SAMENVATTING
BEROEPSETHIEK
BATPAO_SPP
FEMKE DIETENS
,1 Relationeel mensbeeld
Steeds vertrekken vanuit psychosociale vraagstelling geformuleerd door concreet
cliënt(systeem) →er kan steeds een hele reeks aan elementen en relaties meespelen
→vaak eerder een gecompliceerde vraagstelling of complex aangezien de uitkomst nooit
totaal voorspelbaar is
Vraagstelling zelden simpel en je kan niet terugvallen op een recept of
standaardoplossing
Zelden chaotisch waarbij je geen idee hebt wat er aan de hand is of hoe mee omgaan
Panta rhei principe →steeds behoedzaam afstemmen, aftasten en bevragen
De waarden die in beroepsethiek vorm krijgen, worden sterk bepaald door het
overheersende mens- en wereldbeeld in specifieke sociale, culturele en politieke
context
Nu in Westerse samenlevingen: ethisch pluralisme
Beroepsethiek= pragmatiek, werkinstrument, verduidelijking van spelregels →wat men
mag verwachten van goed functionerende hulpverlener of therapeut
• Rechten van de cliënt
• Beroepscode →plichten van HV of therapeuten
→houvast, geeft aan wat verboden is en stimulans
→regelen onaanvaardbaar gedrag en bevorderen optimaal gedrag
Regelethiek= duidelijk geformuleerde minimale criteria om gedrag af te
stemmen→Complexiteit van ethisch handelen wordt hier vaak in ontkend →regelethiek
houdt te weinig rekening met menselijke complexiteit
Houdingsethiek= adviezen voor optimaal gedrag, minder duidelijke richtlijnen aangezien
de steeds veranderende sociale context → onderling overleg en reflectie op wat in de
gegeven situatie waardevol is
Relationeel-ethische benadering= sluit aan bij houdingsethiek, zelf morele problemen
leren herkennen, over leren nadenken en op constructieve manier bespreken met
anderen en verantwoord handelen rekening houdend met personen, sociale context en
maatschappelijke rol
1
,2 Wat is relationele ethiek
2.1 Hebben we een probleem?
Complexe situaties, moeilijkheden staan nooit op zichzelf, nooit éénduidig →netwerk
van moeilijkheden, kansen, weerstanden en opportuniteiten bv.: contextueel werken,
client-centered werken
Is een methodiek voldoende voor een goede psychologische praktijk? →mens is niet
louter een technisch wezen, een object → mens is gevoelig en betekenisgevend
Relationele ethiek sluit aan bij het relationeel mens- en maatschappijbeeld →bio-
psychosocio-relationeel mensbeeld
Aan de slag gaan met een netwerk van relaties en de vele factoren die het leven van een
cliënt uitmaken
Mensenrechten, democratie, dialoog → allemaal voorbeelden van toenemende mate
van relationaliteit
2.2 Fundamenteel filosofisch-ethisch debat
1) Mathematisering, formalisering of rationalisering van de
hulpverleningssector
→mechanische termen over menselijke relaties
→via metingen vaste procedures kunnen ontwikkelen voor psychologische
problemen
→kan een probleem totaal beheersen en oplossen
→ethiek wordt gezien als leervak met vaste procedures, technische afspraken
bv.: DSM
→meet de contacten met de CL en legt tijdskader op aan HV
→duidelijk en objectief scherp afgelijnde definities van sociale problematieken
→link kwaliteitsbeleid: systematisch werk maken van kwaliteit met uitdrukkelijke
doel om verantwoorde zorg te verstrekken en dit meten via kwantificerende en
procedurele methodiek
→!Niet elk probleem is een mathematisch probleem!
