Samenvatting basisboek syntaxis H1 t/m 13

Algemene basisgrammatica
Redekundig ontleden
De basiskennis

Wat is een…
- Onderwerp? ! Het onderwerp (o) van een zin hangt samen met de
persoonsvorm. Een zin geeft weer wat er met het onderwerp aan
de hand is, wat het onderwerp overkomt of doet.
- Persoonsvorm? ! De persoonsvorm is de vorm van het werkwoord
die door het onderwerp aangewezen wordt.
- Lijdend voorwerp? ! Het lijdend voorwerp is het complement dat je
gebruikt om aan te geven wie of wat er ‘gedingest’ wordt.
- Meewerkend voorwerp? ! Het meewerkend voorwerp is het
complement dat je gebruikt om uit te drukken wie iets krijgt,
kwijtraakt of tegen wie iets wordt gezegd.

Werkwoordelijk gezegde:
- Deze zinnen drukken uit dat er iets wordt gedaan.
- We noemen het gezegde daarin werkwoordelijk.
- De vorm van het werkwoord wordt uitgekozen door een zinsdeel dat
we het onderwerp noemen.
- Er kunnen nog andere zinsdelen verplicht zijn, de zogenaamde
voorwerpen of complementen. Daarvan zijn er bij een Nederlands
werkwoordelijk gezegde vijf soorten.

Naamwoordelijk gezegde:
- Deze zinnen drukken uit dat iemand of iets wat is.
- We noemen het gezegde naamwoordelijk (ook al komen er niet per se
naamwoorden in voor).
- Als het naamwoordelijk gezegde een hoofdgezegde is, dan is er
meestal een koppelwerkwoord nodig.
- De vorm daarvan wordt uitgekozen door het zinsdeel dat we het
onderwerp noemen.
- Er kunnen nog andere zinsdelen verplicht zijn, de zogenaamde
voorwerpen of complementen. Daarvan zijn er bij een Nederlands
naamwoordelijk gezegde vijf soorten.

,Verplichte zinsdelen H1 t/m 5

Werkwoordelijk gezegde

Voorwerp Uiterlijk Functie Combinatiemogelijk Stoel in
heden de bus
Lijdend Begint Vertelt wie Allerlei combinaties Meestal
nooit met of wat er komen voor helema
een wordt al rechts
voorzets gedingest.
el
Ondervind Begint Vertelt wie Is doorgaans het In het
end nooit met er een enige complement midden
een gevoel, of
voorzets mening, rechts
el ervaring of
kennis heeft
over het
onderwerp
of gezegde.
Meewerke Kan altijd Vertelt Komt altijd voor in In het
nd zowel meestal wie combinatie met een midden
met als er iets krijgt, ander complement
zonder wie er iets
voorzets kwijtraakt of
el tegen wie
voorkom iets wordt
en. gezegd.
Voorzetsel- Komt Allerlei combinaties Meestal
altijd voor komen voor helema
met een al rechts
vast
voorzets
el dat
samen
met het
werkwoor
d een
eigen
betekenis
heeft.

, -sbepaling Heeft Geeft Allerlei combinaties Meestal
geen informatie komen voor rechts
vast die je met
uiterlijk. een ander
Een vraagwoord
eventuee dan wie of
l wat kunt
voorzets beantwoord
el heeft en
z’n
normale
betekenis
.

Naamwoordelijk gezegde

Voorwerp Uiterlijk Functie Combinatiemogelijkhe
den
Oorzakelijk Begint nooit Vertelt wie of Allerlei combinaties
met een wat het komen voor.
voorzetsel onderwerp
dinges
(naamwoordelij
k deel invullen)
is.
Ondervinden Begint nooit Vertelt wie er Is doorgaans het
d met een een gevoel, enige complement
voorzetsel mening,
ervaring of
kennis heeft
over het
onderwerp of
gezegde.
Meewerkend Kan altijd Vertelt meestal Komt altijd voor in
zowel met wie er iets combinatie met een
als zonder moet ander complement
voorzetsel weggeven.
voorkomen.