Praktisch bestuursrecht hoofdstuk 1
Wat is het bestuursrecht?
- Het openbaar bestuur treedt in verschillende hoedanigheden en op verschillende
manieren op en behartigt daarbij het algemeen belang.
- Het openbaar bestuur dient de samenleving zo te besturen dat burgers en
organisaties daar op een fatsoenlijke manier met en naast elkaar kunnen leven,
wonen, werken en recreëren.
- Algemeen belang→ datgene wat in ieders belang kennelijk bepaalde dingen mag doen
waardoor de belangen van één of meer burgers worden getroffen. Daartegenover
staat dat die burgers mogelijkheden hebben om zich te beschermen tegen het
optreden van het openbaar bestuur, dat is waar het bestuursrecht kort gezegd
betrekking heeft.
- Het handelen van het openbaar bestuur gebeurt door een persoon of een groep
personen in de hoedanigheid van een bestuursorgaan.
- Het bestuursrecht bevat regels, ook wel rechtsnormen genoemd, met betrekking tot:
1) Organisatie van het openbaar bestuur.
2) Verlening van bestuursbevoegdheden.
3) Normen voor het gebruik van bestuursbevoegdheden.
4) Rechtsnormen voor burgers en regels voor de handhaving.
5) Rechtsbescherming tegen het openbaar bestuur.
Legaliteitsbeginsel
- Legaliteitsbeginsel→ het openbaar bestuur mag alleen als openbaar bestuur optreden
als dit vastgelegd is in een wet, het openbaar bestuur mag alleen inbreuk maken op de
rechten en vrijheden van een burger als de wet dit toestaat (Art. 8 Gw).
- Wet in formele zin→ wetten die worden vastgesteld door de formele wetgever, dat wil
zeggen door de volksvertegenwoordiging (Staten-Generaal) en de regering samen.
- Wet in materiële zin→ elke wet die algemeen verbindende voorschriften bevat
waaraan iedereen voor wie die wet bedoeld, gebonden is.
Specialiteitsbeginsel
- Tenzij de wet anders bepaalt, moet het openbaar bestuur bij alles wat doet belangen
afwegen. Als behartiger van het algemeen belang moet het openbaar bestuur dit
belang afwegen tegen de belangen van individuele burgers.
- Specialiteitsbeginsel→ beperkt die afweging tot het kader van de belangen waarvoor
een speciale wet is bedoeld. Het openbaar bestuur mag in die gevallen waarvoor de
wet of regeling is vastgesteld dus alleen het specifieke belang behartigen waarop die
wet of regeling zich richt.
Voor het optreden van het openbaar bestuur is een grondslag in de wet nodig
(legaliteitsbeginsel) en bij het afwegen van de belangen moet het openbaar bestuur binnen
het kader blijven van de toepasselijke wet (specialiteitsbeginsel).
,Bronnen van bestuursrecht
- Er zijn voor het bestuursrecht 3 rechtsbronnen van belang:
1) Wet- en regelgeving en verdragen.
2) Jurisprudentie.
3) Ongeschreven recht, met name enkele algemene beginselen van behoorlijk
bestuur.
- Het is ondoenlijk voor de formele wetgever (regering en Staten-Generaal) om alle
ingewikkelde processen in de maatschappij tot in detail te reguleren. Het openbaar
bestuur is daarom verdeeld in verschillende lagen die elk op hun beurt
bestuursrechtelijke regels kunnen vaststellen. Daarbij mag een lagere regeling niet in
strijd zijn met een hogere.
- Verdragen, beleidsregels en vergunningvoorschriften behoren niet tot de wet- en
regelgeving.
- Bestuursrechtelijke normenstelsel:
Verdrag Staat der Nederlanden
Wet- en regelgeving:
EU-verordening en EU-richtlijn Europees Parlement/Raad/Commissie
Grondwet Formele wetgever
Wet in formele zin Formele wetgever
Algemene Maatregel van Bestuur Regering
(AMvB)
Ministeriële regeling Minister
Provinciale verordening Provinciale Staten
Gemeentelijke Gemeenteraad/waterschapsbestuur
verordening/waterschapsverordening
Geen wet- en regelgeving:
Beleidsregels en Op alle niveaus van het openbaar
vergunningvoorschriften bestuur
Verdragen, EU-verordening en EU-richtlijnen
- Verdragen→ afspraken tussen staten.
- Belangrijke verdragen voor het bestuursrecht→ EVRM, EU-Verdrag,
EU-Werkingsverdrag.
- Deze verdragen en Europese verordeningen hebben rechtstreekse werking, dat wil
zeggen dat de daarin opgenomen regels rechtstreeks in Nederland van toepassing
zijn.
- Europese richtlijnen zijn gericht tot lidstaten en hebben in beginsel geen
rechtstreekse werking. De Nederlandse of Europese rechter kan echter vaststellen dat
een bepaling in een richtlijn zo geformuleerd is dat deze wel rechtstreekse werking
heeft.
