PIW Hoorcollege 6B – Mededingingsrecht kartelvorming
Seminar Kartelschade in de praktijk door Jeroen Kortmann
FD: krantberichten over kartelschade en mededinging, waarbij de nadruk telkens ligt op het
boeteaspect: de Commissie of de ACM doet onderzoek naar mogelijke kartelafspraken,
waarna een Dawn Raid een beschikking volgt waarin wordt vastgesteld dat sprake was van
een kartel en een boete wordt opgelegd. De hoogte van de boetes zijn de afgelopen jaren
enorm gestegen.
Een van die vele zaken waarin de Europese Commissie heeft vastgesteld dat een inbreuk is
geweest op het kartelverbod, is die van het truck kartel.
In het verleden lag de nadruk op het boetetraject, en daarna hield het op. Sinds 2000 is er
toenemende aandacht voor de vraag waarom het traject na de oplegging van de boete stopt.
Er zal namelijk ook vast schade zijn berokkend aan spelers in de economische markt.
Vaak zijn degenen die direct afnemers zijn van de producten van de kartels degene met
directe schade: zij hebben bijvoorbeeld te veel betaald voor een product.
Daarnaast kan het zo zijn dat door kartelafspraken een opkomende concurrent (de toetreder)
uit de markt wordt geknepen. De toetreder tot de markt is dan degene met schade. Deze
wilde concurreren, maar dit is door de kartelafspraken onmogelijk gemaakt, waardoor hij
winst heeft misgelopen.
Klassiek kartel: het Heineken kartel. Prijsafspraken, verdeling van de markt (wie mag leveren
aan welke studentenvereniging) en misbruik van de machtspositie (andere partijen opzettelijk
klein houden). Publiekrechtelijke vraag: mag dit of mag dit niet? Civielrechtelijke vraag: is er
dan ook niet schade berokkend aan anderen? Deze civielrechtelijke procedure loopt nog
steeds! Gaat hier een schadevergoeding worden toegekend?
De praktijk zoals deze nu is:
Kartelbeschikkingen worden hedendaags veel meer gevolgd door civielrechtelijke
aansprakelijkheidsstellingen.
In de vroege jaren van de civielrechtelijke aansprakelijkheidsclaims zag je weinig claims
komen na deze beschikkingen. Er stapte hooguit een paar klanten naar voren die verhaal
kwamen halen, maar dit werd meestal meteen geschikt of vertrouwelijk arbitraal afgedaan.
Dit omdat het op een vonnis laten aankomen de kans in de hand werkte dat bij een vonnis
waarin schadevergoeding werd toegekend ook andere klanten/gedupeerden naar voren
zouden stappen.
Hedendaags is het juist zo dat de autoriteiten de gedupeerden aansporen om na een
kartelbeschikking verhaal te gaan halen via een schadevergoedingsactie. Groepen van
benadeelden komen steeds vaker naar voren om verhaal te halen!
In de UK wordt op dit moment het grootste aantal massa kartelschadezaken afgedaan. Kort
daarop volgt inmiddels Nederland en Duitsland.
Bij Nederland gaat het om kartels in branches als: luchtvracht, bier, bitumen (asfalt),
paraffine was (waar kaarsen van gemaakt worden), bouw (begin van deze eeuw waren er
meer dan 1000 procedures over bouwfraudes), CRT’s (de dikke beeldbuizen), liften, GIS
(schakels voor elektriciteitsnetwerken, waaronder die van TenneT), garnalen, spanstaal,
sodium chloride, trucks en libor.
Duizenden individuele afnemers procederen inmiddels gebundeld in een collectieve claim.
, Kernthema’s die vanuit praktisch oogpunt spelen bij kartelschade:
1. ‘Collective redress’
2. ‘Handhavende werking privaatrecht’
3. Richting een settlement?
1. Collective redress:
Hoe komt het dat een groot volume van de zaken in UK, Nederland en Duitsland aanhangig
worden gemaakt?
