Inhoudsopgave
1 INLEIDING RECHT..........................................................................................................................3
1.1 RECHTSGEBIEDEN EN RECHTSBRONNEN..............................................................................................3
1.1.1 RECHTSGEBIEDEN.............................................................................................................................3
1.1.2 DWINGEND EN AANVULLEND RECHT.....................................................................................................4
1.1.3 RECHTSBRONNEN.............................................................................................................................5
1.2 ORGANISATIES VAN DE RECHTSPRAAK...............................................................................................6
1.3 ENKELE BEGINSELEN VAN PRIVAATRECHT............................................................................................7
2 ARBEIDSOVEREENKOMSTENRECHT............................................................................................10
2.1 DE ARBEIDSOVEREENKOMST..........................................................................................................10
2.1.1 RECHTSPOSITIONELE ASPECTEN VAN WERVING EN SELECTIE.....................................................................10
2.1.2 SOORTEN OVEREENKOMSTEN TOT HET VERRICHTEN VAN ARBEID..............................................................11
2.1.3 DE MINDERJARIGE EN WERK.............................................................................................................15
2.1.4 ENKELE ASPECTEN MET BETREKKING TOT DE INHOUD VAN DE ARBEIDSOVEREENKOMST.................................16
2.1.4.1 PROEFTIJD (ART. 7:652 EN 676 BW).............................................................................................17
2.1.4.2 DE GEÏNCORPOREERDE (ARBEIDSVOORWAARDEN)REGELING EN HET WIJZIGINGSBEDING.............................17
2.1.5.1 GOED WERKGEVERSCHAP..............................................................................................................18
2.1.5.2 LOON (ART. 7:616 T/M 633 BW).................................................................................................18
2.1.5.3 VAKANTIE EN VERLOF...................................................................................................................22
2.1.5.5 ARBEIDSTIJDEN EN ARBEIDSDUUR...................................................................................................24
2.1.5.6 GETUIGSCHRIFT (ART. 7:656 BW).................................................................................................25
2.1.5.8 GOED WERKNEMERSCHAP EN ANDERE WERKNEMERSPLICHTEN.............................................................25
2.1.5.9 DISCIPLINAIRE MAATREGELEN........................................................................................................26
2.1.5.10 INFORMATIEPLICHT, PERSOONSREGISTRATIE EN IDENTIFICATIEPLICHT...................................................26
2.1.7.1 DE ZIEKE WERKNEMER..................................................................................................................27
2.1.7.2 BUITENLANDSE WERKNEMERS........................................................................................................29
2.1.8 HANDHAVING VAN HET ARBEIDSRECHT...............................................................................................30
2.1.9.2 ARBEIDSOMSTANDIGHEDEN...........................................................................................................31
2.1.10 DE AMBTENAAR...........................................................................................................................31
3 ONTSLAGRECHT..........................................................................................................................34
3.1 INLEIDING ONTSLAGRECHT............................................................................................................34
3.2 HET OPZEGGEN VAN DE ARBEIDSOVEREENKOMST...............................................................................34
3.2.1 EEN REDELIJKE GROND.....................................................................................................................34
3.2.2 OPZEGVERBODEN...........................................................................................................................35
3.2.3 OPZEGGEN EN OPZEGTERMIJN...........................................................................................................36
3.3 ONTSLAG ZONDER JURIDISCHE PROCEDURE.......................................................................................37
3.3.1 PROEFTIJD.....................................................................................................................................37
3.3.2 CONTRACT VOOR BEPAALDE TIJD EN KETENREGELING.............................................................................37
3.3.3 ONTSLAG OP STAANDE VOET............................................................................................................38
3.3.4 SCHRIFTELIJKE INSTEMMING EN BEËINDIGINGSOVEREENKOMST................................................................38
3.4 ONTSLAG MET JURIDISCHE PROCEDURE............................................................................................38
3.4.2 ONTBINDING VAN DE ARBEIDSOVEREENKOMST DOOR DE KANTONRECHTER................................................40
,3.5 TRANSITIEVERGOEDING................................................................................................................41
