Grondtrekken van het Nederlandse strafrecht hoofdstuk 1
Inleiding
Plaats van het strafrecht
- Burgers kunnen elkaar niet dagvaarden voor gepleegde strafbare feiten. De enige
die een verdachte van een strafbaar feit voor de strafrechter kan brengen is een
officier van justitie→ hij is een vertegenwoordiger van het staatsorgaan dat belast is
met de vervolging van verdachten.
Doelen van straffen
- Het opleggen van een straf dient voornamelijk 2 doelen: vergelding en preventie.
- Vergelding→ het kwaad dat de dader van een strafbaar feit veroorzaakt bij het
slachtoffer of aan de maatschappij als geheel, wordt door het opleggen van straf in
eerste plaats vergolden door leedtoevoeging. Dit vergeldingsaspect kan zorgen voor
een morele genoegdoening→ de dader heeft kwaad afgeroepen over de
samenleving en daarom roept de samenleving kwaad over hem.
- Preventie→ mensen willen geen straf krijgen, dus zullen zij gedrag dat mogelijk tot
straf leidt, zoveel mogelijk proberen te voorkomen. Het opleggen van de straf zou ser
zo toe moeten leiden dat minder mensen strafbare feiten plegen.
- Men onderscheid 2 soorten preventie: speciale en generale preventie:
- Speciale→ de gedachte achter de speciale preventie is dat een dader die in
aanraking is gekomen met de gevolgen van het overschrijden van een
strafrechtelijke norm, de volgende keer wel twee keer zou nadenken, voordat hij nog
eens iets dergelijks doet. Het moet doet voorkomen, of ontmoedigen, dat de gestrafte
wederom in de fout gaat.
- Generale→ de leer van generale preventie heeft als uitgangspunt dat ook anderen
dan de gestrafte lering trekken uit het feit dat er voor het plegen van een strafbaar
feit straf opgelegd kan worden. De gestrafte moet een voorbeeld zijn dat potentiële
wetsovertreders afschrikt.
Materieel strafrecht, formeel strafrecht en sanctierecht
- Als gesproken wordt van materieel strafrecht, dan heeft men het over de vraag wat
een strafbaar feit is, bepaalt welk gedrag niet toegestaan is en welke personen
daarvoor kunnen worden gestraft. Voornamelijk in het wetboek van strafrecht.
- Het formele strafrecht (strafprocesrecht of strafvordering) bepaalt welke regels
moeten worden gevolgd wanneer een norm van het materiële strafrecht is
overtreden. Voornamelijk in het wetboek van strafvordering.
- Het sanctierecht heeft betrekking op de voorwaarden waaronder bepaalde straffen
mogen worden opgelegd en ten uitvoer gelegd. Allebei te vinden.
- Een wet in formele zin is een wet die tot stand is gekomen in samenwerking tussen
de regering en staten-generaal.
- Wet in materiële zin bevat de algemene regels die burgers binden.
,Commuun en bijzonder strafrecht
- Het strafrecht dat in de wetboeken en het strafprocesrecht is opgenomen, duidt men
aan als het commune strafrecht.
- Daarnaast bestaan er veel strafbepalingen in andere wetten (Wegenverkeerswet,
Wet wapens en munitie, Opiumwet). Deze wetten worden bijzondere strafwetten
genoemd en vormen samen het bijzonder strafrecht. In de bijzondere strafwetten treft
men strafbepalingen aan die behoren tot het materiële strafrecht, maar vaak ook
bevoegdheden die behoren tot het formele strafrecht.
- Er bestaan ook strafwetten die niet in samenwerking tussen de Staten-Generaal en
de regering tot stand komen, maar door lagere openbare lichamen worden
vastgesteld (algemene plaatselijke verordening APV).
De invloed van internationaal en supranationaal recht
- Als gevolg van verdragen kan Nederland verplicht zijn om bepaald gedrag strafbaar
te stellen of bepaalde bevoegdheden in het leven te roepen→ internationaal recht,
met recht dat tussen staten geldt.
- Nederland is lidstaat van de Europese Unie. Het strafrecht wordt in steeds sterkere
mate beïnvloed door besluiten van de Europese Unie en door uitspraken van het Hof
van Justitie van de Europese Unie.
- Regels die supranationaalrechtelijk van aard zijn→ het gaat om regels die een
internationale organisatie oplegt, waar de lidstaten bij die organisatie zich aan
moeten houden.
,Grondtrekken van het Nederlandse strafrecht hoofdstuk 2
Inleiding materieel strafrecht
Plaats en structuur van strafbepalingen
- De strafbepaling in de meest volledige vorm bestaat uit een delictsomschrijving, een
kwalificatie-aanduiding en een strafbedreiging.
