Hoofdstuk 5 Waarnemen en Gedrag
Paragraaf 1 Waarom reageer je zoals je reageert.
Gedrag bij het vak biologie
Gedrag: alles wat je doet in reactie op je omgeving of op signalen van je eigen lichaam, zoals
hongergevoel of jeuk.
Gedrag komt tot stand door:
prikkels: veranderingen die je waarneemt in de omgeving of in je eigen lichaam;
o een beslissing over hoe je hierop reageert.
Weten wat je doet
bewuste reactie: je denkt echt na over hoe je ergens op reageert of hoe je iets wilt doen.
onbewuste reactie: Je neemt zelf geen beslissing, het gaat vanzelf.
o Reflex: Soms gebeurt er iets waar je lichaam snel op moet reageren. Je lichaam
doet dit om je te beschermen. Op dit gedrag heb je helemaal geen invloed. Zo'n
snelle reactie van het lichaam heet een reflex.
,Paragraaf 2 Zintuigen en zenuwstelsel
Waarnemen en gedrag
Wat gebeurt er? De kou prikkelt zintuigen in je huid. Met zintuigen neem je prikkels uit de omgeving
waar. Als reactie op de kou geeft je zintuig een elektrisch signaal af aan je zenuwstelsel. Dit signaal is
een impuls. Een impuls geeft informatie vanuit de omgeving door aan je zenuwstelsel. De informatie
gaat door naar je hersenen. De weg van die impulsen zie je als een rode lijn in afbeelding Het water
is ijskoud! Zodra de impulsen in je hersenen aankomen, word je je bewust van de kou en besluit je
om weg te springen.
De prikkel van het ijskoude douchewater zorgt er via
het zintuigstelsel, zenuwstelsel en spierstelsel voor dat je gedrag verandert en je niet meer onder de
douche blijft staan. Deze drie orgaanstelsels werken samen zodat je prikkels waarneemt en er op
reageert.
Voor verschillende prikkels heb je verschillende zintuigen.
1. Je ziet dankzij het lichtgevoelige zintuig van je oog.
2. Je hoort dankzij het geluidsgevoelige zintuig van je oor.
3. Je ruikt en proeft dankzij geur- en smaakgevoelige zintuigen van neus
en mond.
4. Je voelt dankzij het tastgevoelige zintuig van je huid.
5. Je ervaart pijn dankzij het pijnzintuig van je huid.
6. Je voelt warmte of kou dankzij het temperatuurzintuig van je huid.
Het zenuwstelsel
Het zenuwstelsel bestaat uit de volgende 3 onderdelen (afbeelding Het
zenuwstelsel):
1. hersenen
2. ruggenmerg
3. zenuwen
, De hersenen staan in verbinding met de rest van het lichaam via het ruggenmerg.
Ruggenmerg: Dat is een dikke bundel die vooral bestaat uit lange uitlopers van neuronen.
Neuronen: Een andere naam voor zenuwcellen.
Het ruggenmerg geeft de impulsen met grote snelheid door tussen het lichaam en de hersenen. De
hersenen en het ruggenmerg vormen samen het centrale zenuwstelsel.
Het centrale zenuwstelsel is via zenuwen verbonden met de organen en weefsels.
Zenuwen: zijn bundels vol uitlopers van neuronen.
Alle neuronen en uitlopers buiten het centrale zenuwstelsel vormen samen het perifere
zenuwstelsel.
Het perifere zenuwstelsel: geeft informatie uit de omgeving en het lichaam via impulsen
door aan het ruggenmerg en de hersenen.
De hersenen verwerken die informatie en bepalen welke reactie er volgt. Hiervoor gaan impulsen
terug via het perifere zenuwstelsel naar het juiste deel van het lichaam.
De hersenen
De hersenen bestaan uit drie delen: de hersenstam, de kleine hersenen en de grote hersenen (zie
afbeelding De drie delen van de hersenen).
1. De hersenstam verbindt het ruggenmerg met
de rest van de hersenen. Dit hersendeel regelt
je ademhaling, hartslag en
lichaamstemperatuur. Je hoeft over deze
noodzakelijke lichaamsprocessen niet na te
denken. De hersenstam doet dit zelfstandig.
2. De kleine hersenen zitten onderaan in het
achterhoofd. Dit hersendeel stemt alle
spierbewegingen precies op elkaar af. Hierdoor
kun je ingewikkelde bewegingen maken, zoals
schrijven of een bal vangen. Zelfs stilstaan
vraagt om afstemming van veel spieren zodat je
niet omvalt. Zonder kleine hersenen zou dit
enorm moeilijk zijn.
3. De grote hersenen bestaan uit een linker- en
rechterhelft. Dit hersendeel verwerkt
informatie van alle zintuigen waar jij je bewust
van bent. Met de grote hersenen denk je ook na.
