Samenvatting Wondzorg - Verpleegkundige toepassingen deel 2 (z14218)

1. Wondzorg
1.1. Theoretisch kader wondzorg
1.1.1. Inleiding

Anatomie en fysiologie
Functies huid:
 Beschermen tegen koude, hitte en irritatie
 Bescherming tegen druk, stoten en frictie – elasticiteit van huid
 Bescherming tegen effecten van chemische substanties
 Bescherming tegen invasie van bacteriën en virussen
 Bescherming tegen verlies van warmte en vocht
 Verdediging tegen invaderende MO
 Absorptie van actieve bestanddelen
 Zweetsecretie
 Thermoregulatie
 Registratie van druk, vibratie, tast, pijn en t°

Structuur van de huid:
 Epidermis/ opperhuid: de beschermlaag die het lichaam bedekt en bestaat uit 5 lagen
 Dermis / cutis: bestaat uit de papillaire laag en de reticulaire laag en bevat
bloedvaten, lymfevaten, zenuwuitlopers, zintuigcellen voor warmte en koude en
tastzinorganen
 Hypodermis / subcutis: bevat talrijke fibreuze banden die de cutis met de
onderliggende fascia verbinden en heeft buffer voor warmte en koude en rust op
onderliggende spieren, vet, bot of kraakbeen


Wonden
Definitie:
 Pathologische toestand, waarbij weefsels onderling van elkaar zijn gescheiden of
vernietigd zijn
 Eerste geval: gesloten wonde (bv bloeduitstorting)
 Tweede geval: open wonde
 Defect of beschadiging tgv fysieke, mechanische of thermische beschadiging, of van
een onderliggende stoornis, die fysiologisch of pathologisch kan zijn


Fasen in de wondgenezing:

Inflammatoire / ontstekingsfase
Doel:
 Overwinnen van een evt. aanwezige infectie
 Opruiming van dood weefsel en bacteriën
 Gedeeltelijk oplossen van de korst
 Migratie van cellen over wondranden wordt mogelijk

Er vindt plaats:

,  Vasodilatatie van arteriën en bloeding
- Capillaire druk en vocht neemt toe
- Celverbindingen tussen endotheelcellen verzwakken
- RBC en BP migreren vanuit bloedbaan naar wondgebied

 Vasoconstrictie en bloedstelping
- Duurt 5 – 10 min
- Leukocyten, erytrocyten en BP hechten zich aan vaatwand
- Trombus / bloedklonter ontstaat, bestaat uit BP die fibrinogeen produceert
- Fibrinogeen vormt een netwerk van klevende draden die de BP ‘aan elkaar lijmen’
- Bloedklonter droogt uit aan de lucht en vormt een korst op de wonde

 Inflammatie
- BP scheiden chemotactische stoffen af, waardoor andere cellen worden
aangetrokken
- De WBC ruimen dood weefsel en binnengedrongen bacteriën op
- Gebeurt via fagocytose
- Wonde wordt door fagocytose gezuiverd van het vreemd materiaal
- Debris wordt veroorzaakt door de vernietiging van celresten en WBC-verzameling
- Het overblijvende debris wordt geresorbeerd via het lymfestelsel OF wordt als pus
uit de wond gestoten

Symptomen gesloten wonde:
 Zwelling door exsudaat vorming
 Roodheid en warmte tgv vasodilatatie
 Pijn door druk op zenuwvezels en ischemie

Symptomen open wonde:
 Wondvocht en bloed op wonde
 Stolsel, korst
 Evt. pijn door het openliggen van de wonde


Granulatiefase
Neovascularisatie
 Macrofagen en BP stimuleren de productie van fibroblasten
 Vormen na 5 dagen na de verwonding de bouwstoffen collageen en elastine
 Bouwstoffen vormen een nieuw netwerk
- Macrofagen, endotheelcellen en fibroblasten kunnen zich vrij bewegen
- Kunnen dan geleidelijk het volledige wondbed opvullen
 Uit de wondranden groeien gelijktijdig nieuwe capillairen in de wonde
 Endotheelcellen vormen aan het einde van de capillairen weefselknoppen
- Worden hol en vormt collageennetwerk
- Geeft rood korrelig aspect aan de wonde
- = granulatieweefsel
 Via nieuwe capillairen worden O2 en VS tot in centrum van wonde gebracht
Maturatiefase

,Bindweefselreorganisatie
 Weefselsterkte neemt toe
 Door remodellering: toename van collageenvezel
 Fibroblasten differentiëren zich tot myofibroblasten

Wondretractie
 Ontstaat door myofibroblasten die in het granulatieweefsel aanwezig zijn
 Zorgen voor de samentrekking van de cellen
- Wonde wordt gereduceerd in volume
 Retractie begint vanaf 5e dag en kan soms in combo met granulatie en epithelialisatie
de wonde volledig sluiten
 Operatieve ingreep als de wonde te uitgebreid is en de retractie niet voldoende is om
ze volledig te sluiten

Epithelialisatie
 Is de migratie van epitheelcellen over de wonde
- Wondoppervlak wordt hermetisch afgesloten
- Wonde wordt beschermd tegen dehydratatie en contaminatie door MO
 Gehechte wonde: afdichten start na 24u
 Grotere wonde: vereisen collageenvorming en granulatieweefselvorming voor de
verplaatsing van epitheelcellen kan plaatsvinden
 Verloopt snel bij gezond weefsel
 Ideale omstandigheid:
- Vochtig, beschermd milieu en vrij van necrotisch weefsel



Littekenvorming
 Diepere weefsellagen worden vervangen door bindweefsel en littekenweefsel
 De overbodige cellen, macrofagen en myofibroblasten sterven af
 Eerste weken: zacht en fragiel
 Rode kleur van litteken neemt af
 Wordt na een maand harder, roder, dikker en sterker
 Op het einde wordt het weer zacht, wit en soepel
 Kan meer dan 1 jaar duren


Verschillende typen wondgenezing
Genezing per primam: zuivere wonde zonder necrose, contaminatie of vreemde lichamen
Genezing per secundam: wonde met necrose, gecontamineerd en evt. vreemde lichamen
Regeneratieve wondgenezing: oppervlakkige wonde, enkel opperhuid beschadigd




Wondreiniging en wondontsmetting

, Inleiding en achtergrondinfo:
 Wond is een onderbreking van de continuïteit van de huid waarbij de fysieke barrière
tov de buitenwereld is verloren gegaan
 De huid heeft een eigen bacteriële flora dat een stukje van het beschermingsschild is
tegen het binnendringen van niet-commensale MO
 Residente flora op huid: bestaat vnl uit commensale MO, geven geen schade
 Transiënte flora op huid: bestaat uit de residente flora die naar de oppervlakte groeit
en uit MO die vanuit de omgeving worden opgenomen

Definities:
 Contaminatie = MO zijn aanwezig in levende weefsels, veroorzaken geen
weefselschade
 Kolonisatie = MO vermenigvuldigen zich in de levende weefsels, veroorzaken geen
weefselschade
 Kritische kolonisatie = MO zijn aanwezig, vermenigvuldigen zich in levende weefsels
en bereiken een hoge concentratie bacteriën per gram
 Infectie = balans tussen MO en verdedigingsmechanisme van de levende weefsels is
verstoord in het voordeel van de MO (uit zich in rubor, dolor, calor, tumor en pus)

Wondculturen nemen:
 Om een idee te krijgen van het kritisch kolonisatie niveau en de aard van de
koloniserende flora
 Belangrijk om de wonde te reinigen en de huid rondom de wonde te decontamineren
 Wisser thv wondranden – voor voldoende wondvocht te absorberen
 Diepe wonde: opzuigen met steriele spuit en katheter




Eigenschappen van een goed ontsmettingsmiddel
 Breed spectrum
 Niet of zo weinig mogelijk toxisch voor de weefsels
 Een goede lokale en algemene tolerantie
 Niet of hoogstens in geringe mate geïnactiveerd door organisch materiaal
 Een snelle werking
 Bij voorkeur een langere tijd stabiel




Ontsmettingsmiddelen