RECHT OP EEN TRANSITIEVERGOEDING.........................................................................................................41
BEREKENING EN HOOGTE VAN DE TRANSITIEVERGOEDING................................................................................41
GEEN RECHT OP TRANSITIEVERGOEDING.......................................................................................................42
OVERGANGSREGELING OUDERE WERKNEMERS..............................................................................................42
3.6 DOORWERKEN NA DE PENSIOENGERECHTIGDE LEEFTIJD........................................................................42
4 COLLECTIEF ARBEIDSRECHT........................................................................................................44
4.1 CAO-RECHT...............................................................................................................................44
4.1.1 DE CAO EN HAAR BEPALINGEN..........................................................................................................44
4.1.2 BINDING AAN DE CAO......................................................................................................................45
4.1.3 DUUR EN NAWERKING VAN DE CAO...................................................................................................46
4.2 STAKINGSRECHT.........................................................................................................................46
4.2.1 ONTWIKKELINGEN BINNEN HET STAKINGSRECHT...................................................................................47
5 FLEXIBELE ARBEIDSRELATIES.......................................................................................................48
5.1 SOORTEN OVEREENKOMSTEN TOT HET VERRICHTEN VAN ARBEID............................................................48
5.1.1 ARBEIDSOVEREENKOMST (ART. 7:610 T/M 691 BW)..........................................................................48
5.1.2 OVEREENKOMST TOT AANNEMING VAN WERK......................................................................................49
5.1.3 OPDRACHTOVEREENKOMST (ART. 7:400 T/M 413 BW).......................................................................49
5.2 DIVERSE VORMEN VAN FLEXIBELE ARBEIDSRELATIES............................................................................50
5.2.1 DEELTIJDARBEID.............................................................................................................................50
5.2.2 DE ARBEIDSOVEREENKOMST VOOR BEPAALDE TIJD................................................................................51
5.2.5 FREELANCEOVEREENKOMST..............................................................................................................51
5.2.6 THUISWERKOVEREENKOMST.............................................................................................................52
5.2.7 PRAKTIJK-, STAGE- EN VRIJWILLIGERSOVEREENKOMST............................................................................53
,1 Inleiding recht
1.1 Rechtsgebieden en rechtsbronnen
1.1.1
Rechtsgebieden
Publiekrecht
De rechtsregels die de
verhouding betreffen
tussen
overheidsorganen
onderling of die regels
bevatten ten aanzien
van de overheid in
haar gezag kwaliteit
als overheid ten
opzichte van de burgers, noemen we regels van publiekrecht.
Tot het publiekrecht behoort het staatsrecht, met als belangrijke onderdelen
onder andere de Grondwet met de grondrechten, het kiesrecht, de verhouding
regering-parlement, de regelgeving ten aanzien van gemeente en provincie en
de organisatie van de rechterlijke macht.
Met de komst van de sociale verzorgingsstaat heeft de overheid steeds meer
bestuur terreinen naar zich toe getrokken, onder andere op het gebied van
onderwijs, ruimtelijke ordening en milieubescherming. Deze onderdelen van het
recht, met alle bijbehorende wetten, maatregelen en uitvoeringsbesluiten,
rekenen wij tot het bestuurs- of administratief recht.
Het strafrecht bevat een geheel van geboden en verboden waarop bij niet-
naleving sancties zijn gesteld.
Privaatrecht
De rechtsregels die tot doel hebben de verhouding tussen burgers onderling te
regelen, behoren tot het privaatrecht. Het gaat hier voornamelijk om regels die
de rechtsrelaties tussen burgers onderling regelen.
Binnen het privaatrecht maken we nog onderscheid tussen burgerlijk recht en
handelsrecht. Het handelsrecht bevat onder andere regels over verzekeringen
en wissel- en chequerecht. Het burgerlijk recht valt nog verder onder te
verdelen. Het personen- en familierecht bevat onder meer regels omtrent
ouderlijk gezag, voogdij, huwelijk en echtscheiding.
In het vermogensrecht draait het om alles wat op geld waardeerbaar is: het
vermogen van de mens. Het erfrecht en het goederenrecht, waarbinnen
eigendom een heel belangrijk onderwerp is, vallen eronder, net als het
verbintenissenrecht.
, 1.1.2 Dwingend en aanvullend recht
Regels van publiekrecht zijn meestal dwingend van aard; er mag niet van
worden afgeweken. Tegenover dwingend recht staat aanvullend of regelend
recht. Binnen het privaatrecht komen we geregeld aanvullend recht tegen,
bijvoorbeeld binnen het overeenkomstenrecht. De wetgever heeft dan regels
gemaakt voor het geval partijen zelf niets geregeld hebben; dit ter voorkoming
van rechtsonzekerheid. Willen partijen echter hun eigen regels maken, die
afwijken van de wettelijke regels, dan is dit tot op zekere hoogte toegestaan.
Hoewel in het verbintenissenrecht veel aanvullend recht voorkomt, is dat juist
bij het arbeidsovereenkomstenrecht, dat daaronder valt, in mindere mate het
geval.
