Recht | HS. 9 1-4
De staat ontstaat:
Drie kenmerken van een staat:
1. Volksgemeenschap aanwezig, een groep mensen die – vaak als gevolg van historische
gebeurtenissen – bij elkaar hoort of bij elkaar wil horen (natie).
2. Heeft een afgegrensd grondgebied
3. Eén orgaan binnen deze volksgemeenschap heeft de hoogste macht, mag daarom het volk
zijn wil en regels opleggen.
Staatsapparaat: alle organen die namens de staat over de gemeenschap beslissingen nemen
Soevereiniteit: zowel naar buiten toe als naar binnen toe is het de hoogste en machtigste organisatie
Spreidingen van machten
- Montesquieu: scheiding van de machten: ‘trias politica’
1. De wetgevende macht: wetgever vaardigt regels uit
2. De uitvoerende macht: voert regels uit
3. De rechterlijke macht: spreekt uit welk wetsartikel van toepassing is bij conflict
Iedere macht heeft zijn eigen taken en bevoegdheden, maar ze moeten elkaar wel controleren.
- Decentralisatie: over verschillende niveaus verdelen -> verticale spreiding van staatsmacht
1. Territoriale spreiding: gemeente en provincie: een onbepaald aantal bevoegdheden wordt
toegekend aan lagere overheidsorganen, maar ze zijn wel gebonden aan een afgebakend
stuk grond, beperking, zoals bevoegdheden die aan gemeenten en provincies gegeven zijn.
2. Functionele spreiding: productschap en bedrijfschap: aan openbare lichamen zijn speciale
bevoegdheden gegeven om een bepaald doel te realiseren, zonder dat ze binnen grenzen
uitgevoerd moeten worden. Behartigen bijvoorbeeld de belangen van bepaalde
beroepsgroepen.
3. Combinatie: waterschap: combi van territoriale en functionele decentralisatie: het
waterschap. Dit moet de waterstand en alles eromheen in stand houden, mag maatregelen
treffen, maar wel binnen een bepaalde regio.
Naast scheidingen van machten is Nederland ook een eenheidsstaat
- Bevoegdheden van lagere overheden kunnen altijd door de centrale overheid worden
overgenomen
- Hogere overheden oefenen controle uit op lagere overheden
Twee soorten controles:
1. Preventieve toetsing: gemeentes mogen geen belastingen heffen voordat de provincie
goedkeuring gegeven heeft
2. Spontane vernietigingsbevoegdheid: ieder besluit van de gemeente of provincie mag
door de regering worden vernietigd, oftewel, ongedaan gemaakt worden.
Soorten staatsorganen:
- De Staten-Generaal: de Eerste en Tweede Kamer, samen het parlement. Ze worden
democratisch gekozen. De bron van de staatsmacht ligt bij het volk. Naast democratie ook
parlementaire democratie: het centrum van de staatsmacht vormt het parlement dat
democratisch gekozen wordt.
- Tweede Kamer: 150 leden, afgevaardigden, parlementariërs. Zittingsduur van 4 jaar, daarna
herkozen. De groep die voor bepaalde partij in de Kamers komt, heet een fractie.
- Eerste Kamer: 75 leden, senatoren, ook voor vier jaar, ook mogelijk herverkiezing.
Trapsgewijs gekozen: burgers kiezen per provincie, Provinciale Staten kiezen de Eerste
Kamer, op basis van evenredige vertegenwoordiging.
De staat ontstaat:
Drie kenmerken van een staat:
1. Volksgemeenschap aanwezig, een groep mensen die – vaak als gevolg van historische
gebeurtenissen – bij elkaar hoort of bij elkaar wil horen (natie).
2. Heeft een afgegrensd grondgebied
3. Eén orgaan binnen deze volksgemeenschap heeft de hoogste macht, mag daarom het volk
zijn wil en regels opleggen.
Staatsapparaat: alle organen die namens de staat over de gemeenschap beslissingen nemen
Soevereiniteit: zowel naar buiten toe als naar binnen toe is het de hoogste en machtigste organisatie
Spreidingen van machten
- Montesquieu: scheiding van de machten: ‘trias politica’
1. De wetgevende macht: wetgever vaardigt regels uit
2. De uitvoerende macht: voert regels uit
3. De rechterlijke macht: spreekt uit welk wetsartikel van toepassing is bij conflict
Iedere macht heeft zijn eigen taken en bevoegdheden, maar ze moeten elkaar wel controleren.
- Decentralisatie: over verschillende niveaus verdelen -> verticale spreiding van staatsmacht
1. Territoriale spreiding: gemeente en provincie: een onbepaald aantal bevoegdheden wordt
toegekend aan lagere overheidsorganen, maar ze zijn wel gebonden aan een afgebakend
stuk grond, beperking, zoals bevoegdheden die aan gemeenten en provincies gegeven zijn.
2. Functionele spreiding: productschap en bedrijfschap: aan openbare lichamen zijn speciale
bevoegdheden gegeven om een bepaald doel te realiseren, zonder dat ze binnen grenzen
uitgevoerd moeten worden. Behartigen bijvoorbeeld de belangen van bepaalde
beroepsgroepen.
3. Combinatie: waterschap: combi van territoriale en functionele decentralisatie: het
waterschap. Dit moet de waterstand en alles eromheen in stand houden, mag maatregelen
treffen, maar wel binnen een bepaalde regio.
Naast scheidingen van machten is Nederland ook een eenheidsstaat
- Bevoegdheden van lagere overheden kunnen altijd door de centrale overheid worden
overgenomen
- Hogere overheden oefenen controle uit op lagere overheden
Twee soorten controles:
1. Preventieve toetsing: gemeentes mogen geen belastingen heffen voordat de provincie
goedkeuring gegeven heeft
2. Spontane vernietigingsbevoegdheid: ieder besluit van de gemeente of provincie mag
door de regering worden vernietigd, oftewel, ongedaan gemaakt worden.
Soorten staatsorganen:
- De Staten-Generaal: de Eerste en Tweede Kamer, samen het parlement. Ze worden
democratisch gekozen. De bron van de staatsmacht ligt bij het volk. Naast democratie ook
parlementaire democratie: het centrum van de staatsmacht vormt het parlement dat
democratisch gekozen wordt.
- Tweede Kamer: 150 leden, afgevaardigden, parlementariërs. Zittingsduur van 4 jaar, daarna
herkozen. De groep die voor bepaalde partij in de Kamers komt, heet een fractie.
- Eerste Kamer: 75 leden, senatoren, ook voor vier jaar, ook mogelijk herverkiezing.
Trapsgewijs gekozen: burgers kiezen per provincie, Provinciale Staten kiezen de Eerste
Kamer, op basis van evenredige vertegenwoordiging.
