Alle College-Aantekeningen van Formeel Strafrecht

Vragen responsie college:

Kunnen nog een keer de drie recidive gronden worden uitgelegd?



Hoorcollege 1: De uitgangspunten van het strafprocesrecht

Inhoud college

 1. Inhoud en opzet van het vak
 2. Doelstellingen en karakter van het strafproces
 3. Legaliteit

2. Doelstellingen en karakter van het strafprocesrecht

Opvoeden: Opvoeding is een strafprocesrechtelijk thema: Bepaalde basis thema’s uit het
strafprocesrecht zien we ook in de rest van ons leven

 Vertrouwensbeginsel: dingen beloven ook nakomen
 Gelijkheidsbeginsel: iedereen gelijk behandelen
 Berechting binnen redelijke termijn: straffen direct
 Interne openbaarheid: straffen met uitleg, redenen van handelen uitleggen
 Verdediging: bewijsvoering
 Misbruik van bevoegdheid: niet eerlijk gedrag

Het strafproces recht is gebaseerd op bepaalde basisbeginselen. Deze beginselen delen wij met
elkaar.

Historie

 Beginpunt: schuldvraag beslist o.b.v. godsoordelen
o Geen rechtsbescherming van het individu
o De wil van god werd kenbaar door bepaalde procedures en dat bepaalde dan de
uitkomst.
 Het strafproces wordt rationeler: de waarheid moet door de mens zelf worden achterhaald
(pijler I)
o Door de afhankelijkheid van de bekennende verklaring van de verdachte was de
tortuur lange tijd de belangrijkste opsporingsmethode
o De verlichting heeft daar veel in betekend.
 De invloed van de verlichting: in het strafproces moeten ook de rechten en vrijheden van
burgers worden gerespecteerd (pijler II)
o Art. XXXVII Staatsregeling 1798: ‘De pijnbank wordt afgeschaft door de gantsche
Republiek.’
 Balans vinden tussen rechtsbescherming van het individu en....

Hoofddoelstelling

 Hoofddoelstelling van strafprocesrecht: verzekeren van de juiste toepassing van het
materiële strafrecht
o Bevorderen bestraffing schuldigen (wetshandhaving)
o Voorkomen bestraffing onschuldigen (rechtsbescherming)
o Noodzakelijke schakel tussen het strafbare feit dat is gepleegd en de sanctie.

, o --> het wetboek van strafvordering gaat veranderen, dus de nummering wordt
anders (nu nog niet belangrijk voor ons) maar de doelstellingen blijven hetzelfde.
 Andere verhouding tussen de RC en de OVJ: van oorsprong was het zo dat
een rechter in het vooronderzoek ook het onderzoek deed (de RC). We
hebben nog wel een RC maar de OVJ leidt nu het onderzoek. De RC heeft
dus een andere rol gekregen.
 De realisering van dit doel wordt mogelijk gemaakt door de waarheid te achterhalen (Pijler I)
o Het gaat niet om het achterhalen van de volledige waarheid, maar om dat wat
relevant is ter beantwoording van de vragen van artikel 348 en 350 SV
o Waarheidsbegrip
o De tenlastelegging werkt enigszins beperkt. De waarheidsvinding is relatief. We
willen weten of deze verdachte schuldig is, we gaan dan niet als rechtbank
onderzoeken wie dat dan wel is.
o De tenlastelegging vormt de basis, daarmee worden de vragen uit 348 en 350 sv
beantwoord.

Relativering (waarheidsvinding)

 Waarheidsvinding kan worden gerelativeerd: kan je de waarheid wel vinden? Hoe zeker
moet je zijn als rechter? Kun je een strafprocesrecht creëren waarmee je nooit een
onschuldige zal straffen?
 De waarheid kan nooit met zekerheid worden vastgesteld, waardoor het risico op een
onjuiste toepassing van het materiële strafrecht nooit kan worden uitgesloten
o Daarom moet steeds een balans worden gevonden tussen wetshandhaving en
rechtsbescherming
 Vb. Inzet opsporingsbevoegdheid (art. 27 sv) en voorlopige hechtenis
(ernstige bezwaren) (zie weken 2 en 3)
o Principiële asymmetrie: in nederland laten we in principe 10 onschuldige vrij dan 1
schuldige vast. De ene fout is erger dan de andere = uitgangspunt van het
strafproces.
 Vb. Bij twijfel spreek je vrij. De rechter mag veroordelen wanneer het wettig
en overtuigend is bewezen dat de verdachte het strafbare feit heeft begaan.
 Vb. Bewijsminimum (art 342 lid 2 sv) (zie week 6)
 Waarheidsvinding vooropgesteld
 Maar: de eerlijke waarheidsvinding is geen rustig bezit
o Afscheidsrede Peter van Koppen: we hoeven de zorg voor een rechtstatelijk eerlijk
proces niet uit Den Haag te verwachten. Daar zijn vooral efficiënte, stroomlijning van
procedures en verharding van strafrechtelijk optreden bon ton. Het tegengeluid
ontbreekt.
o --> wordt gerommeld aan waarheidsvinding vanuit de efficiëntie.
o Docent zegt dat in Nederland erg een efficiënte rechtsproces hebben. Er zijn weinig
rechters voor heel veel zaken. Die efficiëntie is niet heel goed voor het
waarheidsvindingsproces.

Rechtsbescherming (pijler II): moet de waarheidsvinding tegen worden afgewogen.