- De delictsomschrijving geeft aan welk ongewenste gedraging de wetgever strafbaar
heeft willen stellen.
- De kwalificatie-aanduiding maakt duidelijk hoe het gedrag in juridisch opzicht moet
worden benoemd.
- De strafbedreiging bepaalt welke soort straf mag worden opgelegd en wat het
maximum daarbij is.
De opbouw van het strafbare feit in vier componenten.
Vierlagenmodel
- Doorgaans wordt de volgende definitie gebruikt om aan te geven wat in materieel
strafrechtelijke zin de inhoud is van een strafbaar feit: een strafbaar feit is een
menselijke gedraging die valt binnen de grenzen van een wettelijke
delictsomschrijving, die wederrechtelijk is en aan schuld te wijten.
- De 4 componenten zijn (ook wel vierlagenmodel):
1. Menselijke gedraging (MG).
2. Wettelijke delictsomschrijving (DO).
3. Wederrechtelijkheid (W).
4. Schuld (als verwijtbaarheid V).
De menselijke gedraging
- Als eerste voorwaarde voor strafbaarheid geldt dat er sprake moet zijn van een
menselijke gedraging. De gedraging moet dus verricht zijn door een mens. Dit
kunnen zowel natuurlijke personen zijn als rechtspersonen.
De wettelijke delictsomschrijving
- Als tweede voorwaarde voor strafbaarheid geldt dat de menselijke gedraging moet
vallen binnen de grenzen van een wettelijke delictsomschrijving. Gedragingen zijn
pas strafbaar als zij in de strafwet terug te vinden zijn.
De wederrechtelijkheid
- In strijd met het recht. Het is onzinnig om mensen te straffen van wie niet kan worden
gezegd dat zij een norm uit het recht hebben geschonden. Als iemand niet handelt in
strijd met het recht, als zijn gedrag, niet verkeerd is, dan dient er ook geen straf te
volgen.
- Er bestaat een grond om aan te nemen dat de gedraging niet wederrechtelijk was→
rechtvaardigingsgrond.
, De schuld
- Niemand mag gestraft worden zonder dat hij schuld heeft. Schuld in deze zin moet
dan worden opgevat als verwijtbaarheid.
- De redenen om aan te nemen dat het vervullen van de delictsomschrijving niet
verwijtbaar is→ schulduitsluitingsgronden.
- Schulduitsluitingsgronden nemen de verwijtbaarheid weg.
- Als het niet verwijtbaar is→ ontslag van alle rechtsvervolging.
Legaliteit en interpretatie
- Art 1 Sr→ strafbepalingen moeten altijd terug te vinden zijn in het geschreven
recht→ legaliteitsbeginsel.
- Het verbod op terugwerkende kracht→ het gedrag is pas strafbaar als het ten tijde
van het begaan van het feit in de wet strafbaar is gesteld. Alleen gedragingen
verricht na invoering van de strafbepaling zijn strafbaar.
- Art. 1 lid 1 Sr→ rechtszekerheid→ eist dat omschrijvingen van wettelijke
strafbepalingen voldoende helder zijn.
- Voor het interpreteren van wetstermen bestaan interpretatiemethoden:
1. Wetshistorische interpretatie→ om te kunnen bepalen wat de inhoud is van
een wetsbepaling, wordt gekeken naar de totstandkomingsgeschiedenis van
de bepaling in kwestie.
2. Grammaticale interpretatie→ hierbij wordt de inhoud van de wet bepaald aan
de hand van de taalkundige betekenis van de woorden in de desbetreffende
bepaling.
3. Systematische interpretatie→ de wet wordt uitgelegd aan de hand van de
systematiek in de wet.
4. Teleologische interpretatie→ bij het bepalen van de inhoud van een wetsterm
wordt gekeken naar het doel van de wet.
Bestanddelen en elementen
- Wederrechtelijkheid en verwijtbaarheid worden elementen genoemd.
- De onderdelen van de delictsomschrijving noemt men bestanddelen.
- Bestanddelen vindt men dus in de wettekst, terwijl elementen de niet in de wet
opgenomen voorwaarden voor strafbaarheid zijn.
- De bestanddelen van een delictsomschrijving zijn de onderdelen waaruit een
delictsomschrijving bestaat.
Wederrechtelijkheid als bestanddeel
- Bij alle delicten waarbij wederrechtelijkheid in de delictsomschrijving voorkomt, is de
wederrechtelijkheid geen element maar een bestanddeel.
- Als wederrechtelijkheid in de delictsomschrijving staat, blijven er maar 3 lagen over.
