Reductionisme en holisme
In de empirische wetenschappen is de door onze zintuigen waarneembare werkelijkheid het
onderwerp van onderzoek. Die werkelijkheid is op het eerste gezicht complex, in de
natuurwetenschappen variërend van het heelal tot aan organismen en atomen, in de sociale
wetenschappen variërend van de wereldbevolking tot aan naties en individuen. Het worden wel
verschillende organisatieniveaus genoemd. Het bestudeerde object is daarom vrijwel altijd een
deel – een inperking – van een groter geheel, bijvoorbeeld een tropenbos op aarde of een
groep huishoudens in een maatschappij. Daarmee samenhangend kunnen ook
wetenschappelijke concepten, theorieën en modellen niet de hele wereld omvatten. Deze
verklaren dus delen van een groter geheel, dat zelf weer deel is van een nog groter geheel.
Reductionisme kan worden gekarakteriseerd door de uitspraak: het geheel kan volledig
worden verklaard vanuit de kennis van de eigenschappen en het gedrag van de delen; holisme
door de uitspraak: het geheel is meer dan de som der delen en moet ook als geheel worden
bestudeerd om werkelijk inzicht te krijgen.
Beschouw 1. de uit de Hippocratische en Galenische traditie afkomstige humoraalpathologie in
de middeleeuwen en renaissance, 2. de Parijse klinische geneeskunde van de vroege
negentiende eeuw, 3. de experimentele fysiologie en 4. de microbiologie van de
laat-negentiende eeuw. Alle vier geven ze blijk van een andere visie op de mens en op ziekte.
a. Geef bij elk aan in hoeverre er sprake is van een reductionistische of een meer
holistische visie op de patiënt en diens ziekte.
1. De uit de Hippocratische en Galenische traditie afkomstige humoraalpathologie in de
middeleeuwen en renaissance: De humoraalpathologie kan worden gezien als een
reductionistische benadering van ziekte. Het geloof was dat ziekte voortkwam uit een
disbalans van de vier humores; bloed, slijm, zwarte en gele gal, wat leidde tot een
behandeling gericht op het herstellen van deze balans, vaak door middel van aderlaten,
braakmiddelen, laxerende middelen, of het toedienen van geneesmiddelen met
tegengestelde eigenschappen. Het lichaam werd gezien als een samenstelling van
fysieke elementen die individueel te begrijpen en te behandelen waren.
2. De Parijse klinische geneeskunde van de vroege negentiende eeuw: Deze benadering
kan gezien worden als meer holistisch. Hierbij werd er namelijk niet uitsluitend gelet op
de fysiologische processen en symptomen, maar op het gehele beeld met onder andere
ziektegeschiedenis en sociale context. Er werd geprobeerd om een dieper begrip te
krijgen van de patiënt, buiten de aspecten van de humorenleer. Hierdoor werden ook de
behandelingen meer persoonlijk en gericht op de gehele persoon in plaats van alleen de
specifieke symptomen. Het is dus een meer holistische benadering, omdat het niet
alleen draait om het lichaam, maar om het gehele plaatje waarbij ook de geest en
sociale omgeving een belangrijke rol spelen in gezondheid.
In de empirische wetenschappen is de door onze zintuigen waarneembare werkelijkheid het
onderwerp van onderzoek. Die werkelijkheid is op het eerste gezicht complex, in de
natuurwetenschappen variërend van het heelal tot aan organismen en atomen, in de sociale
wetenschappen variërend van de wereldbevolking tot aan naties en individuen. Het worden wel
verschillende organisatieniveaus genoemd. Het bestudeerde object is daarom vrijwel altijd een
deel – een inperking – van een groter geheel, bijvoorbeeld een tropenbos op aarde of een
groep huishoudens in een maatschappij. Daarmee samenhangend kunnen ook
wetenschappelijke concepten, theorieën en modellen niet de hele wereld omvatten. Deze
verklaren dus delen van een groter geheel, dat zelf weer deel is van een nog groter geheel.
Reductionisme kan worden gekarakteriseerd door de uitspraak: het geheel kan volledig
worden verklaard vanuit de kennis van de eigenschappen en het gedrag van de delen; holisme
door de uitspraak: het geheel is meer dan de som der delen en moet ook als geheel worden
bestudeerd om werkelijk inzicht te krijgen.
Beschouw 1. de uit de Hippocratische en Galenische traditie afkomstige humoraalpathologie in
de middeleeuwen en renaissance, 2. de Parijse klinische geneeskunde van de vroege
negentiende eeuw, 3. de experimentele fysiologie en 4. de microbiologie van de
laat-negentiende eeuw. Alle vier geven ze blijk van een andere visie op de mens en op ziekte.
a. Geef bij elk aan in hoeverre er sprake is van een reductionistische of een meer
holistische visie op de patiënt en diens ziekte.
1. De uit de Hippocratische en Galenische traditie afkomstige humoraalpathologie in de
middeleeuwen en renaissance: De humoraalpathologie kan worden gezien als een
reductionistische benadering van ziekte. Het geloof was dat ziekte voortkwam uit een
disbalans van de vier humores; bloed, slijm, zwarte en gele gal, wat leidde tot een
behandeling gericht op het herstellen van deze balans, vaak door middel van aderlaten,
braakmiddelen, laxerende middelen, of het toedienen van geneesmiddelen met
tegengestelde eigenschappen. Het lichaam werd gezien als een samenstelling van
fysieke elementen die individueel te begrijpen en te behandelen waren.
2. De Parijse klinische geneeskunde van de vroege negentiende eeuw: Deze benadering
kan gezien worden als meer holistisch. Hierbij werd er namelijk niet uitsluitend gelet op
de fysiologische processen en symptomen, maar op het gehele beeld met onder andere
ziektegeschiedenis en sociale context. Er werd geprobeerd om een dieper begrip te
krijgen van de patiënt, buiten de aspecten van de humorenleer. Hierdoor werden ook de
behandelingen meer persoonlijk en gericht op de gehele persoon in plaats van alleen de
specifieke symptomen. Het is dus een meer holistische benadering, omdat het niet
alleen draait om het lichaam, maar om het gehele plaatje waarbij ook de geest en
sociale omgeving een belangrijke rol spelen in gezondheid.
