MEDIA EN CULTUUR
Jaar 1 (2018-2019) - Blok 1
Geschiedenis
van het medialandschap
HOORCOLLEGES
Onderwerp van deze cursus: Hoe heeft het medialandschap zich ontwikkelt vanaf de
introductie van drukpers in West-Europa in circa 1450*?
De focus ligt hierbij op Nederland, maar ook op de
Verenigde Staten. We bekijken theater, film en televisie
steeds in relatie tot elkaar en geplaatst in de
maatschappelijke context.
* De periode vanaf circa 1450 is op te delen in:
Circa 1450 tot 1789 Vroegmoderne periode
Vanaf 1789 Moderne periode
Het analytisch kader van deze cursus is gebaseerd op de ideeën van de filosoof Jürgen
Habermas.
,
, 1 ALGEMEEN HISTORISCH EN THEORETISCH KADER
Jürgen Habermas (geb. 1929) is een Duitse filosoof en socioloog. Hij behoort tot de tweede
generatie van de Frankfurter Schule; een Duitse sociologische en filosofische stroming die zich
bezighoudt met de zogenoemde kritische theorie. Deze kan worden gezien als een heroverwogen
voorzetting van het marxisme in combinatie met andere disciplines als sociologie en psychoanalyse.
Na de Tweede Wereldoorlog ging men zich ook bezighouden met de vraag: ‘Waarom viel Duitsland
voor het Nazisme?’.
In 1962 schreef Habermas Strukturwandel der Offentlichkeit; een theorie over het ontstan en de
verdere ontwikkeling van de zogeheten openbaarheid of publieke sfeer. In 1989 verscheen een
Engelstalige uitgave van dit werk onder de titel Structural transformation of the public sphere. Deze
uitgave was een belangrijke inspiratiebron bij het nadenken over een nieuwe democratie in Oost-
Europa na de val van het communisme.
Het belangrijkste thema van de theorie van Habermas is de relatie tussen de overheid en de burgers,
gezien in de modernisering van de westerse samenleving. Hierbij maakt Habermas gebruik van de
moderniseringstheorie van Max Weber. Weber maakt in zijn theorie onderscheid in onder meer
economische en politieke modernisering.
Economische modernisering
Van een agrarische-rurale economie in de Middeleeuwen;
In deze periode was de agrarische productie nog vooral gericht op zelfvoorziening. Er was maar
beperkt sprake van ruilhandel en deze diende met name als aanvulling op de agrarische productie.
Het ging dan ook veelal om belangrijke producten zoals bijvoorbeeld zout, dat nodig was om eten
voor de winter te conserveren. Geld bestond al wel, maar was in deze periode nog niet zo
belangrijk. De steden waren nog geen handelscentra; de kooplieden trokken rond.
Via het handelskapitalisme in de late Middeleeuwen en de vroegmoderne tijd;
Geld wordt vanaf het jaar 1600 belangrijker, wanneer er door landbouwoverschotten nijverheid
ontstaat. Het is namelijk dan niet meer noodzakelijk dat iedereen in de landbouw werkt en dus
kunnen andere beroepen ontstaan. De nijverheid was met name bedoeld voor een anonieme
markt – oftewel voor wie het ook maar wilde kopen. Dit leidt tot een groei van het
handelsvolume, geld wordt nu belangrijker en steden groeien uit tot handelscentra. Deze nieuwe
economische constellatie heet het handelskapitalisme (1300-1400).
Naar het industrie- en consumptiekapitalisme vanaf de late achttiende eeuw.
Door de Industriële Revolutie is massaproductie mogelijk geworden. Doordat het wereldwijd
transport op gang komt, groeien de afzetmarkten voor deze producten ook flink. Ook de koloniën
worden ingezet als mogelijke afzetmarkt. Verder haalt men ook grondstoffen uit de koloniën.
Jaar 1 (2018-2019) - Blok 1
Geschiedenis
van het medialandschap
HOORCOLLEGES
Onderwerp van deze cursus: Hoe heeft het medialandschap zich ontwikkelt vanaf de
introductie van drukpers in West-Europa in circa 1450*?
De focus ligt hierbij op Nederland, maar ook op de
Verenigde Staten. We bekijken theater, film en televisie
steeds in relatie tot elkaar en geplaatst in de
maatschappelijke context.
* De periode vanaf circa 1450 is op te delen in:
Circa 1450 tot 1789 Vroegmoderne periode
Vanaf 1789 Moderne periode
Het analytisch kader van deze cursus is gebaseerd op de ideeën van de filosoof Jürgen
Habermas.
,
, 1 ALGEMEEN HISTORISCH EN THEORETISCH KADER
Jürgen Habermas (geb. 1929) is een Duitse filosoof en socioloog. Hij behoort tot de tweede
generatie van de Frankfurter Schule; een Duitse sociologische en filosofische stroming die zich
bezighoudt met de zogenoemde kritische theorie. Deze kan worden gezien als een heroverwogen
voorzetting van het marxisme in combinatie met andere disciplines als sociologie en psychoanalyse.
Na de Tweede Wereldoorlog ging men zich ook bezighouden met de vraag: ‘Waarom viel Duitsland
voor het Nazisme?’.
In 1962 schreef Habermas Strukturwandel der Offentlichkeit; een theorie over het ontstan en de
verdere ontwikkeling van de zogeheten openbaarheid of publieke sfeer. In 1989 verscheen een
Engelstalige uitgave van dit werk onder de titel Structural transformation of the public sphere. Deze
uitgave was een belangrijke inspiratiebron bij het nadenken over een nieuwe democratie in Oost-
Europa na de val van het communisme.
Het belangrijkste thema van de theorie van Habermas is de relatie tussen de overheid en de burgers,
gezien in de modernisering van de westerse samenleving. Hierbij maakt Habermas gebruik van de
moderniseringstheorie van Max Weber. Weber maakt in zijn theorie onderscheid in onder meer
economische en politieke modernisering.
Economische modernisering
Van een agrarische-rurale economie in de Middeleeuwen;
In deze periode was de agrarische productie nog vooral gericht op zelfvoorziening. Er was maar
beperkt sprake van ruilhandel en deze diende met name als aanvulling op de agrarische productie.
Het ging dan ook veelal om belangrijke producten zoals bijvoorbeeld zout, dat nodig was om eten
voor de winter te conserveren. Geld bestond al wel, maar was in deze periode nog niet zo
belangrijk. De steden waren nog geen handelscentra; de kooplieden trokken rond.
Via het handelskapitalisme in de late Middeleeuwen en de vroegmoderne tijd;
Geld wordt vanaf het jaar 1600 belangrijker, wanneer er door landbouwoverschotten nijverheid
ontstaat. Het is namelijk dan niet meer noodzakelijk dat iedereen in de landbouw werkt en dus
kunnen andere beroepen ontstaan. De nijverheid was met name bedoeld voor een anonieme
markt – oftewel voor wie het ook maar wilde kopen. Dit leidt tot een groei van het
handelsvolume, geld wordt nu belangrijker en steden groeien uit tot handelscentra. Deze nieuwe
economische constellatie heet het handelskapitalisme (1300-1400).
Naar het industrie- en consumptiekapitalisme vanaf de late achttiende eeuw.
Door de Industriële Revolutie is massaproductie mogelijk geworden. Doordat het wereldwijd
transport op gang komt, groeien de afzetmarkten voor deze producten ook flink. Ook de koloniën
worden ingezet als mogelijke afzetmarkt. Verder haalt men ook grondstoffen uit de koloniën.
