Leesvragen Over de grenzen van disciplines 2018
Hier vind je alle leesvragen bij het boek van Abma ‘ Over de grenzen van disciplines’,
opgesteld door Ruud Abma zelf.
Deze leesvragen wijzen je op voor deze cursus belangrijke passages in de teksten. Je kunt ze
op meerdere momenten en manieren gebruiken: de teksten eerst lezen en dan daarna kijken of
je de vragen kunt beantwoorden of de teksten lezen met de vragen ernaast en zo de
belangrijke punten eruit halen, al naar gelang je favoriete studeerstijl. Wanneer in een vraag
een begrip is genoemd, zorg er dan voor dat je ook weet wat dit begrip betekent (opzoeken of
uit de context halen).
De leesvragen zijn in beginsel bedoeld als hulp bij je zelfstudie, maar ze kunnen ook een
aanknopingspunt zijn voor verdergaande discussie in de werkgroepbijeenkomsten. Zorg dus
dat je de betreffende literatuur gelezen hebt, en dat je deze ook bij je hebt in de
werkgroepbijeenkomsten.
H1 Abma Over de grenzen van disciplines – Waarom dit boek?
1. Welke vakgebieden kun je rekenen tot de sociale wetenschappen? De disciplines die
zichzelf tot de sociale wetenschappen rekenen of daar krachtens een academisch statuut bij
horen. Psychologie, sociologie, pedagogiek, culturele antropologie, politicologie en
onderwijskunde.
2. Waarom hoort psychologie er wel bij en geschiedenis niet? Bij de herverkaveling van de
wetenschappen in de negentiende eeuw was de geschiedenwetenschap de sil gaan vormen van
de geesteswetenschappen, geesteswetenschappers zagen de in dezelfde tijd opkomende
sociale wetenschappen eerder als concurrenten dan als collega’s, en dat was wederzijds.
3. Wat wordt bedoeld met ‘the two cultures’ (Snow)? Hoe zien we die terug binnen de
sociale wetenschappen? Enerzijds wetenschappers/technologen en anderzijds de
intellectuelen, die weinig te zeggen hadden en zelfs dedain voelden ten opzichte van elkaar.
Binnen de sociale wetenschappen zie je dit terug in de mens en maatschappij en de interactie
tussen beide. Sociale wetenschappen en geesteswetenschappen (bv. kwalitatief versus
kwantitatief).
4. Welke factoren hebben de groei van de sociale wetenschappen mogelijk gemaakt? Groei
was mogelijk door snelle studentenaanwas na de Tweede Wereldoorlog. De maatschappelijke
verwachtingen waren hooggespannen.
5. Waardoor hebben sociale wetenschappers het vaak moeilijker dan
natuurwetenschappers en geesteswetenschappers om het publiek van het nut en de
wetenschappelijkheid van hun werk te overtuigen? Ze moeten revaliseren met het alledaagse
denken over mens en maatschappij. Sociaal wetenschappers hebben de taak het publiek te
overtuigen van de meerwaarde van de door hen verworven kennis, paradoxale opdracht want
vereist dat men tegelijkertijd bindt (onze kennis voor u is relevant) en scheidt (onze kennis is
beter dan de uwe, ook al denkt u van niet).
6. Waarom is de term ‘wetenschap’ niet zomaar te vertalen als ‘science’? En wat moet
worden verstaan onder ‘humanities’? Waardoor is de term ‘human sciences’ minder
gebruikelijk dan ‘social and behaviorial sciences’? ‘Sciences’ staat voor
natuurwetenschappen, terwijl het adjectief ‘human’ associaties oproept met
geesteswetenschappen. Sociaal wetenschappers willen die associatie met de humaniora
doorgaans niet en moeten dus op zoek naar een andere benaming, zoals social sciences. Men
spreekt liever over behavioral sciences om de connotatie met geesteswetenschappen te
vermijden. Gedrag heeft de connotatie van observeerbaarheid en meetbaarheid (dus:
objectiviteit), terwijl ‘mens(elijk)’ doet denken aan waarden en interpretatie (dus:
subjectiviteit).