Een werknemer verkeert ten opzichte van een werkgever niet in een geheel
gelijkwaardige onderhandelingspositie als het gaat om het sluiten van
arbeidsvoorwaarden of in geval van ontslag. De wetgever heeft deze
problematiek onderkend en de werknemer extra willen beschermen. Daarom is
er binnen het arbeidsovereenkomstenrecht geen volledige vrijheid van
onderhandelen voor de contracterende partijen en zijn er nogal wat regels van
dringend, driekwart dwingend, semidwingend en zelfs vijf achtste dwingend
recht.
Rechtsregels zijn dwingend als er niet of niet ten nadele van de werknemer van
mag worden afgeweken. Dit betekent dat als partijen afspraken maken die van
de regels afwijken, deze afspraken nietig zijn of vernietigbaar. Zo heeft de wet
de proeftijd bij contracten voor onbepaalde tijd dwingend op maximaal twee
maanden is gesteld, is nietig.
Behalve dwingend recht kent het arbeidsovereenkomstenrecht ook het
fenomeen van driekwart dwingend recht. ‘Driekwart dwingend recht’ wil zeggen
dat afwijking van de wettelijke regeling alleen is toegestaan bij cao.
Werknemersorganisaties en werkgeversorganisaties kunnen als er een cao is,
van wetsartikelen met een driekwart dwingen karakter afwijken en in de cao een
andere regeling afspreken.
Semidwingende bepalingen binnen het arbeidsovereenkomstenrecht houden in
dat partijen zich in principe aan de wet moeten houden en hier alleen van
mogen afwijken als ze dat schriftelijk doen.
Of een wetsartikel dwingend, driekwart dwingend of semidwingend van aard is,
valt uit de wetstekst zelf af te lezen.
Daarnaast kennen we binnen het arbeidsrecht vijf achtste dwingend recht.
Hiermee kan worden afgeweken van de wet bij cao of, als die er niet is of
daartoe ruimte laat, door middel van een (schriftelijke) overeenkomst met de
OR of PVT. Dergelijke regelgeving komen we bijvoorbeeld tegen in de Wet
arbeid en zorg. Zo is bijvoorbeeld het calamiteiten- en ander kort verzuimverlof
wat betreft de loondoorbetalingsplicht van de werkgever vijf achtste dwingend
van karakter.
1 INLEIDING RECHT..........................................................................................................................3
1.1 RECHTSGEBIEDEN EN RECHTSBRONNEN..............................................................................................3
1.1.1 RECHTSGEBIEDEN.............................................................................................................................3
1.1.2 DWINGEND EN AANVULLEND RECHT.....................................................................................................4
1.1.3 RECHTSBRONNEN.............................................................................................................................5
1.2 ORGANISATIES VAN DE RECHTSPRAAK...............................................................................................6
1.3 ENKELE BEGINSELEN VAN PRIVAATRECHT............................................................................................7
2 ARBEIDSOVEREENKOMSTENRECHT............................................................................................10
2.1 DE ARBEIDSOVEREENKOMST..........................................................................................................10
2.1.1 RECHTSPOSITIONELE ASPECTEN VAN WERVING EN SELECTIE.....................................................................10
2.1.2 SOORTEN OVEREENKOMSTEN TOT HET VERRICHTEN VAN ARBEID..............................................................11
2.1.3 DE MINDERJARIGE EN WERK.............................................................................................................15
2.1.4 ENKELE ASPECTEN MET BETREKKING TOT DE INHOUD VAN DE ARBEIDSOVEREENKOMST.................................16
2.1.4.1 PROEFTIJD (ART. 7:652 EN 676 BW).............................................................................................17
2.1.4.2 DE GEÏNCORPOREERDE (ARBEIDSVOORWAARDEN)REGELING EN HET WIJZIGINGSBEDING.............................17
2.1.5.1 GOED WERKGEVERSCHAP..............................................................................................................18
2.1.5.2 LOON (ART. 7:616 T/M 633 BW).................................................................................................18
2.1.5.3 VAKANTIE EN VERLOF...................................................................................................................22
2.1.5.5 ARBEIDSTIJDEN EN ARBEIDSDUUR...................................................................................................24
2.1.5.6 GETUIGSCHRIFT (ART. 7:656 BW).................................................................................................25
2.1.5.8 GOED WERKNEMERSCHAP EN ANDERE WERKNEMERSPLICHTEN.............................................................25
2.1.5.9 DISCIPLINAIRE MAATREGELEN........................................................................................................26
2.1.5.10 INFORMATIEPLICHT, PERSOONSREGISTRATIE EN IDENTIFICATIEPLICHT...................................................26
2.1.7.1 DE ZIEKE WERKNEMER..................................................................................................................27
2.1.7.2 BUITENLANDSE WERKNEMERS........................................................................................................29
2.1.8 HANDHAVING VAN HET ARBEIDSRECHT...............................................................................................30
2.1.9.2 ARBEIDSOMSTANDIGHEDEN...........................................................................................................31
