Politiek en politicologie
Hoofdstuk 8
8.1 Macht en invloed gedefinieerd
Bij het definiëren van macht spelen grofweg vier discussies een rol; macht kan volgens de
discussies gedefinieerd worden in termen van:
1. doel en middel: macht is een doel, mensen streven naar macht ;maar macht is ook
een middel zoals een betaalmiddel, ruilmiddel of dwangmiddel
2. conflicten en harmonie: macht heeft vaak betrekkingen op conflicten maar macht kan
ook uitgeoefend worden om de harmonie in stand te houden
3. individuen en groepen: volgens de methodologische individualisme kunnen sociale
verschijnselen verklaard worden door het denken en doen van individuen, hierbij
hebben organisaties of groepen wel macht maar zijn gevormd door één individu
4. relatie en vermogen: machtige mensen hebben veel relaties met andere machtige
mensen en ook vaak aardig wat vermogen
Macht is de mogelijkheid het gedrag van anderen te beïnvloeden in overeenstemming met
eigen de doeleinden van de actor
- invloed is de feitelijke machtsuitoefening
8.2 Legitimiteit, dwang en geweld
Legitimiteit is de basis voor macht; legitimiteit is het geloof dat de leden van een politiek
stelsel hebben in de juistheid van het politieke systeem
- politieke systemen worden regelmatig geconfronteerd met politieke conflicten en
economische tegenslagen
- volgens de theorie van Lipset (1959) is legitimiteit nodig, wil een politiek
systeem dergelijke crisis kunnen overleven
- bij de legitimiteit van politieke instellingen moet een onderscheid
worden gemaakt tussen het politieke regime en de gezagsdragers
- het politieke regime is het geheel aan wettelijke en informele
gedragsregels waarvan gezagsdragers moeten voldoen; het
legitimiteit van gezagsdragers kan vervallen zonder dat de
legitimiteit van het regime wordt aangetast en andersom
- als een regering steeds meer geweld gebruikt tegen
burgers, kan dit duiden op verlies van macht zoals bij
de ‘Arabische Lente’ en haar protesten tegen het
regiem
De overheid heeft verschillende machtsmiddelen om haar burgers tot acceptatie van beleid
te dwingen:
, - formele en informele machtsmiddelen: formele machtsmiddelen zijn wettelijk
veranderd, zoals wettelijke verboden; informele machtsmiddelen betreffen
ongeschreven gedragsnormen, zoals bepaalde vormen van beleefdheid jegens
gezagsdragers
- directe en indirecte machtsmiddelen: bij directe machtsmiddelen ontvangen burgers
een opdracht zich te conformeren, bij indirecte machtsmiddelen ontvangen burgers
een aanmoediging zich te conformeren, zoals verkeersdrempels
- positief en negatief gesanctioneerde machtsmiddelen: positief gesanctioneerde
machtsmiddelen zijn beloningen, zoals subsidies; negatief gesanctioneerde
machtsmiddelen zijn straffen, zoals boetes
Dwang is de beïnvloeding van het gedrag van anderen door dreiging met of toepassing van
straffen
- dwang kan gezien worden als een beperking van vrijheid en kost de overheid meer
dan vrijwillige gehoorzaamheid van burgers
- deze kosten zijn niet alleen materieel, zoals de kosten van politie en justitie;
maar ook immaterieel, zoals (een grote risico van) verlies van legitimiteit
- de meest extreme vorm van dwang is geweld; geweld is de opzettelijke beschadiging
of vernietiging van personen of goederen met als doel invloed uit te oefenen
- geweld wordt vaak aangewend als alle (andere) invloed pogingen mislukt zijn
- de overheid beschikt over het legitieme geweldsmonopolie maar is
daarbij als democratische rechtsstaat aan regels verbonden
- bij geweld kan er onderscheid gemaakt worden tussen terrorisme en
geweldaardig politieke activisme
- terrorisme is het nastreven van politieke doelen door het plegen van of
dreigen met op mensenleven gericht geweld (aanslagen)
- geweldaardig politieke activisme is niet gericht op doden, maar op het
beschadigen van eigendom
- beide gebruiken ondemocratisch en onwettelijke middelen en
streven naar psychologische effecten die verder reiken dan de
directe slachtoffers
8.3 Macht, waarden en belangen
Actoren gaan over tot beïnvloeding van anderen als zij verwachten daar beter van te
worden, er zijn grofweg drie mogelijke oorzaken van machtsuitoefening:
Hoofdstuk 8
8.1 Macht en invloed gedefinieerd
Bij het definiëren van macht spelen grofweg vier discussies een rol; macht kan volgens de
discussies gedefinieerd worden in termen van:
1. doel en middel: macht is een doel, mensen streven naar macht ;maar macht is ook
een middel zoals een betaalmiddel, ruilmiddel of dwangmiddel
2. conflicten en harmonie: macht heeft vaak betrekkingen op conflicten maar macht kan
ook uitgeoefend worden om de harmonie in stand te houden
3. individuen en groepen: volgens de methodologische individualisme kunnen sociale
verschijnselen verklaard worden door het denken en doen van individuen, hierbij
hebben organisaties of groepen wel macht maar zijn gevormd door één individu
4. relatie en vermogen: machtige mensen hebben veel relaties met andere machtige
mensen en ook vaak aardig wat vermogen
Macht is de mogelijkheid het gedrag van anderen te beïnvloeden in overeenstemming met
eigen de doeleinden van de actor
- invloed is de feitelijke machtsuitoefening
8.2 Legitimiteit, dwang en geweld
Legitimiteit is de basis voor macht; legitimiteit is het geloof dat de leden van een politiek
stelsel hebben in de juistheid van het politieke systeem
- politieke systemen worden regelmatig geconfronteerd met politieke conflicten en
economische tegenslagen
- volgens de theorie van Lipset (1959) is legitimiteit nodig, wil een politiek
systeem dergelijke crisis kunnen overleven
- bij de legitimiteit van politieke instellingen moet een onderscheid
worden gemaakt tussen het politieke regime en de gezagsdragers
- het politieke regime is het geheel aan wettelijke en informele
gedragsregels waarvan gezagsdragers moeten voldoen; het
legitimiteit van gezagsdragers kan vervallen zonder dat de
legitimiteit van het regime wordt aangetast en andersom
- als een regering steeds meer geweld gebruikt tegen
burgers, kan dit duiden op verlies van macht zoals bij
de ‘Arabische Lente’ en haar protesten tegen het
regiem
De overheid heeft verschillende machtsmiddelen om haar burgers tot acceptatie van beleid
te dwingen:
, - formele en informele machtsmiddelen: formele machtsmiddelen zijn wettelijk
veranderd, zoals wettelijke verboden; informele machtsmiddelen betreffen
ongeschreven gedragsnormen, zoals bepaalde vormen van beleefdheid jegens
gezagsdragers
- directe en indirecte machtsmiddelen: bij directe machtsmiddelen ontvangen burgers
een opdracht zich te conformeren, bij indirecte machtsmiddelen ontvangen burgers
een aanmoediging zich te conformeren, zoals verkeersdrempels
- positief en negatief gesanctioneerde machtsmiddelen: positief gesanctioneerde
machtsmiddelen zijn beloningen, zoals subsidies; negatief gesanctioneerde
machtsmiddelen zijn straffen, zoals boetes
Dwang is de beïnvloeding van het gedrag van anderen door dreiging met of toepassing van
straffen
- dwang kan gezien worden als een beperking van vrijheid en kost de overheid meer
dan vrijwillige gehoorzaamheid van burgers
- deze kosten zijn niet alleen materieel, zoals de kosten van politie en justitie;
maar ook immaterieel, zoals (een grote risico van) verlies van legitimiteit
- de meest extreme vorm van dwang is geweld; geweld is de opzettelijke beschadiging
of vernietiging van personen of goederen met als doel invloed uit te oefenen
- geweld wordt vaak aangewend als alle (andere) invloed pogingen mislukt zijn
- de overheid beschikt over het legitieme geweldsmonopolie maar is
daarbij als democratische rechtsstaat aan regels verbonden
- bij geweld kan er onderscheid gemaakt worden tussen terrorisme en
geweldaardig politieke activisme
- terrorisme is het nastreven van politieke doelen door het plegen van of
dreigen met op mensenleven gericht geweld (aanslagen)
- geweldaardig politieke activisme is niet gericht op doden, maar op het
beschadigen van eigendom
- beide gebruiken ondemocratisch en onwettelijke middelen en
streven naar psychologische effecten die verder reiken dan de
directe slachtoffers
8.3 Macht, waarden en belangen
Actoren gaan over tot beïnvloeding van anderen als zij verwachten daar beter van te
worden, er zijn grofweg drie mogelijke oorzaken van machtsuitoefening:
