Digitaal mediagebruik:
Hoofdstuk 1; media en digitale technologieën
1. Het digitaal medialandschap:
Van analoog digitaal medialandschap: multitasking is niet nieuw
- In jaren 50: binnen het gezin keek er iemand tv terwijl iemand anders de krant las en tv keek
- Nu: iemand kijkt tv, terwijl die op zijn smartphone zit op verschillende Apps’
DUS nu gewoon een andere vorm van multitasking nu explosie van verschillende media (we
zetten de tv bijna op als soort ‘achtergrond’ geluid)
Media life (Deuze, 2011):
- Leven in media, eerder dan leven met media
- Hedendaagse samenlevingen gekenmerkt door alomtegenwoordigheid en doordringendheid
van digitale media
- Vroeger dachten we dat we leven MET media; dit idee ging Deuze nog sterker plaatsten, we
leven niet met maar we leven IN media
Grotere aanwezigheid van media = grotere onzichtbaarheid media
We worden ons past bewust van ons mediagebruik wanneer we er geen toegang meer toe
hebben!
We worden blind voor de impact van media op de verschillende facetten van ons dagelijks
leven
“The key challenge of communication and media studies in the 21st century is, or will be,
the disappearance of media.” (Deuze, 2011)
De kern van commuwet: gaat nu niet meer over WELKE media we gebruiken, MAAR over het
verdwijnen van media uit ons zicht, hoevaak we bezig zijn met media
The mediation of everything (Sonia Livingstone,2009) = media steeds ontzichtbaarder
Vb; Vroeger via kaart de weg vinden, Nu alles laten doen door gps
- Een overgrote meerderheid van onze activiteiten berusten op digitale media: reizen,
communiceren, betalen, werken, administratie
- Media niet langer te onderscheiden van ons dagelijks leven
- Heeft impact op onze eigen identiteit en realiteit
The Truman Show delusion (Deuze,2011): versie van de werkelijkheid die volledig gemedieerd is
- Dagelijks leven is in toenemende mate gemedieerd
- Voortdurend ondergedompeld in media
- Sociaal leven, ontspanning, werk, ...
- (1) Surveillance en (2) voortdurend ‘performen’ online
Nu ook veel verantwordelijkheid bij gebruiker gelegd (om een weg te vinden door groeiend
medialandschap)
- Grens idientificeren tss ‘fysieke’ & ‘virtuele’ werkeljkheid = mediawijheid
Vb; Plato’s allegorie van de grot & hyperrealitiet (Baudrilliard)
Plato’s allegorie van de grot = gevangen in een grot zien schaduwen van objecten
geprojecteerd tegen grotwand die bewegen, ze ervaren dus de schaduwen als hun enige
‘realiteit’ maar de eigenlijke realiteit bevind zich buiten de grot
Idee = wanneer we continu in contact zijn met media, dat de enige realiteit die we kennen een
gemediatiseerde realiteit is
Vb; oorlog in Ukraine vandaag: niet enkel een fysieke, maar ook een via media oorlog
,Vb; als je enkel FOX news volgt, zit je vastgeketend in de ‘grot’ FOX news alh
Vandaag geen leven meer buiten de grot, er is geen realiteit meer => concept van Simulacrum =
weerspiegeling van iets of iemand anders, vervangt de realiteit. Er is geen realiteit waar
simulacrum naar verwijst, het verwijst gewoon naar zich zelf
Vb; Disneyland, representeert geen realiteit
Mediatizering (Couldry & Hepp): “Ondervraagt de interrelaties tussen media- en
communicatietechnologie enerzijds, en cultuur en samenleving anderzijds”
- Gaat verder dan enkel menselijke communicatie maar heeft ook gevolgen voor alle
menselijke relaties in samenleving
- Zowel (1) implementatie van werking media (‘media logic’) in andere processen als (2) impact
en verwevenheid media met andere sferen van samenleving
- Media zijn geen externe kracht die samenleving en cultuur beïnvloeden, zijn er inherent deel
van. Bv; Politiek (bvb. advertentiecampagnes of facebook), religie (bvb. televangelists),
economie (bvb. bitcoin) veranderen onder invloed van en werken via media
“Mediatization is, in short, (...) a process of change in how social processes go on through media
and are articulated together in ever more complex organizational patterns.”
Vb; modern family, connection loss
Media als plaats: The Falcon is a small, out-of-the-way place, known mainly to its regulars. … As
usual around lunchtime, the bar is crowded. A few people sit singly at tables, but most sit in small
groups, often milling around from table to table to chat with others. As in many such local bars
and pubs, most of the regulars here are male. Many of them work for a handful of computer
companies in a nearby high-tech industry enclave. The atmosphere is loud, casual, and clubby,
even raucous. Everybody knows each other. (Kendall, 2002, pp. 1–2)
The falcon = beschrijving van een digital forum waar mensen met elkaar praten, bezig zijn etc
Bv; online games: media als virtuele omgeving, waar je socialisseert met elkaar etc
Digital condition (Felix Stadler) = Toestand waarbij computernetwerken kerninfrastructuur zijn
geworden voor zo goed als alle aspecten van het leven.
- Winkelen (online shoppen, contactloos betalen,..)
- Overheid (ITSME, oneline belastingen,..)
- Digitaal eigendom en copyrights (TikTok, ..)
- Groepsvorming, activisme, participatie (Telegram,..)
= belang om centrale begrippen te herdenken, zoals democratie, participatie, werk, bezig en
macht
Samenvatting digitaal medialandschap:
Digitale media zijn vandaag de dag onlosmakelijk deel geworden van ons dagelijks leven
- Digital condition
- We leven niet enkel met media maar in media
- Mediation of everything
Die grotere aanwezigheid komt ook met challenges: Worden onzichtbaar en vanzelfsprekend
& Zijn ons vooral bewust van hun impact wanneer toegang of gebruik ons ontzegd of
verstoord wordt
Nood aan theoretische concepten om die verwevenheid van (digitale) media en samenleving
te vatten (mediatizering)
2. Nieuwe en oude media:
,Relatief begrip:
- Media gebaseeerd op digitale code (Lev Manovich)
- Niet enkel digitale code maar ook esthetiek, cultuur, en praktijken. Plaatst nieuwe media in
cultureel- en technologisch-historische context (bv; verticale video is nt meer noodzakelijk
voor de estikiek TikTok)
- Betrekt visuele kunstvormen, cinema, kunst, etc...
Problemen met term “nieuwe media”:
- Heterogene groep, en heel verschillend van elkaar (bvb. gps en digitale camera)
- Impliceert lineaire evolutie (en verbetering tov ‘oude media’) Toch worden ‘oude’ media
soms beter geacht dan nieuwe media
- Bestaan al lange tijd, niet echt “nieuw” te noemen
Hoe ‘nieuw’ zijn nieuwe media ? elk medium is nieuw op moment van introductie
- Telegraaf was ooit ook nieuw medium
- Nieuw gaat vaak gepaard met visies op de mogelijke impact dat een medium kan hebben op
de samenleving
- Zie bvb. Drukpers: revolutionaire impact op moment van uitvinden, maar ondertussen als
vanzelfsprekend gezien
- Identiteitscrisis nieuwe media: rol en functies op moment van invoer nog onduidelijk (zie
bvb. Sms
Visies op impact van nieuwe media kunnen (1) hoopvol of (2) doemdnkende zijn;
(1) Utopische visies; sociale media, web 2.0
(2) Morele panieken; gaming mensen worden aggressief
Nieuwe media vervangen oude media niet (of zelden):
- Remediation (Bolter & Grusin, 2000): mediageschiedenis is continu en non-lineair proces
- Nieuwe media integreren met ‘oude’ media
- Nieuwe media vullen ’oude’ media aan (bv; tablet VS boek)
- Content uit nieuwe media wordt geimplementeerd in ‘oude’ media
Remediation = Behelst concurrentie alsook coöperatie tussen verschillende media, waarbij
praktijken, inhoud of vorm “ge-her-medieerd” worden door nieuwe technologie die vorige
vormen nabootst of herwerkt (vb; Vine -TikTok)
- Toont aan dat evolutie media continu, non-lineair proces is dat in verschillende richtingen
kan gaan, doordat oude en nieuwe media elkaar beïnvloeden
- Media ontstaan niet in een vacuum
Domesticatie; nieuwe media ontstaan niet ‘fully formed’
- De vroege fase van opkomende mediatechnologie gekarakteriseerd door onzekerheid over
rol (moral panics)
- Worden niet onmiddellijk geaccepteerd als natuurlijk onderdeel van sociale wereld, en hun
betekenis is initieel open en omstreden = “identiteitscrisis” van nieuwe media
- Na introductie worden betekenis en functies van nieuwe technologie langzaamaan gevormd
door bestaande patronen van mediagebruik, door gewoontes en verlangens van nieuwe
gebruikers, en door technologische kenmerken
- Media worden “gedomesticeerd” Van “”unruly guest “ naar “close companion”
Oude media? Nieuwe media impliceert ‘oude media’;
Abandoned media (telegraad, mp3 spelers,..) = media die helemaal verdwijnen
Undead/ zombie media (Vinyl, boek, krant..) = weigeren te verdwijnen, komen terug
Media archeologie = onderzoek naar ‘vergeten’ technologie
, 3. Wat zijn digitale media?
Convergent: Digitalizering zorgde voor opkomst van “universele machines”
- Productie of consumptie van media is niet langer exclusief verbonden aan één toestel of
hardware – kan via vele verschillende toestellen
- Verschillende types van content komen samen op éénzelfde platform of medium
bv. aan computer, smartphone, ...
- Niet enkel technologisch proces, ook proces van “convergentie cultuur” (Jenkins, 2006)
Produsage, Transmedia storytelling
Hypertext = Tekst die doorverwijst naar andere teksten, bronnen of inhouden
Meest herkenbare eigenschap: hyperlinks (Wikipedia, lmdb)
- Non-lineaire consumptie
- Elementen van hypertext ook in andere media
Hypermedia (non-lineaire multimediale teksten)
- Cybertext (‘ergodische’ tekst = vergtnon-trivial effort om tekst door te raken)
Komt van Grieks “ergon” = werk, “hodos” = pad (Bvb. Gaming)
Distributed: macht op internet is niet gecentraliseerd bij 1 persoon of oraganisatie
= Massamedia zijn gecentraliseerd en unidirectioneel, terwijl digitale media gebaseerd zijn op
gedistribueerd technologisch model (vb;internet bestaat uit veel ‘nodes’ of knooppunten
- Productie- en distributiemiddelen van informatie gedeeltelijk in handen van individuele
gebruikers die horizontaal communiceren via media platformen
Vb; ’Goedkopere’ smartphones, tablets, computers
Pervasive = digitale media zijn alomtegenwoordig (media life), overal toegankelijk, op om het
even welk moment
- Mogelijkheid om sociale relaties te veranderen en versterken
Bvb. Jongeren gebruiken sociale media om offline gesprekken online verder te zetten (boyd,
2014)
Ook duistere kant:
- Via alomtegenwoordigheid digitale media genereren we voortdurend ‘big data’
- Surveillance, tracking,..
Algorithmic: Digitale media dataficeren (“datafy”) gedrag en interacties als input (vb Netflix,
TikTok, im not a robot)
- Algoritmes = programma’s die bepaalde procedurele logica volgen om specifieke output te
genereren en sturen
- Niet zonder gevaar !
- Algocracy” (Aneesh, 2009): algoritmes sturen gedrag, bepalen welke handelingen en
interacties wel of niet mogelijk zijn
- Schijn van objectiviteit: algoritmes worden ‘getrained’ (zie bvb. ‘coded bias’)
Asymmetric: Digitale media zijn in grote mate gecommodificeerd (“commodified”), in handen
van klein aantaal bedrijven
- Bedrijven verzamelen grote hoeveelheid data over gebruikers - gebruikers op beurt krijgen
geen inzicht in welke data van hen verzameld wordt
- Onderliggende operaties die gebruikers-ervaringen sturen zijn “black box”
- Gebruikers krijgen zelf geen (of relatief weinig) economisch voordeel voor participatie =
gebruiker is ‘product’
Ephemeral or permanent:
Hoofdstuk 1; media en digitale technologieën
1. Het digitaal medialandschap:
Van analoog digitaal medialandschap: multitasking is niet nieuw
- In jaren 50: binnen het gezin keek er iemand tv terwijl iemand anders de krant las en tv keek
- Nu: iemand kijkt tv, terwijl die op zijn smartphone zit op verschillende Apps’
DUS nu gewoon een andere vorm van multitasking nu explosie van verschillende media (we
zetten de tv bijna op als soort ‘achtergrond’ geluid)
Media life (Deuze, 2011):
- Leven in media, eerder dan leven met media
- Hedendaagse samenlevingen gekenmerkt door alomtegenwoordigheid en doordringendheid
van digitale media
- Vroeger dachten we dat we leven MET media; dit idee ging Deuze nog sterker plaatsten, we
leven niet met maar we leven IN media
Grotere aanwezigheid van media = grotere onzichtbaarheid media
We worden ons past bewust van ons mediagebruik wanneer we er geen toegang meer toe
hebben!
We worden blind voor de impact van media op de verschillende facetten van ons dagelijks
leven
“The key challenge of communication and media studies in the 21st century is, or will be,
the disappearance of media.” (Deuze, 2011)
De kern van commuwet: gaat nu niet meer over WELKE media we gebruiken, MAAR over het
verdwijnen van media uit ons zicht, hoevaak we bezig zijn met media
The mediation of everything (Sonia Livingstone,2009) = media steeds ontzichtbaarder
Vb; Vroeger via kaart de weg vinden, Nu alles laten doen door gps
- Een overgrote meerderheid van onze activiteiten berusten op digitale media: reizen,
communiceren, betalen, werken, administratie
- Media niet langer te onderscheiden van ons dagelijks leven
- Heeft impact op onze eigen identiteit en realiteit
The Truman Show delusion (Deuze,2011): versie van de werkelijkheid die volledig gemedieerd is
- Dagelijks leven is in toenemende mate gemedieerd
- Voortdurend ondergedompeld in media
- Sociaal leven, ontspanning, werk, ...
- (1) Surveillance en (2) voortdurend ‘performen’ online
Nu ook veel verantwordelijkheid bij gebruiker gelegd (om een weg te vinden door groeiend
medialandschap)
- Grens idientificeren tss ‘fysieke’ & ‘virtuele’ werkeljkheid = mediawijheid
Vb; Plato’s allegorie van de grot & hyperrealitiet (Baudrilliard)
Plato’s allegorie van de grot = gevangen in een grot zien schaduwen van objecten
geprojecteerd tegen grotwand die bewegen, ze ervaren dus de schaduwen als hun enige
‘realiteit’ maar de eigenlijke realiteit bevind zich buiten de grot
Idee = wanneer we continu in contact zijn met media, dat de enige realiteit die we kennen een
gemediatiseerde realiteit is
Vb; oorlog in Ukraine vandaag: niet enkel een fysieke, maar ook een via media oorlog
,Vb; als je enkel FOX news volgt, zit je vastgeketend in de ‘grot’ FOX news alh
Vandaag geen leven meer buiten de grot, er is geen realiteit meer => concept van Simulacrum =
weerspiegeling van iets of iemand anders, vervangt de realiteit. Er is geen realiteit waar
simulacrum naar verwijst, het verwijst gewoon naar zich zelf
Vb; Disneyland, representeert geen realiteit
Mediatizering (Couldry & Hepp): “Ondervraagt de interrelaties tussen media- en
communicatietechnologie enerzijds, en cultuur en samenleving anderzijds”
- Gaat verder dan enkel menselijke communicatie maar heeft ook gevolgen voor alle
menselijke relaties in samenleving
- Zowel (1) implementatie van werking media (‘media logic’) in andere processen als (2) impact
en verwevenheid media met andere sferen van samenleving
- Media zijn geen externe kracht die samenleving en cultuur beïnvloeden, zijn er inherent deel
van. Bv; Politiek (bvb. advertentiecampagnes of facebook), religie (bvb. televangelists),
economie (bvb. bitcoin) veranderen onder invloed van en werken via media
“Mediatization is, in short, (...) a process of change in how social processes go on through media
and are articulated together in ever more complex organizational patterns.”