 Uitgangspunten: Eerbiediging van de rechten en vrijheden van burgers/verdachten
o Verdachte; slachtoffer; andere betrokkenen

,  De rechten van het slachtoffer wordt steeds verder erkent: het spreekrecht.
Het slachtoffer heeft het recht om ter zitting een verklaring af te leggen over
het strafbare feit.
 Dit was eerst niet want het strafproces recht gaat helemaal niet wat het met
het slachtoffer heeft gedaan maar het gaat om de schuldvraag --> is nu
veranderd.
 Slachtoffer kan een schadevergoeding aanvragen. (de strafrechter doet dan
eigenlijk een klein stukje civiel recht)
o Bijv. Waarborgen tegen overheidsovertrden
 Ook de bescherming van de positie van de burger valt onder de noemer ‘rechtsbescherming’
o Omdat rechtsbescherming een open begrip is, moet steeds het concrete belang dat
wordt beschermd, worden benoemd
o Hoe ingrijpender de bevoegdheid, hoe hoger de autoriteit die daarover mag
beslissen.
 Deze waarborgen zijn ontwikkeld onder invloed Europees recht
 Verschillende Europese kaders:
o EU-recht
o Verdragen die in het kader van Europa zijn gemaakt
 EVRM --> raad van europa, 50 landen zijn aangesloten en is opgericht vlak
na WO2
 Heeft voor strafproces rechterlijke thema's. Het strafprocesrecht in
Nederland is ook veel gebaseerd op het EVRM (bijv. Recht op leven
(art.2), verbod op foltering (art. 3), recht op vrijheid, recht op
privacy (art. 8 --> inzet van bepaalde bevoegdheden)
 Europees hof voor de rechten van de mens --> burgers kunnen klagen over
het behandelen van de mens door een bepaalde staat.




EVRM: artikel 6 EVRM

 1 Bij het vaststellen van zijn burgerlijke rechten en verplichtingen of bij het bepalen van de
gegrondheid van een tegen hem ingestelde vervolging heeft een ieder recht op een eerlijke
en openbare behandeling van zijn zaak, binnen een redelijke termijn, door een onafhankelijk
en onpartijdig gerecht dat bij de wet is ingesteld. De uitspraak moet in het openbaar worden
gewezen maar de toegang tot de rechtszaal kan aan de pers en het publiek worden ontzegd,

, gedurende de gehele terechtzitting of een deel daarvan, in het belang van de goede zeden,
van de openbare orde of nationale veiligheid in een democratische samenleving, wanneer
de belangen van minderjarigen of de bescherming van het privé leven van procespartijen dit
eisen of, in die mate als door de rechter onder bijzondere omstandigheden strikt
noodzakelijk wordt geoordeeld, wanneer de openbaarheid de belangen van een behoorlijke
rechtspleging zou schaden.
 2 Een ieder tegen wie een vervolging is ingesteld, wordt voor onschuldig gehouden totdat
zijn schuld in rechte is komen vast te staan.
 3 Een ieder tegen wie een vervolging is ingesteld, heeft in het bijzonder de volgende
rechten:
o a. onverwijld, in een taal die hij verstaat en in bijzonderheden, op de hoogte te
worden gesteld van de aard en de reden van de tegen hem ingebrachte
beschuldiging;
o b. te beschikken over de tijd en faciliteiten die nodig zijn voor de voorbereiding van
zijn verdediging;
o c. zich zelf te verdedigen of daarbij de bijstand te hebben van een raadsman naar
eigen keuze of, indien hij niet over voldoende middelen beschikt om een raadsman
te bekostigen, kosteloos door een toegevoegd advocaat te kunnen
worden bijgestaan, indien de belangen van een behoorlijke rechtspleging dit eisen;
o d. de getuigen à charge te ondervragen of te doen ondervragen en het oproepen en
de ondervraging van getuigen à décharge te doen geschieden onder dezelfde
voorwaarden als het geval is met de getuigen à charge;
o e. zich kosteloos te doen bijstaan door een tolk, indien hij de taal die ter
terechtzitting wordt gebezigd niet verstaat of niet spreekt.

--> wordt heel veel op geprocedeerd en zitten heel veel rechten in besloten

Invloed EVRM

 Bijvoorbeeld
 Raadsmand bij politieverhoor
o Verdachte recht op rechtsbijstand bij politieverhoor
o Advies krijgen vooraf of ook echt tijdens het verhoor erbij zitten?
o EVRM besloot dat het alleen ging om consultatiebijstand maar is inmiddels toch
uitgebreid door het EU recht.
o Advocaat mag er nu bij zitten, maar wat mag hij dan allemaal doen?
 Politie is er niet blij mee dat ze bijna alles mogen doen
o O.a. Salduz arrest
 Ondervragingsrecht
o Recht van de verdediging om een belastende getuige te ondervragen.
o Veel discussie over de reikwijdte van het ondervragingsrecht.
o Wanneer dan niet? En wat gebeurt er als het ondervragingsrecht wel geschonden is?
--> dat heeft direct consequenties voor de bewijsvoering.
o O.a. Post-Keskin arrest

EU: artikel 82 VWEU (EU is niet Raad van Europa): regel ter competentie van de EU op het strafrecht.
EU heeft de bevoegdheid om strafrecht te krijgen: ziet op de justitiële samenwerking en erkenning.
Daarmee kunnen ze regels maken waar alle lidstaten zich aan moeten houden.