Inleiding
Plaats van het strafrecht
- Burgers kunnen elkaar niet dagvaarden voor gepleegde strafbare feiten. De enige
die een verdachte van een strafbaar feit voor de strafrechter kan brengen is een
officier van justitie→ hij is een vertegenwoordiger van het staatsorgaan dat belast is
met de vervolging van verdachten.
Doelen van straffen
- Het opleggen van een straf dient voornamelijk 2 doelen: vergelding en preventie.
- Vergelding→ het kwaad dat de dader van een strafbaar feit veroorzaakt bij het
slachtoffer of aan de maatschappij als geheel, wordt door het opleggen van straf in
eerste plaats vergolden door leedtoevoeging. Dit vergeldingsaspect kan zorgen voor
een morele genoegdoening→ de dader heeft kwaad afgeroepen over de
samenleving en daarom roept de samenleving kwaad over hem.
- Preventie→ mensen willen geen straf krijgen, dus zullen zij gedrag dat mogelijk tot
straf leidt, zoveel mogelijk proberen te voorkomen. Het opleggen van de straf zou ser
zo toe moeten leiden dat minder mensen strafbare feiten plegen.
- Men onderscheid 2 soorten preventie: speciale en generale preventie:
- Speciale→ de gedachte achter de speciale preventie is dat een dader die in
aanraking is gekomen met de gevolgen van het overschrijden van een
strafrechtelijke norm, de volgende keer wel twee keer zou nadenken, voordat hij nog
eens iets dergelijks doet. Het moet doet voorkomen, of ontmoedigen, dat de gestrafte
wederom in de fout gaat.
- Generale→ de leer van generale preventie heeft als uitgangspunt dat ook anderen
dan de gestrafte lering trekken uit het feit dat er voor het plegen van een strafbaar
feit straf opgelegd kan worden. De gestrafte moet een voorbeeld zijn dat potentiële
wetsovertreders afschrikt.
Materieel strafrecht, formeel strafrecht en sanctierecht
- Als gesproken wordt van materieel strafrecht, dan heeft men het over de vraag wat
een strafbaar feit is, bepaalt welk gedrag niet toegestaan is en welke personen
daarvoor kunnen worden gestraft. Voornamelijk in het wetboek van strafrecht.
- Het formele strafrecht (strafprocesrecht of strafvordering) bepaalt welke regels
moeten worden gevolgd wanneer een norm van het materiële strafrecht is
overtreden. Voornamelijk in het wetboek van strafvordering.
- Het sanctierecht heeft betrekking op de voorwaarden waaronder bepaalde straffen
mogen worden opgelegd en ten uitvoer gelegd. Allebei te vinden.
- Een wet in formele zin is een wet die tot stand is gekomen in samenwerking tussen
de regering en staten-generaal.
- Wet in materiële zin bevat de algemene regels die burgers binden.
,Commuun en bijzonder strafrecht
- Het strafrecht dat in de wetboeken en het strafprocesrecht is opgenomen, duidt men
aan als het commune strafrecht.
- Daarnaast bestaan er veel strafbepalingen in andere wetten (Wegenverkeerswet,
Wet wapens en munitie, Opiumwet). Deze wetten worden bijzondere strafwetten
genoemd en vormen samen het bijzonder strafrecht. In de bijzondere strafwetten treft
men strafbepalingen aan die behoren tot het materiële strafrecht, maar vaak ook
bevoegdheden die behoren tot het formele strafrecht.
- Er bestaan ook strafwetten die niet in samenwerking tussen de Staten-Generaal en
de regering tot stand komen, maar door lagere openbare lichamen worden
vastgesteld (algemene plaatselijke verordening APV).
De invloed van internationaal en supranationaal recht
- Als gevolg van verdragen kan Nederland verplicht zijn om bepaald gedrag strafbaar
te stellen of bepaalde bevoegdheden in het leven te roepen→ internationaal recht,
met recht dat tussen staten geldt.
- Nederland is lidstaat van de Europese Unie. Het strafrecht wordt in steeds sterkere
mate beïnvloed door besluiten van de Europese Unie en door uitspraken van het Hof
van Justitie van de Europese Unie.
- Regels die supranationaalrechtelijk van aard zijn→ het gaat om regels die een
internationale organisatie oplegt, waar de lidstaten bij die organisatie zich aan
moeten houden.
,Grondtrekken van het Nederlandse strafrecht hoofdstuk 2
Inleiding materieel strafrecht
Plaats en structuur van strafbepalingen
- De strafbepaling in de meest volledige vorm bestaat uit een delictsomschrijving, een
kwalificatie-aanduiding en een strafbedreiging.