, 7. Waarom is het problematisch om tot één definitie van wetenschap te komen? Hoe wordt
dat in dit boek opgelost? En hoe kan in dit verband het motto van Thomas Haskell over
‘scholarlyinquiry’ (zie p. 13) geïnterpreteerd worden? Een natuurkundige zal andere criteria
hanteren dan een letterkundige. Logisch positivisme poging gedaan om één
methodologische grondslag voor de wetenschap te formuleren, om zo de scheiding tussen
alfa, beta en gamma ongedaan te maken. Geen antwoord dat iedereen tevreden stelt.
Wetenschap is zowel een product (de verzamelde kennis) als een proces. Wetenschap als
proces: het werk dat wordt verricht om de werkelijkheid (beter) te leren kennen. Wetenschap
is in de eerste plaats een geheel van activiteiten waarin een specifieke en coherente
representatie van de wereld om ons heen wordt gecreëerd. Wetenschappers proberen latente
structuren, processen en mechanismen achter waarneembare verschijnselen op te sporen en
hun theorieën daarover aan de werkelijkheid te toetsen. Wetenschap is in de tweede plaats een
verzameling van praktijken die in instituties (universiteiten, onderzoeksinstituten) zijn
ingebed. Instituties bewaken de kwaliteit van het wetenschappelijk werk door aan te geven
wat de betrouwbaarste onderzoeksprocedures zijn en door te beoordelen hoe deugdelijk de
resultaten van onderzoek zijn.
Bevindingen uit onderzoeken zijn nooit definitief: er ontstaan altijd nieuwe inzichten,
interpretaties en theorieën, vaak voorafgegaan door meningsverschillen tussen
wetenschappers of wetenschappelijke scholen. Die meningsverschillen gaan niet alleen over
de inhoud, maar ook over de procedures om tot geldige kennis te komen.
8. Welke drie grote thema’s worden in dit boek behandeld? Theorieën over complexe
systemen, de relatie tussen wetenschap & praktijk en interdisciplinariteit in de sociale
wetenschappen.
H2 Abma, Over de grenzen van disciplines – Disciplines
1. In welke twee betekenissen wordt de term ‘discipline’ algemeen gebruikt? Hoe speelt ook
de tweede betekenis een rol in de wetenschappelijke wereld? Als een specifieke tak van de
wetenschap (leereenheid) en als het uitoefenen van controle onder ondergeschikte groepen
(bv. soldaten, gevangen, scholieren). Macht en controle spelen ook een rol in
wetenschappelijke disciplines. Wie als leerling een wetenschappelijke opleiding volgt, wordt
regelmatig op de voortgang van zijn of haar kennis gecontroleerd. Ook in de wetenschap gaat
het om processen van in- en uitsluiting.
2. Op welke drie pijlers zijn disciplines gefundeerd? Waarom is de psychoanalyse eerder
een wetenschappelijke stroming dan een discipline? Ten eerste moet een vak een zekere
algemeenheid hebben om zich een discipline te noemen. Denk hierbij aan een academische
opleiding met die naam en bekendheid bij het grotere publiek. Psychoanalyse is dus geen
discipline, het is wel bekend bij het grote publiek, maar er bestaat geen academische opleiding
met deze naam.
Ten tweede is academische erkenning op het gebied van onderzoek belangrijk.
Ten derde is professionele status van belang om een discipline te vormen, in hoeverre zijn er
maatschappelijk erkende beroepen. Een discipline groeit en is sterker wanneer deze
academische erkenning heeft en internationaal bekend is. Ook staat een discipline sterker
wanneer deze langer bestaat.
3. Bij het indelen van vakgebieden in de wetenschappelijke wereld vormt ‘discipline’ een
middenniveau. Welke zijn de andere niveaus? De wetenschappelijke hoofdgebieden of
‘continenten’ alfa, bèta en gamma en anderzijds de sub disciplines en specialismen, die vooral
onderzoek verbanden zijn (bv. fysiologische psychologie) of een praktijkspecialisatie
weerspiegelen (bv. orthopedagogiek).