2.1.10 DE AMBTENAAR...........................................................................................................................31
3 ONTSLAGRECHT..........................................................................................................................34
3.1 INLEIDING ONTSLAGRECHT............................................................................................................34
3.2 HET OPZEGGEN VAN DE ARBEIDSOVEREENKOMST...............................................................................34
3.2.1 EEN REDELIJKE GROND.....................................................................................................................34
3.2.2 OPZEGVERBODEN...........................................................................................................................35
3.2.3 OPZEGGEN EN OPZEGTERMIJN...........................................................................................................36
3.3 ONTSLAG ZONDER JURIDISCHE PROCEDURE.......................................................................................37
3.3.1 PROEFTIJD.....................................................................................................................................37
3.3.2 CONTRACT VOOR BEPAALDE TIJD EN KETENREGELING.............................................................................37
3.3.3 ONTSLAG OP STAANDE VOET............................................................................................................38
3.3.4 SCHRIFTELIJKE INSTEMMING EN BEËINDIGINGSOVEREENKOMST................................................................38
3.4 ONTSLAG MET JURIDISCHE PROCEDURE............................................................................................38
3.4.2 ONTBINDING VAN DE ARBEIDSOVEREENKOMST DOOR DE KANTONRECHTER................................................40
,3.5 TRANSITIEVERGOEDING................................................................................................................41
RECHT OP EEN TRANSITIEVERGOEDING.........................................................................................................41
BEREKENING EN HOOGTE VAN DE TRANSITIEVERGOEDING................................................................................41
GEEN RECHT OP TRANSITIEVERGOEDING.......................................................................................................42
OVERGANGSREGELING OUDERE WERKNEMERS..............................................................................................42
3.6 DOORWERKEN NA DE PENSIOENGERECHTIGDE LEEFTIJD........................................................................42
4 COLLECTIEF ARBEIDSRECHT........................................................................................................44
4.1 CAO-RECHT...............................................................................................................................44
4.1.1 DE CAO EN HAAR BEPALINGEN..........................................................................................................44
4.1.2 BINDING AAN DE CAO......................................................................................................................45
4.1.3 DUUR EN NAWERKING VAN DE CAO...................................................................................................46
4.2 STAKINGSRECHT.........................................................................................................................46
4.2.1 ONTWIKKELINGEN BINNEN HET STAKINGSRECHT...................................................................................47
5 FLEXIBELE ARBEIDSRELATIES.......................................................................................................48
5.1 SOORTEN OVEREENKOMSTEN TOT HET VERRICHTEN VAN ARBEID............................................................48
5.1.1 ARBEIDSOVEREENKOMST (ART. 7:610 T/M 691 BW)..........................................................................48
5.1.2 OVEREENKOMST TOT AANNEMING VAN WERK......................................................................................49
5.1.3 OPDRACHTOVEREENKOMST (ART. 7:400 T/M 413 BW).......................................................................49
5.2 DIVERSE VORMEN VAN FLEXIBELE ARBEIDSRELATIES............................................................................50
5.2.1 DEELTIJDARBEID.............................................................................................................................50
5.2.2 DE ARBEIDSOVEREENKOMST VOOR BEPAALDE TIJD................................................................................51
5.2.5 FREELANCEOVEREENKOMST..............................................................................................................51
5.2.6 THUISWERKOVEREENKOMST.............................................................................................................52
5.2.7 PRAKTIJK-, STAGE- EN VRIJWILLIGERSOVEREENKOMST............................................................................53
,1 Inleiding recht
1.1 Rechtsgebieden en rechtsbronnen
1.1.1
Rechtsgebieden
Publiekrecht
De rechtsregels die de
verhouding betreffen
tussen
overheidsorganen
onderling of die regels
bevatten ten aanzien
van de overheid in
haar gezag kwaliteit
als overheid ten
opzichte van de burgers, noemen we regels van publiekrecht.
Tot het publiekrecht behoort het staatsrecht, met als belangrijke onderdelen
onder andere de Grondwet met de grondrechten, het kiesrecht, de verhouding
regering-parlement, de regelgeving ten aanzien van gemeente en provincie en
de organisatie van de rechterlijke macht.