2) Individualisering, vermarkting van de ethiek
→meer en meer economische realiteit
→spoort mooi samen met mathematisering
→vermarkting vraagt psychologische praktijk die objectief in procedures kan
gegoten worden
3) Relationele ethiek
→ethisch probleem nooit totaal kunnen oplossen, geen evidente kaders
→sluit aan op evolutionair of sociaalecologisch denken
2
, →wereld evolueert, niet blijft zomaar hetzelfde
→kijkt hoe brute algemene of objectieve wetenschappelijke kennis relevant kan
toegepast worden op bijzondere casus
→in staat om wetenschappelijke inhouden relevant te vertalen naar de praktijk
→context of betekenis van moment mee betrekken
→subjectief aanvoelen van een begeleider, die dat wat gebeurt kan kaderen en
betekenis kan geven →wie louter objectief werkt doet mensen tekort
→wisselwerking nodig tussen objectiviteit en subjectiviteit
4) Vernieuwd of herwonnen bewustzijn bij aantal religies
→kwestie van louter geloof
2.3 Filosofie stelt de vraag naar de grond, ethiek stelt de vraag naar de
grondwaarde
→totalitaire of relationele grond
→ethiek baseert en fundeert zich op waarden
→grondwaarde= eerste waarde, de waarde waar het vragen ophoudt →taak van ethiek
om hier vragen bij te stellen
2.4 Welke grondwaarde fundeert onze psychologische praktijk?
Totale grondwaarde= grondwaarde die vertrekt vanuit het idee dat we het goede totaal
kunnen realiseren bv.: paternalistische model waarin psycholoog totaal meent te weten
wat CL kan, mag en moet
→uitgangspunt blind voor bijzondere omstandigheden waarin ethische vraag wordt
gesteld
→ofwel subjectief (=waarheidsbegrip van individualistisch totalitarisme, wil individu
wordt wet) ofwel objectief(=waarheidsbegrip dat aansluit op wetenschappelijk of
economisch totalitarisme, distantiëren van emotioneel beladen context)
→verarming van de realiteit en van de praktijk
Relationele grondwaarde= geldt niet totaal of absoluut, dergelijke grondwaarde heeft
niet overal dezelfde kracht, hoe we onze grondwaarde het best realiseren of betekenis
geven en dit staat nooit totaal op voorhand vast
→grondwaarde in relatie brengen met context waarin zorgvraag zich stelt
Socrates →in de grond niet weet →grondwaarde niet overal op dezelfde manier van
toepassing
!Ook op anderen moeten steunen! → in overleg, dialoog of verbinding moeten treden
2.5 Zoeken naar een relationele grondwaarde
Netwerk aantal waarden en fundament is de relatie of wisselwerking tussen die waarden
→waarden die fundamenteel met elkaar in relatie of wisselwerking staan
3
BEROEPSETHIEK
BATPAO_SPP
FEMKE DIETENS
,1 Relationeel mensbeeld
Steeds vertrekken vanuit psychosociale vraagstelling geformuleerd door concreet
cliënt(systeem) →er kan steeds een hele reeks aan elementen en relaties meespelen
→vaak eerder een gecompliceerde vraagstelling of complex aangezien de uitkomst nooit
totaal voorspelbaar is
Vraagstelling zelden simpel en je kan niet terugvallen op een recept of
standaardoplossing
Zelden chaotisch waarbij je geen idee hebt wat er aan de hand is of hoe mee omgaan
Panta rhei principe →steeds behoedzaam afstemmen, aftasten en bevragen
De waarden die in beroepsethiek vorm krijgen, worden sterk bepaald door het
overheersende mens- en wereldbeeld in specifieke sociale, culturele en politieke
context
Nu in Westerse samenlevingen: ethisch pluralisme
Beroepsethiek= pragmatiek, werkinstrument, verduidelijking van spelregels →wat men
mag verwachten van goed functionerende hulpverlener of therapeut
• Rechten van de cliënt
• Beroepscode →plichten van HV of therapeuten
→houvast, geeft aan wat verboden is en stimulans
→regelen onaanvaardbaar gedrag en bevorderen optimaal gedrag
Regelethiek= duidelijk geformuleerde minimale criteria om gedrag af te
stemmen→Complexiteit van ethisch handelen wordt hier vaak in ontkend →regelethiek
houdt te weinig rekening met menselijke complexiteit
Houdingsethiek= adviezen voor optimaal gedrag, minder duidelijke richtlijnen aangezien
de steeds veranderende sociale context → onderling overleg en reflectie op wat in de
gegeven situatie waardevol is
Relationeel-ethische benadering= sluit aan bij houdingsethiek, zelf morele problemen
leren herkennen, over leren nadenken en op constructieve manier bespreken met
anderen en verantwoord handelen rekening houdend met personen, sociale context en
