SAMENVATTING
METABOLISM AND
HORMONES 2
ACADEMIEJAAR 2023-2024
NIEUW CURRICULUM
GENEESKUNDE UA – MASTER 1 – SEMESTER 1
,1. Diabetes ............................................................................................................................................................................3
1.1 Definitie en Diagnose ........................................................................................................................................................3
1.2 Acute complicaties ..........................................................................................................................................................16
1.3 Chronische complicaties microvasculair ........................................................................................................................27
1.4.1 Chronische complicaties macrovascualair .................................................................................................................41
1.4.2 Workshop: diabetische voet ......................................................................................................................................45
1.5.1 Behandeling type 2 orale antidiabetica ....................................................................................................................55
1.5.2 Workshop orale antidiabetica en glp-1 receptor agonist ..........................................................................................67
1.6 Behandeling type 2 – injecties ........................................................................................................................................72
1.7.1 Behandeling type 1 ....................................................................................................................................................80
1.7.2 Workshop – insuline ..................................................................................................................................................87
1.8 Diabeteseducatie: behandeling en opvolging van diabetes ...........................................................................................90
2. Obesitas ........................................................................................................................................................................107
3. Schildklier .....................................................................................................................................................................118
3.1 Hyperthyroïdisme .........................................................................................................................................................118
3.2 HypothyroÏdisme ..........................................................................................................................................................131
3.3 Goiter ............................................................................................................................................................................137
3.4 Carcinoom .....................................................................................................................................................................149
4. Bijschildklier .................................................................................................................................................................158
4.1 Hypercalciëmie .............................................................................................................................................................158
4.2 Hypocalciëmie ...............................................................................................................................................................168
5. Bijnieren .......................................................................................................................................................................175
5.1 Cushing..........................................................................................................................................................................175
5.2 Aldosteronisme, feochromocytoom, CAH ....................................................................................................................182
5.3 Bijnierschorsinsufficiëntie à Addison .........................................................................................................................195
5.4 Radiologie bijnieren ......................................................................................................................................................203
6 Hypofyse .......................................................................................................................................................................211
6.1.1 Adenohypofyse – hypofyse adenomen en gh-deficiëntie .......................................................................................211
6.1.2 Adenohypofyse – acromegalie en hyperprolactinemie ...........................................................................................220
6.2 Neurohypofyse – diabetes insipidus en siadh ...............................................................................................................230
6.3 Hypofyse - MRI ..............................................................................................................................................................235
7 Lipiden: dyslipidemie ...................................................................................................................................................236
8 Hypogonadisme............................................................................................................................................................258
8.1 Hypogonadisme bij mannen .........................................................................................................................................258
8.2 Hypogonadisme bij vrouwen ........................................................................................................................................268
9. Gynaecomastie....................................................................................................................................................................272
10. Hirsutisme.....................................................................................................................................................................277
11. Hypoglycemie ...............................................................................................................................................................285
12. Patiënten ......................................................................................................................................................................296
2
,1. DIABETES
1.1 DEFINITIE EN DIAGNOSE
DEFINITIE
- = Diabetes mellitus is een metabole ziekte primair gekenmerkt door hyperglycemie
- Veroorzaakt door
o Type 1: absoluut insulinetekort
o Type 2: relatief gebrek aan insuline met/zonder insuline-resistentie
ð Stoornissen in het koolhydraatmetabolisme, eiwit-en vetstofwisseling
ð Chronische hyperglycemie zorgt voor langetermijnscomplicaties
o Microvasculaire verwikkelingen
§ o.a. retinopathie, nefropathie, neuropathie
o Macrovasculaire verwikkelingen
§ Hart-en vaatziekten
PREVALENTIE
ð Prevalentie stijgt!