Vb; modern family, connection loss
Media als plaats: The Falcon is a small, out-of-the-way place, known mainly to its regulars. … As
usual around lunchtime, the bar is crowded. A few people sit singly at tables, but most sit in small
groups, often milling around from table to table to chat with others. As in many such local bars
and pubs, most of the regulars here are male. Many of them work for a handful of computer
companies in a nearby high-tech industry enclave. The atmosphere is loud, casual, and clubby,
even raucous. Everybody knows each other. (Kendall, 2002, pp. 1–2)
The falcon = beschrijving van een digital forum waar mensen met elkaar praten, bezig zijn etc
Bv; online games: media als virtuele omgeving, waar je socialisseert met elkaar etc
Digital condition (Felix Stadler) = Toestand waarbij computernetwerken kerninfrastructuur zijn
geworden voor zo goed als alle aspecten van het leven.
- Winkelen (online shoppen, contactloos betalen,..)
- Overheid (ITSME, oneline belastingen,..)
- Digitaal eigendom en copyrights (TikTok, ..)
- Groepsvorming, activisme, participatie (Telegram,..)
= belang om centrale begrippen te herdenken, zoals democratie, participatie, werk, bezig en
macht
Samenvatting digitaal medialandschap:
Digitale media zijn vandaag de dag onlosmakelijk deel geworden van ons dagelijks leven
- Digital condition
- We leven niet enkel met media maar in media
- Mediation of everything
Die grotere aanwezigheid komt ook met challenges: Worden onzichtbaar en vanzelfsprekend
& Zijn ons vooral bewust van hun impact wanneer toegang of gebruik ons ontzegd of
verstoord wordt
Nood aan theoretische concepten om die verwevenheid van (digitale) media en samenleving
te vatten (mediatizering)
2. Nieuwe en oude media:
,Relatief begrip:
- Media gebaseeerd op digitale code (Lev Manovich)
- Niet enkel digitale code maar ook esthetiek, cultuur, en praktijken. Plaatst nieuwe media in
cultureel- en technologisch-historische context (bv; verticale video is nt meer noodzakelijk
voor de estikiek TikTok)
- Betrekt visuele kunstvormen, cinema, kunst, etc...
Problemen met term “nieuwe media”:
- Heterogene groep, en heel verschillend van elkaar (bvb. gps en digitale camera)
- Impliceert lineaire evolutie (en verbetering tov ‘oude media’) Toch worden ‘oude’ media
soms beter geacht dan nieuwe media
- Bestaan al lange tijd, niet echt “nieuw” te noemen
Hoe ‘nieuw’ zijn nieuwe media ? elk medium is nieuw op moment van introductie
- Telegraaf was ooit ook nieuw medium
- Nieuw gaat vaak gepaard met visies op de mogelijke impact dat een medium kan hebben op
de samenleving
- Zie bvb. Drukpers: revolutionaire impact op moment van uitvinden, maar ondertussen als
vanzelfsprekend gezien
- Identiteitscrisis nieuwe media: rol en functies op moment van invoer nog onduidelijk (zie
bvb. Sms
Visies op impact van nieuwe media kunnen (1) hoopvol of (2) doemdnkende zijn;
(1) Utopische visies; sociale media, web 2.0
(2) Morele panieken; gaming mensen worden aggressief
Nieuwe media vervangen oude media niet (of zelden):
- Remediation (Bolter & Grusin, 2000): mediageschiedenis is continu en non-lineair proces
- Nieuwe media integreren met ‘oude’ media
- Nieuwe media vullen ’oude’ media aan (bv; tablet VS boek)
- Content uit nieuwe media wordt geimplementeerd in ‘oude’ media
Remediation = Behelst concurrentie alsook coöperatie tussen verschillende media, waarbij
praktijken, inhoud of vorm “ge-her-medieerd” worden door nieuwe technologie die vorige
vormen nabootst of herwerkt (vb; Vine -TikTok)
- Toont aan dat evolutie media continu, non-lineair proces is dat in verschillende richtingen
kan gaan, doordat oude en nieuwe media elkaar beïnvloeden
- Media ontstaan niet in een vacuum
Domesticatie; nieuwe media ontstaan niet ‘fully formed’
- De vroege fase van opkomende mediatechnologie gekarakteriseerd door onzekerheid over
rol (moral panics)
- Worden niet onmiddellijk geaccepteerd als natuurlijk onderdeel van sociale wereld, en hun
betekenis is initieel open en omstreden = “identiteitscrisis” van nieuwe media
- Na introductie worden betekenis en functies van nieuwe technologie langzaamaan gevormd
door bestaande patronen van mediagebruik, door gewoontes en verlangens van nieuwe
gebruikers, en door technologische kenmerken
- Media worden “gedomesticeerd” Van “”unruly guest “ naar “close companion”
Oude media? Nieuwe media impliceert ‘oude media’;
Abandoned media (telegraad, mp3 spelers,..) = media die helemaal verdwijnen
Undead/ zombie media (Vinyl, boek, krant..) = weigeren te verdwijnen, komen terug
Media archeologie = onderzoek naar ‘vergeten’ technologie
, 3. Wat zijn digitale media?