Paragraaf 1 Waarom reageer je zoals je reageert.
Gedrag bij het vak biologie
Gedrag: alles wat je doet in reactie op je omgeving of op signalen van je eigen lichaam, zoals
hongergevoel of jeuk.
Gedrag komt tot stand door:
prikkels: veranderingen die je waarneemt in de omgeving of in je eigen lichaam;
o een beslissing over hoe je hierop reageert.
Weten wat je doet
bewuste reactie: je denkt echt na over hoe je ergens op reageert of hoe je iets wilt doen.
onbewuste reactie: Je neemt zelf geen beslissing, het gaat vanzelf.
o Reflex: Soms gebeurt er iets waar je lichaam snel op moet reageren. Je lichaam
doet dit om je te beschermen. Op dit gedrag heb je helemaal geen invloed. Zo'n
snelle reactie van het lichaam heet een reflex.
,Paragraaf 2 Zintuigen en zenuwstelsel
Waarnemen en gedrag
Wat gebeurt er? De kou prikkelt zintuigen in je huid. Met zintuigen neem je prikkels uit de omgeving
waar. Als reactie op de kou geeft je zintuig een elektrisch signaal af aan je zenuwstelsel. Dit signaal is
een impuls. Een impuls geeft informatie vanuit de omgeving door aan je zenuwstelsel. De informatie
gaat door naar je hersenen. De weg van die impulsen zie je als een rode lijn in afbeelding Het water
is ijskoud! Zodra de impulsen in je hersenen aankomen, word je je bewust van de kou en besluit je
om weg te springen.
De prikkel van het ijskoude douchewater zorgt er via
het zintuigstelsel, zenuwstelsel en spierstelsel voor dat je gedrag verandert en je niet meer onder de
douche blijft staan. Deze drie orgaanstelsels werken samen zodat je prikkels waarneemt en er op
reageert.
Voor verschillende prikkels heb je verschillende zintuigen.
1. Je ziet dankzij het lichtgevoelige zintuig van je oog.
2. Je hoort dankzij het geluidsgevoelige zintuig van je oor.
3. Je ruikt en proeft dankzij geur- en smaakgevoelige zintuigen van neus
en mond.
4. Je voelt dankzij het tastgevoelige zintuig van je huid.
5. Je ervaart pijn dankzij het pijnzintuig van je huid.
6. Je voelt warmte of kou dankzij het temperatuurzintuig van je huid.
Het zenuwstelsel
Het zenuwstelsel bestaat uit de volgende 3 onderdelen (afbeelding Het
zenuwstelsel):
1. hersenen
2. ruggenmerg
3. zenuwen
, De hersenen staan in verbinding met de rest van het lichaam via het ruggenmerg.
Ruggenmerg: Dat is een dikke bundel die vooral bestaat uit lange uitlopers van neuronen.
Neuronen: Een andere naam voor zenuwcellen.
Het ruggenmerg geeft de impulsen met grote snelheid door tussen het lichaam en de hersenen. De
hersenen en het ruggenmerg vormen samen het centrale zenuwstelsel.
Het centrale zenuwstelsel is via zenuwen verbonden met de organen en weefsels.
Zenuwen: zijn bundels vol uitlopers van neuronen.
Alle neuronen en uitlopers buiten het centrale zenuwstelsel vormen samen het perifere
zenuwstelsel.
Het perifere zenuwstelsel: geeft informatie uit de omgeving en het lichaam via impulsen
door aan het ruggenmerg en de hersenen.
De hersenen verwerken die informatie en bepalen welke reactie er volgt. Hiervoor gaan impulsen
terug via het perifere zenuwstelsel naar het juiste deel van het lichaam.
De hersenen
De hersenen bestaan uit drie delen: de hersenstam, de kleine hersenen en de grote hersenen (zie
afbeelding De drie delen van de hersenen).
1. De hersenstam verbindt het ruggenmerg met
de rest van de hersenen. Dit hersendeel regelt
je ademhaling, hartslag en
lichaamstemperatuur. Je hoeft over deze
noodzakelijke lichaamsprocessen niet na te
denken. De hersenstam doet dit zelfstandig.
2. De kleine hersenen zitten onderaan in het
achterhoofd. Dit hersendeel stemt alle
spierbewegingen precies op elkaar af. Hierdoor
kun je ingewikkelde bewegingen maken, zoals
schrijven of een bal vangen. Zelfs stilstaan
vraagt om afstemming van veel spieren zodat je
niet omvalt. Zonder kleine hersenen zou dit
enorm moeilijk zijn.
3. De grote hersenen bestaan uit een linker- en
rechterhelft. Dit hersendeel verwerkt
informatie van alle zintuigen waar jij je bewust
van bent. Met de grote hersenen denk je ook na.
