Samenvatting H4 Wereld - Buitenland 6 vwo

H4: Wereld
4.1: welvaart en welzijn
Welvaart:
- Centrum – semiperiferie – periferie: een indeling van de wereld naar ontwikkelingsgraad
 Deze indeling veranderd door onder andere de snel groeiende BRICS-landen: grote landen die
sinds 2000 een snelle economische ontwikkeling doormaakten (Brazilië, Rusland, India, China
+ Zuid-Afrika)
 Centrum, semiperiferie en periferie zijn op tal van manier met elkaar verbonden en vormen
samen een wereldsysteem (=de indeling van de wereld in centrum, semiperiferie en periferie)
- Verschillen in welvaart kun je meten door:
 Bruto binnenlands product per hoofd (bbp/hoofd)
 Bezwaren tegen deze methode:
 koopkracht: de hoeveelheid goederen of diensten die je in een land voor 1 dollar
kunt kopen
 Alleen inkomsten uit de formele sector, terwijl een groot deel in de informele sector
wordt verdient (in arme landen)
 Gemiddeld getal voor heel het land en dat heeft nadelen:
o Grote regionale ongelijkheid, dus je kunt beter kijken naar het bruto
regionaal product per hoofd
o Sociale ongelijkheid: grote en ongewenste verschillen in welvaart en
ontwikkelingskansen tussen de verschillende groepen van de bevolking
 De samenstelling van de beroepsbevolking:
 Wanneer een land tot ontwikkeling komt, kun je dat zien aan de
opschuiving binnen de beroepssectoren
 Regel: naarmate het economische ontwikkelingspeil van een land
hoger is, werkt een kleiner deel van de beroepsbevolking in de
landbouw en een groter deel in de formele dienstensector
- De rol van arme landen is het leveren van goedkope arbeidskrachten en
grondstoffen, maar afhankelijk zijn van een of enkele grondstoffen zorgt voor
een kwetsbare economie:
 Oogst kan mislukken
 Prijzen op de wereldmarkt kunnen fluctueren
- Uitschuiving: proces van verplaatsing van bedrijven en functies vanuit centrum naar buiten. Dit
proces kan zich op meerdere schaalniveaus voordoen. Bij uitschuiving van diensten spreekt men
ook wel van outsourcing

- De welzijn wordt gemeten door de VN-ontwikkelingsindex en is samengesteld uit:
 Koopkracht
 Analfabetisme: het niet kunnen lezen en schrijven. Betreft meestal de leeftijdsgroep van 15
jaar of ouder
 Levensverwachting: het aantal jaren dat iemand gemiddeld nog te leven heeft gelet op de
huidige sterftekans. De levensverwachting bij geboorte wordt het meest gebruikt
 Welzijn: de kwaliteit van de levensomstandigheden afgemeten aan inkomen,
alfabetiseringsgraad en levensverwachting
- Het welzijn hangt ook samen met voedselzekerheid, gezondheidszorg en drinkwatervoorziening

, 4.2: demografisch, cultureel en politiek
- Bevolkingsspreiding: de manier waarop de bevolking over een gebied is verdeeld
 De bevolking is onregelmatig verdeeld over het aardoppervlak door:
 Het verschil in natuurlijke mogelijkheden:
 Regel: bevolkingsspreiding en bevolkingsdichtheid kun je mede verklaren vanuit de
natuurlijke mogelijkheden van een gebied
o Bevolkingsdichtheid: gemiddeld aantal inwoners per km2
 Ligging
 Koloniaal verleden: geconcentreerd in het kustgebied


- De bevolkingsomvang van een gebied kan veranderen
 Hoog geboorteoverschot: natuurlijke bevolkingsgroei
 De vruchtbaarheid neemt wereldwijd af, maar in arme landen is er nog steeds een hoge
vruchtbaarheid:
 Demografisch: jonge leeftijdsopbouw + hoge kindersterfte door slechte
voedselvoorziening en medische voorzieningen
 Sociaal: vrouwen hebben laag opleidingsniveau
o Regel: wanneer in een land het opleidingsniveau
van meisjes stijgt, daalt de vruchtbaarheid
 Cultureel: cultuur/geloof stimuleert veel kinderen
 Economisch: neemt de welvaart toe, dan daalt in de regel
de vruchtbaarheid
 Geografisch: hoog verstedelijkingstempo
 In de rijke landen is er sprake van demografische druk door
de daling van de vruchtbaarheid en de stijging van de
levensverwachting: vergrijzing
 Migratie:
 Migratie vanwege betere levensomstandigheden
 Migratie binnenlands: van platteland naar stad waarbij er megasteden kunnen ontstaan
 Hoge verstedelijkingsgraad in arme landen is te verklaren door:
o Trek van platteland naar stad door jongeren
o Jonge bevolking kent hogere vruchtbaarheid en levensverwachting
o Groei van steden zorgt voor opslokking van omringde plaatsen


- Cultuurgebied: gebied waarin culturen voorkomen die sterk op elkaar lijken
 Religie en taal zijn de belangrijkste elementen voor deze indeling
- Diffusie: de verspreiding van een ruimtelijk verschijnsel, bijvoorbeeld van een cultuurelement
vanuit een kerngebied
- Democratisch gehalte: de mate waarin de bevolking via vrije verkiezingen invloed heeft op het
bestuur van een land
 Je kunt staten indelen in:
 Democratisch
 Beperkte democratisch: niet alle burgerrechten gewaarborgd
 Dictatoriaal: land wordt bestuurd door 1 partij of groep machthebbers en de
mensenrechten worden geschonden