- België
o 8% diabetes
§ Belangrijk: diagnostische criteria
met OGT (orale glucosetest)
• Diabetes: > 200 mg/dl
• Normaal: <140 mg/dl
o 6-7%: GGT (gestoorde glucose tolerantie)
RISICOFACTOREN
- Sedentair gedrag
o TV kijken à hoger risico op obesitas en T2DM
§ 23% meer obesitas, 14% meer diabetes
§ Onafhankelijk van leefitjd, activiteitenlevel
- Slechte voeding
- Leeftijd
- Roken
- BMI (buikomtrek is beter)
- Genetische factoren (bv. PIMA inadianen: incidentie >50%)
- Vrouwen die LGA baby hadden
o Hadden wss zwangerschapsdiabetes
§ Vragen naar hoge glucoselevels doorheen leven
§ 12% heeft dit in België à kans om type 2 te w binnen 6j is >50%
- Etniciteit (bv. Marokko: incidentie = 20%)
- Vroegere verhoogde glycemies
o Bv. stresshyperglycemie op IZ à 40% krijgt diabetes
- (Polycystic ovary syndrome à al die vrouwen screenen voor diabetes)
3
,PREVENTIE
FINDRISC VRAGENLIJST
ð EXAMEN: Bij casus weten welke vragen te stellen om te weten of die risico heeft voor diabetes
ð FINDRISC vragenlijst om risico op diabetes in te schatten (T2DM vooral)
o Bij vrouwen: vragen of ze LGA baby hadden/zwangerschapsdiabetes
o Raar dat roken of hyperlipidemie geen vraag is
INTERPRETATIE
- 1-6 punten: kans op DM binnen 10j is 1/100
- 7-11 punten: 1/25
o Blijf gezond eten en goed bewegen
- 12-14 punten: 1/6
o Gezond eten en bewegen
o Huisarts: nuchtere bloedsuikerbepaling
- 15-20 punten: 1/3
o Huisarts: nuchtere bloedsuikerbepaling
o Dringend gezonde levensstijl: bewegen,
groenten/fruit
- 21-26 punten: 1/2
o Misschien al diabetes?
o Noodzakelijk om levensstijl aan te passen
o Huisarts: nuchtere bloedsuikerbepaling
FINSE DIABETES PREVENTIE STUDIE
- De studie: dieetadvies, sporten… voor 6j
o Risico op diabetes daalde met 58%
- Studie herhaald in de USA
o Exact zelfde resultaat
ó Risicodaling met metformine was maar 31%
ð Levenstijlinterventie: 60% risicoreductie
4
,DIAGNOSE EXAMEN
- HbA1C ≥ 6,5% OF
- FPG ≥ 126 mg/dl (= 7 mmol/l) OF
- 2u-plasmaglucose ≥ 200 mg/dl tijdens een OGTT (75g glucose) OF
- Klassieke symptomen van hyperglycemie of hypreglycemiecrisis
+ met een random plasma glucose ≥ 200 mg/dl
CLASSIFICATIE
1. Type 1 diabetes
2. Type 2 diabetes
3. Andere specifieke types:
o MODY (2&3 = meest prevalent)
o Endocrinopathie: te veel aan…
§ Cortisol (Cushing)
§ GH (Acromegalie)
§ Glucagon (Glucagonoma = alfa cel tumor)
§ Adrenaline/noradrenaline (Feochromocytoom)
o Medicatie-geïnduceerd
§ Glucocorticoïden!!
§ Thiazide diuretica
§ Atypische antispychotica
§ Beta-blokkers
§ HAART (hoogactieve anti-retrovirale therapie)
o Pancreaspathologie
§ Chronische of reccurente pancreatitis
§ Hemochromatosis
o Door abnormaliteiten van insuline of zijn receptor
§ Insulinopathie
§ Receptor defecten
§ Circulerende antireceptor AL
§ Genmutaties
4. Zwangerschapsdiabetes
5
, 5. Genetisch
o Mono-genetische defecten van beta-cell functie à diabetes
o Genetische syndromen
§ DIDMOAD syndrome = Wolfram syndroom (Diabetes insipidus, DM, Doof, Blind)
§ Lipoatrophic diabetes
§ Mucoviscidose
ZWANGERSCHAPSDIABETES
- Opsporing
o Laag risico pt: two-step approach
§ Reden: OGTT = slecht verdraagbaar
§ Stap 1: GCT = glucose challenge test (50g)
§ Stap 2: OGTT (75g)
o Hoog risico pt: one-step approach
§ Stap 1. Direct OGTT
- Diagnostische warden
o Lagere afkappingswaarden bij zwangeren!
à zo gezondheid kind garanderen
à anders macrosomie, LGA, moeilijkheden bij bevalling
TYPE 1 DIABETES MELLITUS (T1DM)
DEFINITIE
ð Reductie in het aantal beta-cellen (>75%) à insulinetekort
- T-cel gemedieerde immuunreactie gericht tegen β-cellen à insulitis
o Met β-cel AL (tekens van AI reactiviteit)
§ Signature vd ziekte, maar draagt niet echt bij aan pathologie
§ Afwezig bij type 2!
