen dat lessen beter
onthouden werden door de kinderen. De abcedaria die vanaf de 16 e eeuw werden gebruikt om te
leren lezen in volkstaal bevatten vaak berijmde zedenlessen.
De grootmeester van de zendenspreuker was Jacob Cats (1577-1660) zijn boeken waren bedoeld
voor een ruim publiek waar volgens het voorwoord ook jongeren toebehoorden.
Ondanks dat veel boeken kinderen iets bij moesten brengen waren er ook echt wel boeken die
leesplezier moesten bezorgen. In sommige schoolboeken werden raadsels en fabels gecombineerd
met humor en fantasie. Daarnaast waren er sinds de 15 e eeuw volks- of centsprenten die zich na
1650 steeds meer gingen richten op het jonge volk. De vellen met plaatjes en berijmde
onderschriften werden in enorme oplagen verspreid. Later werden deze prenten verzameld in
bundels en vanaf de tweede helft van de 18 e eeuw verschenen er steeds meer prentenboeken met
rijmende onderschriften.
Kinderpoëzie 1788-1840
In De Proeve van kleine gedigten voor kinderen (1778) van Hiëronymus van Alphen werd voor het
eerst geschreven vanuit kinderen. Door middel van eenvoudige woorden en rekening houden met de
eigenheid van kinderen. Van Alphen liet de personages in de gedichten zichzelf en lezers lessen
geven in ijver, leergierigheid en geduld. De opvolgers van Van Aplhen schreven ook veel vanuit
kinderen maar toch bleef de nadruk altijd nog liggen op het leren. In de versjes gaven niet alleen
kinderen zichzelf wijze lessen maar kregen ze die ook van hun ouders.
Kinderpoëzie midden negentiende eeuw
Na 1840 verstoonde het imago van Van Alphen steeds meer parten. Petrus Augustus de Genestet
stelde hogere eisen aan kindergedichten. Allereerst moet de schrijver meester zijn over de taal. Hij
moet kind met de kinderen kunnen zijn en de juiste toon proberen te vinden zodat hij kinderen tot in
hun hart te spreken. Één van de dichters die hieraan voldeed was Jan J.A. Goeverneur. Hij had een
speelse benadering waarbij hij kinderen portretteert zoals ze zijn en minder zoals ze horen te zijn
1
Proza: gewone niet rijmende literaire tekst