maatschappelijke rol
1
,2 Wat is relationele ethiek
2.1 Hebben we een probleem?
Complexe situaties, moeilijkheden staan nooit op zichzelf, nooit éénduidig →netwerk
van moeilijkheden, kansen, weerstanden en opportuniteiten bv.: contextueel werken,
client-centered werken
Is een methodiek voldoende voor een goede psychologische praktijk? →mens is niet
louter een technisch wezen, een object → mens is gevoelig en betekenisgevend
Relationele ethiek sluit aan bij het relationeel mens- en maatschappijbeeld →bio-
psychosocio-relationeel mensbeeld
Aan de slag gaan met een netwerk van relaties en de vele factoren die het leven van een
cliënt uitmaken
Mensenrechten, democratie, dialoog → allemaal voorbeelden van toenemende mate
van relationaliteit
2.2 Fundamenteel filosofisch-ethisch debat
1) Mathematisering, formalisering of rationalisering van de
hulpverleningssector
→mechanische termen over menselijke relaties
→via metingen vaste procedures kunnen ontwikkelen voor psychologische
problemen
→kan een probleem totaal beheersen en oplossen
→ethiek wordt gezien als leervak met vaste procedures, technische afspraken
bv.: DSM
→meet de contacten met de CL en legt tijdskader op aan HV
→duidelijk en objectief scherp afgelijnde definities van sociale problematieken
→link kwaliteitsbeleid: systematisch werk maken van kwaliteit met uitdrukkelijke
doel om verantwoorde zorg te verstrekken en dit meten via kwantificerende en
procedurele methodiek
→!Niet elk probleem is een mathematisch probleem!
2) Individualisering, vermarkting van de ethiek
→meer en meer economische realiteit
→spoort mooi samen met mathematisering
→vermarkting vraagt psychologische praktijk die objectief in procedures kan
gegoten worden
3) Relationele ethiek
→ethisch probleem nooit totaal kunnen oplossen, geen evidente kaders
→sluit aan op evolutionair of sociaalecologisch denken
2
, →wereld evolueert, niet blijft zomaar hetzelfde
→kijkt hoe brute algemene of objectieve wetenschappelijke kennis relevant kan
toegepast worden op bijzondere casus
→in staat om wetenschappelijke inhouden relevant te vertalen naar de praktijk
→context of betekenis van moment mee betrekken
→subjectief aanvoelen van een begeleider, die dat wat gebeurt kan kaderen en
betekenis kan geven →wie louter objectief werkt doet mensen tekort
→wisselwerking nodig tussen objectiviteit en subjectiviteit
4) Vernieuwd of herwonnen bewustzijn bij aantal religies
→kwestie van louter geloof
2.3 Filosofie stelt de vraag naar de grond, ethiek stelt de vraag naar de
grondwaarde
→totalitaire of relationele grond
→ethiek baseert en fundeert zich op waarden
→grondwaarde= eerste waarde, de waarde waar het vragen ophoudt →taak van ethiek
om hier vragen bij te stellen
2.4 Welke grondwaarde fundeert onze psychologische praktijk?
Totale grondwaarde= grondwaarde die vertrekt vanuit het idee dat we het goede totaal
kunnen realiseren bv.: paternalistische model waarin psycholoog totaal meent te weten
wat CL kan, mag en moet
→uitgangspunt blind voor bijzondere omstandigheden waarin ethische vraag wordt
gesteld
→ofwel subjectief (=waarheidsbegrip van individualistisch totalitarisme, wil individu
wordt wet) ofwel objectief(=waarheidsbegrip dat aansluit op wetenschappelijk of
economisch totalitarisme, distantiëren van emotioneel beladen context)
→verarming van de realiteit en van de praktijk
Relationele grondwaarde= geldt niet totaal of absoluut, dergelijke grondwaarde heeft
niet overal dezelfde kracht, hoe we onze grondwaarde het best realiseren of betekenis
geven en dit staat nooit totaal op voorhand vast
→grondwaarde in relatie brengen met context waarin zorgvraag zich stelt
Socrates →in de grond niet weet →grondwaarde niet overal op dezelfde manier van
toepassing
!Ook op anderen moeten steunen! → in overleg, dialoog of verbinding moeten treden
2.5 Zoeken naar een relationele grondwaarde
Netwerk aantal waarden en fundament is de relatie of wisselwerking tussen die waarden
→waarden die fundamenteel met elkaar in relatie of wisselwerking staan
3