Met de komst van de sociale verzorgingsstaat heeft de overheid steeds meer
bestuur terreinen naar zich toe getrokken, onder andere op het gebied van
onderwijs, ruimtelijke ordening en milieubescherming. Deze onderdelen van het
recht, met alle bijbehorende wetten, maatregelen en uitvoeringsbesluiten,
rekenen wij tot het bestuurs- of administratief recht.
Het strafrecht bevat een geheel van geboden en verboden waarop bij niet-
naleving sancties zijn gesteld.
Privaatrecht
De rechtsregels die tot doel hebben de verhouding tussen burgers onderling te
regelen, behoren tot het privaatrecht. Het gaat hier voornamelijk om regels die
de rechtsrelaties tussen burgers onderling regelen.
Binnen het privaatrecht maken we nog onderscheid tussen burgerlijk recht en
handelsrecht. Het handelsrecht bevat onder andere regels over verzekeringen
en wissel- en chequerecht. Het burgerlijk recht valt nog verder onder te
verdelen. Het personen- en familierecht bevat onder meer regels omtrent
ouderlijk gezag, voogdij, huwelijk en echtscheiding.
In het vermogensrecht draait het om alles wat op geld waardeerbaar is: het
vermogen van de mens. Het erfrecht en het goederenrecht, waarbinnen
eigendom een heel belangrijk onderwerp is, vallen eronder, net als het
verbintenissenrecht.
, 1.1.2 Dwingend en aanvullend recht
Regels van publiekrecht zijn meestal dwingend van aard; er mag niet van
worden afgeweken. Tegenover dwingend recht staat aanvullend of regelend
recht. Binnen het privaatrecht komen we geregeld aanvullend recht tegen,
bijvoorbeeld binnen het overeenkomstenrecht. De wetgever heeft dan regels
gemaakt voor het geval partijen zelf niets geregeld hebben; dit ter voorkoming
van rechtsonzekerheid. Willen partijen echter hun eigen regels maken, die
afwijken van de wettelijke regels, dan is dit tot op zekere hoogte toegestaan.
Hoewel in het verbintenissenrecht veel aanvullend recht voorkomt, is dat juist
bij het arbeidsovereenkomstenrecht, dat daaronder valt, in mindere mate het
geval.
Een werknemer verkeert ten opzichte van een werkgever niet in een geheel
gelijkwaardige onderhandelingspositie als het gaat om het sluiten van
arbeidsvoorwaarden of in geval van ontslag. De wetgever heeft deze
problematiek onderkend en de werknemer extra willen beschermen. Daarom is
er binnen het arbeidsovereenkomstenrecht geen volledige vrijheid van
onderhandelen voor de contracterende partijen en zijn er nogal wat regels van
dringend, driekwart dwingend, semidwingend en zelfs vijf achtste dwingend
recht.
Rechtsregels zijn dwingend als er niet of niet ten nadele van de werknemer van
mag worden afgeweken. Dit betekent dat als partijen afspraken maken die van
de regels afwijken, deze afspraken nietig zijn of vernietigbaar. Zo heeft de wet
de proeftijd bij contracten voor onbepaalde tijd dwingend op maximaal twee
maanden is gesteld, is nietig.
Behalve dwingend recht kent het arbeidsovereenkomstenrecht ook het
fenomeen van driekwart dwingend recht. ‘Driekwart dwingend recht’ wil zeggen
dat afwijking van de wettelijke regeling alleen is toegestaan bij cao.
Werknemersorganisaties en werkgeversorganisaties kunnen als er een cao is,
van wetsartikelen met een driekwart dwingen karakter afwijken en in de cao een
andere regeling afspreken.
Semidwingende bepalingen binnen het arbeidsovereenkomstenrecht houden in
dat partijen zich in principe aan de wet moeten houden en hier alleen van
mogen afwijken als ze dat schriftelijk doen.
Of een wetsartikel dwingend, driekwart dwingend of semidwingend van aard is,
valt uit de wetstekst zelf af te lezen.
Daarnaast kennen we binnen het arbeidsrecht vijf achtste dwingend recht.
Hiermee kan worden afgeweken van de wet bij cao of, als die er niet is of
daartoe ruimte laat, door middel van een (schriftelijke) overeenkomst met de
OR of PVT. Dergelijke regelgeving komen we bijvoorbeeld tegen in de Wet
arbeid en zorg. Zo is bijvoorbeeld het calamiteiten- en ander kort verzuimverlof
wat betreft de loondoorbetalingsplicht van de werkgever vijf achtste dwingend
van karakter.