Convergent: Digitalizering zorgde voor opkomst van “universele machines”
- Productie of consumptie van media is niet langer exclusief verbonden aan één toestel of
hardware – kan via vele verschillende toestellen
- Verschillende types van content komen samen op éénzelfde platform of medium
bv. aan computer, smartphone, ...
- Niet enkel technologisch proces, ook proces van “convergentie cultuur” (Jenkins, 2006)
Produsage, Transmedia storytelling
Hypertext = Tekst die doorverwijst naar andere teksten, bronnen of inhouden
Meest herkenbare eigenschap: hyperlinks (Wikipedia, lmdb)
- Non-lineaire consumptie
- Elementen van hypertext ook in andere media
Hypermedia (non-lineaire multimediale teksten)
- Cybertext (‘ergodische’ tekst = vergtnon-trivial effort om tekst door te raken)
Komt van Grieks “ergon” = werk, “hodos” = pad (Bvb. Gaming)
Distributed: macht op internet is niet gecentraliseerd bij 1 persoon of oraganisatie
= Massamedia zijn gecentraliseerd en unidirectioneel, terwijl digitale media gebaseerd zijn op
gedistribueerd technologisch model (vb;internet bestaat uit veel ‘nodes’ of knooppunten
- Productie- en distributiemiddelen van informatie gedeeltelijk in handen van individuele
gebruikers die horizontaal communiceren via media platformen
Vb; ’Goedkopere’ smartphones, tablets, computers
Pervasive = digitale media zijn alomtegenwoordig (media life), overal toegankelijk, op om het
even welk moment
- Mogelijkheid om sociale relaties te veranderen en versterken
Bvb. Jongeren gebruiken sociale media om offline gesprekken online verder te zetten (boyd,
2014)
Ook duistere kant:
- Via alomtegenwoordigheid digitale media genereren we voortdurend ‘big data’
- Surveillance, tracking,..
Algorithmic: Digitale media dataficeren (“datafy”) gedrag en interacties als input (vb Netflix,
TikTok, im not a robot)
- Algoritmes = programma’s die bepaalde procedurele logica volgen om specifieke output te
genereren en sturen
- Niet zonder gevaar !
- Algocracy” (Aneesh, 2009): algoritmes sturen gedrag, bepalen welke handelingen en
interacties wel of niet mogelijk zijn
- Schijn van objectiviteit: algoritmes worden ‘getrained’ (zie bvb. ‘coded bias’)
Asymmetric: Digitale media zijn in grote mate gecommodificeerd (“commodified”), in handen
van klein aantaal bedrijven
- Bedrijven verzamelen grote hoeveelheid data over gebruikers - gebruikers op beurt krijgen
geen inzicht in welke data van hen verzameld wordt
- Onderliggende operaties die gebruikers-ervaringen sturen zijn “black box”
- Gebruikers krijgen zelf geen (of relatief weinig) economisch voordeel voor participatie =
gebruiker is ‘product’
Ephemeral or permanent:
