Hoofdlijnen Materieel Strafrecht (MSR)
Samenvatting + stappenplannen
Week 1 – Perspectieven van het materiële strafrecht
Het Nederlandse strafrecht kent een negatief sanctiestelsel. De strafbare feiten worden berecht door de
strafrechter. Er dient een balans te worden gezocht tussen rechtshandhaving en rechtsbescherming.
Doelen strafrecht
- vergelding: leedtoevoeging; straffen voor het overtreden van een maatschappelijke norm
- preventie: voorkomen normschending
- generale preventie: afschrikken van anderen
- speciale preventie: voorkomen dat dader zelf in herhaling treedt
Strafrechtstheorieën beantwoorden de vraag welke zin het straffen heeft en welk doel de overheid daarmee
probeert de bewerkstelligen
- Absolute theorieën: vergelding / leedtoevoeging staat centraal
- Relatieve theorieën: preventie (beide vormen) staat centraal
- Verenigingstheorieen: combineert bovenstaande theorieen in diverse maten met elkaar
- Verdragstheorieën: schending vh sociaal contract → repareren vd schending en het bieden van een
optie aan de schender om terug te keren in de maatschappij
Ultimum remedium
Criteria Hulsman voor strafbaarstelling
- Absolute criteria: op grond waarvan strafbaarstelling per se achterwege moet blijven
- Relatieve criteria: negatieve indicatie voor strafbaarstelling
- Doel: vergelding
De door Sr beschermde rechtsgoederen;
Van Bemmelen
- Eis dat het leven in stand wordt gehouden
- Eis vd naastenliefde (incl vrijheid en gelijkheid)
- Eis vd waarachtigheid (waarheid)
- Eis der reinheid of kuisheid
Wanneer iets (niet) strafbaar stellen?
- Modderman: Het beginsel is dat alleen datgene gestraft mag worden, wat in de eerste plaats
onrecht is. Dit is een CSQN. In de 2e plaats komt de eis erbij dat het een onrecht zij, waarvan
de ervaring heeft geleerd dat het (waarbij natuurlijk op den gegeven maatschappelijke
toestand te letten is) door geen andere middelen behoorlijk is te bedwingen. De
strafbedreiging moet blijven een ultimum remedium. (inmiddels zijn sommige punten
uitgekomen op optimum remedium). Strafrecht is leed toevoegen. Uit de aard der zaak zijn
aan elke strafbedreiging bezwaren verbonden. Dat wil niet zeggen dat men de
,Hoofdlijnen Materieel Strafrecht (MSR)
Samenvatting + stappenplannen
strafbaarstelling achterwege moet laten, maar wel dat men steeds tegenover elkander moet
wegen de voordelen en nadelen van de strafbaarstelling, en toezien dat niet de straf worde een
geneesmiddel erger dan de kwaal.
- Hulsman: Van strafbaarstelling moet worden afgezien als de grondslag vd strafbaarstelling
primair is gebaseerd op de wens om morele opvattingen omtrent bepaald gedrag heersend te
maken of om mogelijkheden voor hulpverlening te creëren. Verzette zich daarom tegen de
Ow: probeert de heersende moraal te vestigen. Ook van strafbaarstellingen waarvan de
capaciteit van het strafrechtelijke systeem onvoldoende is voor een effectieve handhaving. Of
bij: strafbaarstellingen die als schijnoplossing fungeren (window dressing).
- Van Bemmelen (pragmatisch humanist, tegenreactie op Hulsman): Strafbaarstelling is
noodzakelijk als de bescherming van individuele en gemeenschapsbelangen door andere
gebieden van het recht onvoldoende wordt gewaarborgd. Sr biedt rechten, is maar de vraag of
andere rechtsgebieden dat ook bieden, gooi niet overboord door te wijzen op alternatieven .
Het is de vraag of in andere rechtsgebieden rechten ook worden gewaarborgd.
- Abolitionisme: voor afschaffing Sr. Vereist een alternatief: sociale problemen moeten
worden aangepakt in het civiele en staats- en bestuursrecht. Deze gebieden vormen
instrumenten om dit soort gedrag toch aan te kunnen pakken.
Europees strafrecht
- Materiële harmonisatie: het recht van een lidstaat wordt dusdanig afgestemd op Europese normen
dat deze normen adequaat gehandhaafd kunnen worden d.m.v. instrumenten uit art. 288 VWEU
- Eerste stap: Griekse mais arrest
- Assimilatiebeginsel = lidstaten zijn verplicht communautaire voorschriften
(Europese normen) even energiek te handhaven als overeenkomstige bepalingen
van nationaal recht; art. 325 VWEU. Overal hetzelfde doen.
- 323a: EU fraude
Voorwaarden voor strafbaarheid
1. Menselijke gedraging/nalaten (commissie: doen, omissie: nalaten)
2. Die valt binnen de delictsomschrijving → legaliteit, 1 Sr, 1 Sv
a. Dimensies:
i. Constitutionele dimensie: trias politica (machtenscheiding); de wet geeft de
macht aan staatsorganen en bevoegdheden aan overheidsfunctionarissen om deze
binnen de grenzen vh geldend patroon van machtsverdeling tbv de
strafrechtspleging te gebruiken.
ii. Rechtsbeschermende dimensie: door de wettelijke basis van het strafrecht wordt
de rechtsgelijkheid en rechtszekerheid gediend
, Hoofdlijnen Materieel Strafrecht (MSR)
Samenvatting + stappenplannen
iii. Generaal-preventieve dimensie: generale preventie – voorkomen van
eigenrichting en chaos in samenleving; gaat over de rationele organisatie van de
maatschappelijke reactie op criminaliteit
3. Die wederrechtelijk is
4. En aan schuld te wijten (verwijtbaarheid)
Samenvatting + stappenplannen
Week 1 – Perspectieven van het materiële strafrecht
Het Nederlandse strafrecht kent een negatief sanctiestelsel. De strafbare feiten worden berecht door de
strafrechter. Er dient een balans te worden gezocht tussen rechtshandhaving en rechtsbescherming.
Doelen strafrecht
- vergelding: leedtoevoeging; straffen voor het overtreden van een maatschappelijke norm
- preventie: voorkomen normschending
- generale preventie: afschrikken van anderen
- speciale preventie: voorkomen dat dader zelf in herhaling treedt
Strafrechtstheorieën beantwoorden de vraag welke zin het straffen heeft en welk doel de overheid daarmee
probeert de bewerkstelligen
- Absolute theorieën: vergelding / leedtoevoeging staat centraal
- Relatieve theorieën: preventie (beide vormen) staat centraal
- Verenigingstheorieen: combineert bovenstaande theorieen in diverse maten met elkaar
- Verdragstheorieën: schending vh sociaal contract → repareren vd schending en het bieden van een
optie aan de schender om terug te keren in de maatschappij
Ultimum remedium
Criteria Hulsman voor strafbaarstelling
- Absolute criteria: op grond waarvan strafbaarstelling per se achterwege moet blijven
- Relatieve criteria: negatieve indicatie voor strafbaarstelling
- Doel: vergelding
De door Sr beschermde rechtsgoederen;
Van Bemmelen
- Eis dat het leven in stand wordt gehouden
- Eis vd naastenliefde (incl vrijheid en gelijkheid)
- Eis vd waarachtigheid (waarheid)
- Eis der reinheid of kuisheid
Wanneer iets (niet) strafbaar stellen?
- Modderman: Het beginsel is dat alleen datgene gestraft mag worden, wat in de eerste plaats
onrecht is. Dit is een CSQN. In de 2e plaats komt de eis erbij dat het een onrecht zij, waarvan
de ervaring heeft geleerd dat het (waarbij natuurlijk op den gegeven maatschappelijke
toestand te letten is) door geen andere middelen behoorlijk is te bedwingen. De
strafbedreiging moet blijven een ultimum remedium. (inmiddels zijn sommige punten
uitgekomen op optimum remedium). Strafrecht is leed toevoegen. Uit de aard der zaak zijn
aan elke strafbedreiging bezwaren verbonden. Dat wil niet zeggen dat men de
,Hoofdlijnen Materieel Strafrecht (MSR)
Samenvatting + stappenplannen
strafbaarstelling achterwege moet laten, maar wel dat men steeds tegenover elkander moet
wegen de voordelen en nadelen van de strafbaarstelling, en toezien dat niet de straf worde een
geneesmiddel erger dan de kwaal.
- Hulsman: Van strafbaarstelling moet worden afgezien als de grondslag vd strafbaarstelling
primair is gebaseerd op de wens om morele opvattingen omtrent bepaald gedrag heersend te
maken of om mogelijkheden voor hulpverlening te creëren. Verzette zich daarom tegen de
Ow: probeert de heersende moraal te vestigen. Ook van strafbaarstellingen waarvan de
capaciteit van het strafrechtelijke systeem onvoldoende is voor een effectieve handhaving. Of
bij: strafbaarstellingen die als schijnoplossing fungeren (window dressing).
- Van Bemmelen (pragmatisch humanist, tegenreactie op Hulsman): Strafbaarstelling is
noodzakelijk als de bescherming van individuele en gemeenschapsbelangen door andere
gebieden van het recht onvoldoende wordt gewaarborgd. Sr biedt rechten, is maar de vraag of
andere rechtsgebieden dat ook bieden, gooi niet overboord door te wijzen op alternatieven .
Het is de vraag of in andere rechtsgebieden rechten ook worden gewaarborgd.
- Abolitionisme: voor afschaffing Sr. Vereist een alternatief: sociale problemen moeten
worden aangepakt in het civiele en staats- en bestuursrecht. Deze gebieden vormen
instrumenten om dit soort gedrag toch aan te kunnen pakken.
Europees strafrecht
- Materiële harmonisatie: het recht van een lidstaat wordt dusdanig afgestemd op Europese normen
dat deze normen adequaat gehandhaafd kunnen worden d.m.v. instrumenten uit art. 288 VWEU
- Eerste stap: Griekse mais arrest
- Assimilatiebeginsel = lidstaten zijn verplicht communautaire voorschriften
(Europese normen) even energiek te handhaven als overeenkomstige bepalingen
van nationaal recht; art. 325 VWEU. Overal hetzelfde doen.
- 323a: EU fraude
Voorwaarden voor strafbaarheid
1. Menselijke gedraging/nalaten (commissie: doen, omissie: nalaten)
2. Die valt binnen de delictsomschrijving → legaliteit, 1 Sr, 1 Sv
a. Dimensies:
i. Constitutionele dimensie: trias politica (machtenscheiding); de wet geeft de
macht aan staatsorganen en bevoegdheden aan overheidsfunctionarissen om deze
binnen de grenzen vh geldend patroon van machtsverdeling tbv de
strafrechtspleging te gebruiken.
ii. Rechtsbeschermende dimensie: door de wettelijke basis van het strafrecht wordt
de rechtsgelijkheid en rechtszekerheid gediend
, Hoofdlijnen Materieel Strafrecht (MSR)
Samenvatting + stappenplannen
iii. Generaal-preventieve dimensie: generale preventie – voorkomen van
eigenrichting en chaos in samenleving; gaat over de rationele organisatie van de
maatschappelijke reactie op criminaliteit
3. Die wederrechtelijk is
4. En aan schuld te wijten (verwijtbaarheid)