Het eerlijke antwoord is dat we dit niet precies weten. Volgens Kortmann heeft de
belangrijkste reden niet te maken met juridische redenen:
- Van belang is of er Engels gesproken wordt:
‘Class-action’ (je kunt voor een in abstracte termen gedefinieerde class de totale schade van een markt vorderen, waarbij
niet eens alle mensen aanwezig hoeven te zijn maar slechts 1 cliënt uit de class want die is de vertegenwoordiger voor de rest
advocaten uit het buitenland (vaak Amerikanen en Australiërs) spreken beter
van de class)
Engels dan een andere taal. De Engelse taal van de UK is een aantrekkelijk element om hun
markten uit te breiden.
Daarnaast, sinds in 2004 in Amerika het Supreme Court heeft uitgesproken dat een class
action alleen mag voor zover de producten zijn ingekocht op de Amerikaanse markt, (dus de
class actions beperkte) zijn de class-action advocaten gaan kijken naar landen in Europa
waar zij wellicht met de schade van grensoverschrijdende kartels aan de slag konden (geld
verdienen).
Daarnaast lijkt de Amerikaanse ‘discovery procedure’ meer op de juridische cultuur die ook
in de UK heerst.
(Housefeld is één van de kantoren die daadwerkelijk een kantoren heeft gevestigd in Europa
om massaschadeclaims te kunnen aanpakken).
- Van belang zijn de mogelijkheden om de belangen van de eisers gebundeld voor de
rechter te brengen
Het bundelen van claims van veel cliënten is eerder geaccepteerd in Nederland en Duitsland
dan in Zuid-Europese landen: In Frankrijk, Spanje en Italië was hier grote terughoudendheid
om toe te staan dat meerdere cliënten zich melden
Daarnaast is het ook relatief goedkoop om gebundeld te procederen in Nederland: je betaalt
de griffiekosten maar 1x omdat je de zaak voorbrengt in 1 zaak, in plaats van elke keer
afzonderlijk voor alle cliënten.
Daarbij, als je een zaak verliest in de UK kun je vervolgens een kostenvergoeding om je oren
krijgt die serieus reflecteert hoeveel kosten daadwerkelijke kosten zijn gemaakt. Grote
gedaagden huren grote advocatenkantoren in, en de kostenveroordeling kan dan rond de 40
of 60 miljoen euro bedragen.
In Nederland kan dit niet omdat het niet om de daadwerkelijk gemaakte kosten gaat.
Seminar Kartelschade in de praktijk door Jeroen Kortmann
FD: krantberichten over kartelschade en mededinging, waarbij de nadruk telkens ligt op het
boeteaspect: de Commissie of de ACM doet onderzoek naar mogelijke kartelafspraken,
waarna een Dawn Raid een beschikking volgt waarin wordt vastgesteld dat sprake was van
een kartel en een boete wordt opgelegd. De hoogte van de boetes zijn de afgelopen jaren
enorm gestegen.
Een van die vele zaken waarin de Europese Commissie heeft vastgesteld dat een inbreuk is
geweest op het kartelverbod, is die van het truck kartel.
In het verleden lag de nadruk op het boetetraject, en daarna hield het op. Sinds 2000 is er
toenemende aandacht voor de vraag waarom het traject na de oplegging van de boete stopt.
Er zal namelijk ook vast schade zijn berokkend aan spelers in de economische markt.
Vaak zijn degenen die direct afnemers zijn van de producten van de kartels degene met
directe schade: zij hebben bijvoorbeeld te veel betaald voor een product.
Daarnaast kan het zo zijn dat door kartelafspraken een opkomende concurrent (de toetreder)
uit de markt wordt geknepen. De toetreder tot de markt is dan degene met schade. Deze
wilde concurreren, maar dit is door de kartelafspraken onmogelijk gemaakt, waardoor hij
winst heeft misgelopen.
Klassiek kartel: het Heineken kartel. Prijsafspraken, verdeling van de markt (wie mag leveren
aan welke studentenvereniging) en misbruik van de machtspositie (andere partijen opzettelijk
klein houden). Publiekrechtelijke vraag: mag dit of mag dit niet? Civielrechtelijke vraag: is er
dan ook niet schade berokkend aan anderen? Deze civielrechtelijke procedure loopt nog
steeds! Gaat hier een schadevergoeding worden toegekend?
De praktijk zoals deze nu is:
Kartelbeschikkingen worden hedendaags veel meer gevolgd door civielrechtelijke
aansprakelijkheidsstellingen.