4. Waarom zijn disciplines geen natuurverschijnselen? Wat is een betere typering? De
indeling in vakgebieden komt niet overeen met vaste objecten in de werkelijkheid, alsof er
Hier vind je alle leesvragen bij het boek van Abma ‘ Over de grenzen van disciplines’,
opgesteld door Ruud Abma zelf.
Deze leesvragen wijzen je op voor deze cursus belangrijke passages in de teksten. Je kunt ze
op meerdere momenten en manieren gebruiken: de teksten eerst lezen en dan daarna kijken of
je de vragen kunt beantwoorden of de teksten lezen met de vragen ernaast en zo de
belangrijke punten eruit halen, al naar gelang je favoriete studeerstijl. Wanneer in een vraag
een begrip is genoemd, zorg er dan voor dat je ook weet wat dit begrip betekent (opzoeken of
uit de context halen).
De leesvragen zijn in beginsel bedoeld als hulp bij je zelfstudie, maar ze kunnen ook een
aanknopingspunt zijn voor verdergaande discussie in de werkgroepbijeenkomsten. Zorg dus
dat je de betreffende literatuur gelezen hebt, en dat je deze ook bij je hebt in de
werkgroepbijeenkomsten.
H1 Abma Over de grenzen van disciplines – Waarom dit boek?
1. Welke vakgebieden kun je rekenen tot de sociale wetenschappen? De disciplines die
zichzelf tot de sociale wetenschappen rekenen of daar krachtens een academisch statuut bij
horen. Psychologie, sociologie, pedagogiek, culturele antropologie, politicologie en
onderwijskunde.
2. Waarom hoort psychologie er wel bij en geschiedenis niet? Bij de herverkaveling van de
wetenschappen in de negentiende eeuw was de geschiedenwetenschap de sil gaan vormen van
de geesteswetenschappen, geesteswetenschappers zagen de in dezelfde tijd opkomende
sociale wetenschappen eerder als concurrenten dan als collega’s, en dat was wederzijds.
3. Wat wordt bedoeld met ‘the two cultures’ (Snow)? Hoe zien we die terug binnen de
sociale wetenschappen? Enerzijds wetenschappers/technologen en anderzijds de
intellectuelen, die weinig te zeggen hadden en zelfs dedain voelden ten opzichte van elkaar.
Binnen de sociale wetenschappen zie je dit terug in de mens en maatschappij en de interactie
tussen beide. Sociale wetenschappen en geesteswetenschappen (bv. kwalitatief versus
kwantitatief).
4. Welke factoren hebben de groei van de sociale wetenschappen mogelijk gemaakt? Groei
was mogelijk door snelle studentenaanwas na de Tweede Wereldoorlog. De maatschappelijke
verwachtingen waren hooggespannen.
5. Waardoor hebben sociale wetenschappers het vaak moeilijker dan
natuurwetenschappers en geesteswetenschappers om het publiek van het nut en de
wetenschappelijkheid van hun werk te overtuigen? Ze moeten revaliseren met het alledaagse
denken over mens en maatschappij. Sociaal wetenschappers hebben de taak het publiek te
overtuigen van de meerwaarde van de door hen verworven kennis, paradoxale opdracht want
vereist dat men tegelijkertijd bindt (onze kennis voor u is relevant) en scheidt (onze kennis is
beter dan de uwe, ook al denkt u van niet).
6. Waarom is de term ‘wetenschap’ niet zomaar te vertalen als ‘science’? En wat moet
worden verstaan onder ‘humanities’? Waardoor is de term ‘human sciences’ minder
gebruikelijk dan ‘social and behaviorial sciences’? ‘Sciences’ staat voor
natuurwetenschappen, terwijl het adjectief ‘human’ associaties oproept met
geesteswetenschappen. Sociaal wetenschappers willen die associatie met de humaniora
doorgaans niet en moeten dus op zoek naar een andere benaming, zoals social sciences. Men
spreekt liever over behavioral sciences om de connotatie met geesteswetenschappen te
vermijden. Gedrag heeft de connotatie van observeerbaarheid en meetbaarheid (dus:
objectiviteit), terwijl ‘mens(elijk)’ doet denken aan waarden en interpretatie (dus:
subjectiviteit).
