Samenvatting strafrecht met mate bijeenkomst 8

Strafrecht met mate – inleiding straf- en strafprocesrecht
Samenvatting pagina 25-73 & 192-200

1.4 Ontwikkelingen in strafrecht en strafrechtswetenschappen
1.4.1 Voorgeschiedenis
Voor de achttiende eeuw, was er voornamelijk gewoonterecht/ongeschreven recht.
 Onder invloed van de natuurrechtsgedachte van de achttiende eeuw, werd sterke
behoefte gevoeld aan ‘berekenbaar’ recht, dus aan rechtszekerheid en rechtseenheid, die
door codificatie konden worden bereikt.

1.4.2 De Klassieke School
 Vrijheid, gelijkheid en broederschap.
 Voorkoming van criminaliteit, i.p.v. bestraffing achteraf.
Door behoorlijke wetgeving, die duidelijk en eenvoudig moet zijn.

1.4.2.1 Vrijheid
a. Het legaliteitsbeginsel (art. 1 Sr)
Hier manifesteert zich het ideaal van de vrijheid, namelijk die van de burger ten
opzichte van de overheid.
 Nulla poena-regel = geen feit is strafbaar dan uit kracht van een daaraan
voorafgegane wettelijke strafbepaling (art. 16 Gw, art. 7 EVRM, art 15 Bupo-verdrag)
Het legaliteitsbeginsel past in de leer van de Trias Politica.

b. Art. 45 Sr  Voor een poging tot strafbaar feit, moet er daadwerkelijk een begin met
de uitvoering van een delict zijn gemaakt.
Art. 46 Sr  Stelt de voorbereiding van zware misdrijven wél strafbaar

c. Art. 68 Sr: Ne bis in idem
Niemand mag tweemaal achtereen voor hetzelfde feit worden vervolgd. De ne bis in
idem-regel wordt op twee manieren beperkt:
- De mogelijkheid om de tenlastelegging tijdens de procedure te wijzigen,
waardoor een tweede vervolging wordt voorkomen
- De herziening ten nadele van de verdachte (art. 482a-i Sv)

1.4.2.2 Gelijkheid
 Verschijnsel der straftoemetingsrichtlijnen.

1.4.2.3 Broederschap
Het broederschapsaspect komt vooral tot uiting inde mate van humaniteit, waarmee de
mens door zijn medemens in de strafrechtelijke setting wordt benaderd.
 Een tot levenslange gevangenisstraf veroordeelde delinquent moet tegenwoordig op
enigerlei wijze uitzicht hebben om ooit de vrijheid te kunnen herwinnen.

, 1.4.3 De Nieuwe Richting
Klassieke School: codificatie van het strafrecht en proportionaliteit van straffen
 de resultaten van de codificatie waren teleurstellend: criminaliteit bleek onuitroeibaar te
zijn
Er brak een tijd aan voor een nieuwe koers in het strafrecht: meer gericht op de persoon van
de delinquent en gebaseerd op onderzoek naar de oorzaken van criminaliteit (criminologie).

 Verschijning van het boek l’Uomo delinquente door Lombroso  De relatie tussen fysieke
kenmerken en psychische processen (criminaliteit). Deze leer van de geboren misdadiger
miskende volledig andere oorzaken van criminaliteit dan biologische. Zij vormde het
uitgangspunt voor de antropologische school.
 Opkomst Franse school: criminaliteit wordt veroorzaakt door imitatie en navolging.
In 1826 kwam in Frankrijk de eerste criminele statistiek tot stand, waarmee de criminaliteit
voorwerp werd van wetenschappelijke bestudering.

Van al deze vorderingen in de criminologische wetenschappen heeft de zogenaamde Nieuwe
of Moderne Richting in het strafrecht gebruikgemaakt  Oprichting Union Internationale de
Droit Pénal.

1.4.4 De autoritaire richting
Autoritaire/totalitaire richting: waarin een eenzijdig gemeenschapsbelang volkomen
domineerde, namelijk om met alleen geweldige repressie en afschrikking vermindering van
criminaliteit te bewerkstelligen.

1.4.5 De ontwikkelingen na de Tweede Wereldoorlog tot heden
1.4.5.1 De eerste kritische en empirische criminologie in Nederland
In de loop van de tijd werd ‘misdaad’ als een breder verschijnsel opgevat dan alleen als de
‘wettelijk strafbaar gestelde misdaad’.

W.A. Bonger (1876-1940) = eerste hoogleraar in Nederland in criminologie en sociologie. In
en uitvoerige studie concludeerde hij dat economische omstandigheden beslissend zijn voor
de veroorzaking van crimineel gedrag.
 Visie Bonger: de kapitalistische productiewijze heet de mens tot hebzucht en
prestatiedrang, dus tot egoïsme gebracht  toename criminaliteit.

Clara Meijer-Wichmann (1885-1922): nagenoeg alle strafrechtelijk veroordeelden tot de
niet-bezittende klasse behoorden, hoewel er naar haar overtuiging onder de bezittende toch
waarlijk ook asocialen waren: ‘dat zijn nauwelijks tot ‘strafbaar onrecht’ komen, ligt aan hun
maatschappelijke omstandigheden.’

1.4.5.2 Humanisering na de Tweede Wereldoorlog
1948: door de Verenigde Naties geproclameerde Universele Verklaring van de Rechten van
de Mens.

In NL is als reactie op de oorlog sprake geweest van een streven naar humanisering van het
strafrecht. Dit heeft zich in de eerste plaats gemanifesteerd in de grote snelheid waarmee
men de hervorming van het gevangeniswezen ter hand nam.