- De delictsomschrijving geeft aan welk ongewenste gedraging de wetgever strafbaar
heeft willen stellen.
- De kwalificatie-aanduiding maakt duidelijk hoe het gedrag in juridisch opzicht moet
worden benoemd.
- De strafbedreiging bepaalt welke soort straf mag worden opgelegd en wat het
maximum daarbij is.
De opbouw van het strafbare feit in vier componenten.
Vierlagenmodel
- Doorgaans wordt de volgende definitie gebruikt om aan te geven wat in materieel
strafrechtelijke zin de inhoud is van een strafbaar feit: een strafbaar feit is een
menselijke gedraging die valt binnen de grenzen van een wettelijke
delictsomschrijving, die wederrechtelijk is en aan schuld te wijten.
- De 4 componenten zijn (ook wel vierlagenmodel):
1. Menselijke gedraging (MG).
2. Wettelijke delictsomschrijving (DO).
3. Wederrechtelijkheid (W).
4. Schuld (als verwijtbaarheid V).
De menselijke gedraging
- Als eerste voorwaarde voor strafbaarheid geldt dat er sprake moet zijn van een
menselijke gedraging. De gedraging moet dus verricht zijn door een mens. Dit
kunnen zowel natuurlijke personen zijn als rechtspersonen.
De wettelijke delictsomschrijving
- Als tweede voorwaarde voor strafbaarheid geldt dat de menselijke gedraging moet
vallen binnen de grenzen van een wettelijke delictsomschrijving. Gedragingen zijn
pas strafbaar als zij in de strafwet terug te vinden zijn.
De wederrechtelijkheid
- In strijd met het recht. Het is onzinnig om mensen te straffen van wie niet kan worden
gezegd dat zij een norm uit het recht hebben geschonden. Als iemand niet handelt in
strijd met het recht, als zijn gedrag, niet verkeerd is, dan dient er ook geen straf te
volgen.
- Er bestaat een grond om aan te nemen dat de gedraging niet wederrechtelijk was→
rechtvaardigingsgrond.
, De schuld
- Niemand mag gestraft worden zonder dat hij schuld heeft. Schuld in deze zin moet
dan worden opgevat als verwijtbaarheid.
- De redenen om aan te nemen dat het vervullen van de delictsomschrijving niet
verwijtbaar is→ schulduitsluitingsgronden.
- Schulduitsluitingsgronden nemen de verwijtbaarheid weg.
- Als het niet verwijtbaar is→ ontslag van alle rechtsvervolging.
Legaliteit en interpretatie
- Art 1 Sr→ strafbepalingen moeten altijd terug te vinden zijn in het geschreven
recht→ legaliteitsbeginsel.
- Het verbod op terugwerkende kracht→ het gedrag is pas strafbaar als het ten tijde
van het begaan van het feit in de wet strafbaar is gesteld. Alleen gedragingen
verricht na invoering van de strafbepaling zijn strafbaar.
- Art. 1 lid 1 Sr→ rechtszekerheid→ eist dat omschrijvingen van wettelijke
strafbepalingen voldoende helder zijn.
- Voor het interpreteren van wetstermen bestaan interpretatiemethoden:
1. Wetshistorische interpretatie→ om te kunnen bepalen wat de inhoud is van
een wetsbepaling, wordt gekeken naar de totstandkomingsgeschiedenis van
de bepaling in kwestie.
2. Grammaticale interpretatie→ hierbij wordt de inhoud van de wet bepaald aan
de hand van de taalkundige betekenis van de woorden in de desbetreffende
bepaling.
3. Systematische interpretatie→ de wet wordt uitgelegd aan de hand van de
systematiek in de wet.
4. Teleologische interpretatie→ bij het bepalen van de inhoud van een wetsterm
wordt gekeken naar het doel van de wet.
Bestanddelen en elementen
- Wederrechtelijkheid en verwijtbaarheid worden elementen genoemd.
- De onderdelen van de delictsomschrijving noemt men bestanddelen.
- Bestanddelen vindt men dus in de wettekst, terwijl elementen de niet in de wet
opgenomen voorwaarden voor strafbaarheid zijn.
- De bestanddelen van een delictsomschrijving zijn de onderdelen waaruit een
delictsomschrijving bestaat.
Wederrechtelijkheid als bestanddeel
- Bij alle delicten waarbij wederrechtelijkheid in de delictsomschrijving voorkomt, is de
wederrechtelijkheid geen element maar een bestanddeel.
- Als wederrechtelijkheid in de delictsomschrijving staat, blijven er maar 3 lagen over.