, 7. Waarom is het problematisch om tot één definitie van wetenschap te komen? Hoe wordt
dat in dit boek opgelost? En hoe kan in dit verband het motto van Thomas Haskell over
‘scholarlyinquiry’ (zie p. 13) geïnterpreteerd worden? Een natuurkundige zal andere criteria
hanteren dan een letterkundige. Logisch positivisme poging gedaan om één
methodologische grondslag voor de wetenschap te formuleren, om zo de scheiding tussen
alfa, beta en gamma ongedaan te maken. Geen antwoord dat iedereen tevreden stelt.
Wetenschap is zowel een product (de verzamelde kennis) als een proces. Wetenschap als
proces: het werk dat wordt verricht om de werkelijkheid (beter) te leren kennen. Wetenschap
is in de eerste plaats een geheel van activiteiten waarin een specifieke en coherente
representatie van de wereld om ons heen wordt gecreëerd. Wetenschappers proberen latente
structuren, processen en mechanismen achter waarneembare verschijnselen op te sporen en
hun theorieën daarover aan de werkelijkheid te toetsen. Wetenschap is in de tweede plaats een
verzameling van praktijken die in instituties (universiteiten, onderzoeksinstituten) zijn
ingebed. Instituties bewaken de kwaliteit van het wetenschappelijk werk door aan te geven
wat de betrouwbaarste onderzoeksprocedures zijn en door te beoordelen hoe deugdelijk de
resultaten van onderzoek zijn.
Bevindingen uit onderzoeken zijn nooit definitief: er ontstaan altijd nieuwe inzichten,
interpretaties en theorieën, vaak voorafgegaan door meningsverschillen tussen
wetenschappers of wetenschappelijke scholen. Die meningsverschillen gaan niet alleen over
de inhoud, maar ook over de procedures om tot geldige kennis te komen.
8. Welke drie grote thema’s worden in dit boek behandeld? Theorieën over complexe
systemen, de relatie tussen wetenschap & praktijk en interdisciplinariteit in de sociale
wetenschappen.
H2 Abma, Over de grenzen van disciplines – Disciplines
1. In welke twee betekenissen wordt de term ‘discipline’ algemeen gebruikt? Hoe speelt ook
de tweede betekenis een rol in de wetenschappelijke wereld? Als een specifieke tak van de
wetenschap (leereenheid) en als het uitoefenen van controle onder ondergeschikte groepen
(bv. soldaten, gevangen, scholieren). Macht en controle spelen ook een rol in
wetenschappelijke disciplines. Wie als leerling een wetenschappelijke opleiding volgt, wordt
regelmatig op de voortgang van zijn of haar kennis gecontroleerd. Ook in de wetenschap gaat
het om processen van in- en uitsluiting.
2. Op welke drie pijlers zijn disciplines gefundeerd? Waarom is de psychoanalyse eerder
een wetenschappelijke stroming dan een discipline? Ten eerste moet een vak een zekere
algemeenheid hebben om zich een discipline te noemen. Denk hierbij aan een academische
opleiding met die naam en bekendheid bij het grotere publiek. Psychoanalyse is dus geen
discipline, het is wel bekend bij het grote publiek, maar er bestaat geen academische opleiding
met deze naam.
Ten tweede is academische erkenning op het gebied van onderzoek belangrijk.
Ten derde is professionele status van belang om een discipline te vormen, in hoeverre zijn er
maatschappelijk erkende beroepen. Een discipline groeit en is sterker wanneer deze
academische erkenning heeft en internationaal bekend is. Ook staat een discipline sterker
wanneer deze langer bestaat.
3. Bij het indelen van vakgebieden in de wetenschappelijke wereld vormt ‘discipline’ een
middenniveau. Welke zijn de andere niveaus? De wetenschappelijke hoofdgebieden of
‘continenten’ alfa, bèta en gamma en anderzijds de sub disciplines en specialismen, die vooral
onderzoek verbanden zijn (bv. fysiologische psychologie) of een praktijkspecialisatie
weerspiegelen (bv. orthopedagogiek).
4. Waarom zijn disciplines geen natuurverschijnselen? Wat is een betere typering? De
indeling in vakgebieden komt niet overeen met vaste objecten in de werkelijkheid, alsof er