- Associatie met erfelijk materiaal en veroorzaakt door een combinatie van genetische- en omgevings-
factoren (Viraal? Dieet? Toxica? …)
6
METABOLISM AND
HORMONES 2
ACADEMIEJAAR 2023-2024
NIEUW CURRICULUM
GENEESKUNDE UA – MASTER 1 – SEMESTER 1
,1. Diabetes ............................................................................................................................................................................3
1.1 Definitie en Diagnose ........................................................................................................................................................3
1.2 Acute complicaties ..........................................................................................................................................................16
1.3 Chronische complicaties microvasculair ........................................................................................................................27
1.4.1 Chronische complicaties macrovascualair .................................................................................................................41
1.4.2 Workshop: diabetische voet ......................................................................................................................................45
1.5.1 Behandeling type 2 orale antidiabetica ....................................................................................................................55
1.5.2 Workshop orale antidiabetica en glp-1 receptor agonist ..........................................................................................67
1.6 Behandeling type 2 – injecties ........................................................................................................................................72
1.7.1 Behandeling type 1 ....................................................................................................................................................80
1.7.2 Workshop – insuline ..................................................................................................................................................87
1.8 Diabeteseducatie: behandeling en opvolging van diabetes ...........................................................................................90
2. Obesitas ........................................................................................................................................................................107
3. Schildklier .....................................................................................................................................................................118
3.1 Hyperthyroïdisme .........................................................................................................................................................118
3.2 HypothyroÏdisme ..........................................................................................................................................................131
3.3 Goiter ............................................................................................................................................................................137
3.4 Carcinoom .....................................................................................................................................................................149
4. Bijschildklier .................................................................................................................................................................158
4.1 Hypercalciëmie .............................................................................................................................................................158
4.2 Hypocalciëmie ...............................................................................................................................................................168
5. Bijnieren .......................................................................................................................................................................175
5.1 Cushing..........................................................................................................................................................................175
5.2 Aldosteronisme, feochromocytoom, CAH ....................................................................................................................182
5.3 Bijnierschorsinsufficiëntie à Addison .........................................................................................................................195
5.4 Radiologie bijnieren ......................................................................................................................................................203
6 Hypofyse .......................................................................................................................................................................211
6.1.1 Adenohypofyse – hypofyse adenomen en gh-deficiëntie .......................................................................................211
6.1.2 Adenohypofyse – acromegalie en hyperprolactinemie ...........................................................................................220
6.2 Neurohypofyse – diabetes insipidus en siadh ...............................................................................................................230
6.3 Hypofyse - MRI ..............................................................................................................................................................235
7 Lipiden: dyslipidemie ...................................................................................................................................................236
8 Hypogonadisme............................................................................................................................................................258
8.1 Hypogonadisme bij mannen .........................................................................................................................................258
8.2 Hypogonadisme bij vrouwen ........................................................................................................................................268
9. Gynaecomastie....................................................................................................................................................................272
10. Hirsutisme.....................................................................................................................................................................277
11. Hypoglycemie ...............................................................................................................................................................285
12. Patiënten ......................................................................................................................................................................296
2
,1. DIABETES
1.1 DEFINITIE EN DIAGNOSE
DEFINITIE
- = Diabetes mellitus is een metabole ziekte primair gekenmerkt door hyperglycemie
- Veroorzaakt door
o Type 1: absoluut insulinetekort
o Type 2: relatief gebrek aan insuline met/zonder insuline-resistentie
ð Stoornissen in het koolhydraatmetabolisme, eiwit-en vetstofwisseling
ð Chronische hyperglycemie zorgt voor langetermijnscomplicaties
o Microvasculaire verwikkelingen
§ o.a. retinopathie, nefropathie, neuropathie
o Macrovasculaire verwikkelingen
§ Hart-en vaatziekten
PREVALENTIE
ð Prevalentie stijgt!
- België
o 8% diabetes
§ Belangrijk: diagnostische criteria
met OGT (orale glucosetest)
• Diabetes: > 200 mg/dl
• Normaal: <140 mg/dl
o 6-7%: GGT (gestoorde glucose tolerantie)
RISICOFACTOREN
- Sedentair gedrag
o TV kijken à hoger risico op obesitas en T2DM
§ 23% meer obesitas, 14% meer diabetes
§ Onafhankelijk van leefitjd, activiteitenlevel
- Slechte voeding
- Leeftijd
- Roken
- BMI (buikomtrek is beter)
- Genetische factoren (bv. PIMA inadianen: incidentie >50%)
- Vrouwen die LGA baby hadden
o Hadden wss zwangerschapsdiabetes
§ Vragen naar hoge glucoselevels doorheen leven
§ 12% heeft dit in België à kans om type 2 te w binnen 6j is >50%
- Etniciteit (bv. Marokko: incidentie = 20%)
- Vroegere verhoogde glycemies
o Bv. stresshyperglycemie op IZ à 40% krijgt diabetes
- (Polycystic ovary syndrome à al die vrouwen screenen voor diabetes)
3
,PREVENTIE
FINDRISC VRAGENLIJST
ð EXAMEN: Bij casus weten welke vragen te stellen om te weten of die risico heeft voor diabetes
ð FINDRISC vragenlijst om risico op diabetes in te schatten (T2DM vooral)
o Bij vrouwen: vragen of ze LGA baby hadden/zwangerschapsdiabetes
o Raar dat roken of hyperlipidemie geen vraag is
INTERPRETATIE
- 1-6 punten: kans op DM binnen 10j is 1/100
- 7-11 punten: 1/25
o Blijf gezond eten en goed bewegen
- 12-14 punten: 1/6
o Gezond eten en bewegen
o Huisarts: nuchtere bloedsuikerbepaling
- 15-20 punten: 1/3
o Huisarts: nuchtere bloedsuikerbepaling
o Dringend gezonde levensstijl: bewegen,
groenten/fruit
- 21-26 punten: 1/2
o Misschien al diabetes?
o Noodzakelijk om levensstijl aan te passen
o Huisarts: nuchtere bloedsuikerbepaling
FINSE DIABETES PREVENTIE STUDIE
- De studie: dieetadvies, sporten… voor 6j
o Risico op diabetes daalde met 58%
- Studie herhaald in de USA
o Exact zelfde resultaat
ó Risicodaling met metformine was maar 31%
ð Levenstijlinterventie: 60% risicoreductie
4
,DIAGNOSE EXAMEN
- HbA1C ≥ 6,5% OF
- FPG ≥ 126 mg/dl (= 7 mmol/l) OF
- 2u-plasmaglucose ≥ 200 mg/dl tijdens een OGTT (75g glucose) OF
- Klassieke symptomen van hyperglycemie of hypreglycemiecrisis
+ met een random plasma glucose ≥ 200 mg/dl
CLASSIFICATIE
1. Type 1 diabetes
2. Type 2 diabetes
3. Andere specifieke types:
o MODY (2&3 = meest prevalent)
o Endocrinopathie: te veel aan…
§ Cortisol (Cushing)
§ GH (Acromegalie)
§ Glucagon (Glucagonoma = alfa cel tumor)
§ Adrenaline/noradrenaline (Feochromocytoom)
o Medicatie-geïnduceerd
§ Glucocorticoïden!!
§ Thiazide diuretica
§ Atypische antispychotica
§ Beta-blokkers
§ HAART (hoogactieve anti-retrovirale therapie)
o Pancreaspathologie
§ Chronische of reccurente pancreatitis
§ Hemochromatosis
o Door abnormaliteiten van insuline of zijn receptor
§ Insulinopathie
§ Receptor defecten
§ Circulerende antireceptor AL
§ Genmutaties
4. Zwangerschapsdiabetes
5
, 5. Genetisch
o Mono-genetische defecten van beta-cell functie à diabetes
o Genetische syndromen
§ DIDMOAD syndrome = Wolfram syndroom (Diabetes insipidus, DM, Doof, Blind)
§ Lipoatrophic diabetes
§ Mucoviscidose
ZWANGERSCHAPSDIABETES
- Opsporing
o Laag risico pt: two-step approach
§ Reden: OGTT = slecht verdraagbaar
§ Stap 1: GCT = glucose challenge test (50g)
§ Stap 2: OGTT (75g)
o Hoog risico pt: one-step approach
§ Stap 1. Direct OGTT
- Diagnostische warden
o Lagere afkappingswaarden bij zwangeren!
à zo gezondheid kind garanderen
à anders macrosomie, LGA, moeilijkheden bij bevalling
TYPE 1 DIABETES MELLITUS (T1DM)
DEFINITIE
ð Reductie in het aantal beta-cellen (>75%) à insulinetekort
- T-cel gemedieerde immuunreactie gericht tegen β-cellen à insulitis
o Met β-cel AL (tekens van AI reactiviteit)
§ Signature vd ziekte, maar draagt niet echt bij aan pathologie
§ Afwezig bij type 2!
- Associatie met erfelijk materiaal en veroorzaakt door een combinatie van genetische- en omgevings-
factoren (Viraal? Dieet? Toxica? …)
6