In de vroege jaren van de civielrechtelijke aansprakelijkheidsclaims zag je weinig claims
komen na deze beschikkingen. Er stapte hooguit een paar klanten naar voren die verhaal
kwamen halen, maar dit werd meestal meteen geschikt of vertrouwelijk arbitraal afgedaan.
Dit omdat het op een vonnis laten aankomen de kans in de hand werkte dat bij een vonnis
waarin schadevergoeding werd toegekend ook andere klanten/gedupeerden naar voren
zouden stappen.
Hedendaags is het juist zo dat de autoriteiten de gedupeerden aansporen om na een
kartelbeschikking verhaal te gaan halen via een schadevergoedingsactie. Groepen van
benadeelden komen steeds vaker naar voren om verhaal te halen!
In de UK wordt op dit moment het grootste aantal massa kartelschadezaken afgedaan. Kort
daarop volgt inmiddels Nederland en Duitsland.
Bij Nederland gaat het om kartels in branches als: luchtvracht, bier, bitumen (asfalt),
paraffine was (waar kaarsen van gemaakt worden), bouw (begin van deze eeuw waren er
meer dan 1000 procedures over bouwfraudes), CRT’s (de dikke beeldbuizen), liften, GIS
(schakels voor elektriciteitsnetwerken, waaronder die van TenneT), garnalen, spanstaal,
sodium chloride, trucks en libor.
Duizenden individuele afnemers procederen inmiddels gebundeld in een collectieve claim.
, Kernthema’s die vanuit praktisch oogpunt spelen bij kartelschade:
1. ‘Collective redress’
2. ‘Handhavende werking privaatrecht’
3. Richting een settlement?
1. Collective redress:
Hoe komt het dat een groot volume van de zaken in UK, Nederland en Duitsland aanhangig
worden gemaakt?
Het eerlijke antwoord is dat we dit niet precies weten. Volgens Kortmann heeft de
belangrijkste reden niet te maken met juridische redenen:
- Van belang is of er Engels gesproken wordt:
‘Class-action’ (je kunt voor een in abstracte termen gedefinieerde class de totale schade van een markt vorderen, waarbij
niet eens alle mensen aanwezig hoeven te zijn maar slechts 1 cliënt uit de class want die is de vertegenwoordiger voor de rest
advocaten uit het buitenland (vaak Amerikanen en Australiërs) spreken beter
van de class)
Engels dan een andere taal. De Engelse taal van de UK is een aantrekkelijk element om hun
markten uit te breiden.
Daarnaast, sinds in 2004 in Amerika het Supreme Court heeft uitgesproken dat een class
action alleen mag voor zover de producten zijn ingekocht op de Amerikaanse markt, (dus de
class actions beperkte) zijn de class-action advocaten gaan kijken naar landen in Europa
waar zij wellicht met de schade van grensoverschrijdende kartels aan de slag konden (geld
verdienen).
Daarnaast lijkt de Amerikaanse ‘discovery procedure’ meer op de juridische cultuur die ook
in de UK heerst.
(Housefeld is één van de kantoren die daadwerkelijk een kantoren heeft gevestigd in Europa
om massaschadeclaims te kunnen aanpakken).
- Van belang zijn de mogelijkheden om de belangen van de eisers gebundeld voor de
rechter te brengen
Het bundelen van claims van veel cliënten is eerder geaccepteerd in Nederland en Duitsland
dan in Zuid-Europese landen: In Frankrijk, Spanje en Italië was hier grote terughoudendheid
om toe te staan dat meerdere cliënten zich melden
Daarnaast is het ook relatief goedkoop om gebundeld te procederen in Nederland: je betaalt
de griffiekosten maar 1x omdat je de zaak voorbrengt in 1 zaak, in plaats van elke keer
afzonderlijk voor alle cliënten.
Daarbij, als je een zaak verliest in de UK kun je vervolgens een kostenvergoeding om je oren
krijgt die serieus reflecteert hoeveel kosten daadwerkelijke kosten zijn gemaakt. Grote
gedaagden huren grote advocatenkantoren in, en de kostenveroordeling kan dan rond de 40
of 60 miljoen euro bedragen.
In Nederland kan dit niet omdat het niet om de daadwerkelijk gemaakte kosten gaat.