, Grondwet, wet in formele zin en AMvB
- De grondwet bevat, afgezien van de belangrijke grondrechten, weinig regels voor
burgers. Dit is de hoogste wet in formele zin die dus net als andere wetten in formele
zin door de formele wetgever is vastgesteld.
- Een Algemene Maatregel van Bestuur (AMvB) is van lagere orde en wordt vastgesteld
door de regering. Zij bevatten hoofdzakelijk algemeen verbindende voorschriften
voor burgers maar ook voor overheden, en kennen daarnaast, net als de meeste
andere regelingen, ook bevoegdheden toe aan organen van het openbaar bestuur.
Verordening/regering
- Ook ministeriële regelingen bevatten hoofdzakelijk algemeen verbindende
voorschriften voor burgers en kunnen daarnaast bevoegdheden toekennen aan
bestuursorganen. Zij zijn lager in rang dan de vorige genoemde regelingen.
- Hetzelfde geldt voor provinciale verordeningen, gemeentelijke verordeningen en
waterschapsverordeningen.
- De regels in een provinciale verordening gelden alleen voor het grondgebied van de
provincie, de regels in een gemeentelijke verordening gelden alleen binnen de
gemeentegrenzen en waterschapsverordeningen hebben dezelfde rang als
gemeentelijke verordeningen en zijn van toepassing op het grondgebied van het
waterschap.
Beleidsregels en vergunningvoorschriften
- Beleidsregels→ zijn eigen richtlijnen voor het openbaar bestuur dat ze heeft
vastgesteld of waarvoor ze zijn bedoeld.
- Vergunningvoorschriften→ normen die gelden in het individuele geval, namelijk voor
degene aan wie de vergunning is verleend, kunnen bestaan uit rechtsnormen
afkomstig van wetten en lagere regelingen en uit regels die het bestuursorgaan
verlangen dat het erop toeziet dat de vergunninghouder zich aan de voorschriften
houdt.
- Gelede normstelling→ normen worden voor een bepaald geval (mede) bepaald door
normen in verschillende regelingen die dikwijls in een hiërarische verhouding tot
elkaar staat.
Algemeen en bijzonder bestuursrecht
- Algemene bestuursrecht→ bevat regels die op alle terreinen van het bestuurlijk
optreden van toepassing zijn.
- Bijzonder bestuursrecht→ bevat regels die speciaal zijn opgesteld voor de bijzondere
gebieden waarop het openbaar bestuur actief is. Op elk terrein van het bijzonder
bestuursrecht bestaan talrijke regelingen die de inhoud van rechten, plichten en
bevoegdheden bepalen of regels voor procedures die gevolgd moeten worden. De
wetgever probeert om in deze bestuursrechtelijke verscheidenheid enige eenheid en
samenhang te brengen met zogenoemde coördinatie wetgeving→ worden bepalingen
die in alle regelingen op een bepaald gebied van het bestuursrecht voorkomen, bij
elkaar gebracht (bijv sociale zekerheid, belastingen, omgevingsvergunning en fysieke
leefomgeving).
Wat is het bestuursrecht?
- Het openbaar bestuur treedt in verschillende hoedanigheden en op verschillende
manieren op en behartigt daarbij het algemeen belang.
- Het openbaar bestuur dient de samenleving zo te besturen dat burgers en
organisaties daar op een fatsoenlijke manier met en naast elkaar kunnen leven,
wonen, werken en recreëren.
- Algemeen belang→ datgene wat in ieders belang kennelijk bepaalde dingen mag doen
waardoor de belangen van één of meer burgers worden getroffen. Daartegenover
staat dat die burgers mogelijkheden hebben om zich te beschermen tegen het
optreden van het openbaar bestuur, dat is waar het bestuursrecht kort gezegd
betrekking heeft.
- Het handelen van het openbaar bestuur gebeurt door een persoon of een groep
personen in de hoedanigheid van een bestuursorgaan.
- Het bestuursrecht bevat regels, ook wel rechtsnormen genoemd, met betrekking tot:
1) Organisatie van het openbaar bestuur.
2) Verlening van bestuursbevoegdheden.
3) Normen voor het gebruik van bestuursbevoegdheden.
4) Rechtsnormen voor burgers en regels voor de handhaving.
5) Rechtsbescherming tegen het openbaar bestuur.
Legaliteitsbeginsel
- Legaliteitsbeginsel→ het openbaar bestuur mag alleen als openbaar bestuur optreden
als dit vastgelegd is in een wet, het openbaar bestuur mag alleen inbreuk maken op de
rechten en vrijheden van een burger als de wet dit toestaat (Art. 8 Gw).
- Wet in formele zin→ wetten die worden vastgesteld door de formele wetgever, dat wil
zeggen door de volksvertegenwoordiging (Staten-Generaal) en de regering samen.
- Wet in materiële zin→ elke wet die algemeen verbindende voorschriften bevat
waaraan iedereen voor wie die wet bedoeld, gebonden is.
Specialiteitsbeginsel
- Tenzij de wet anders bepaalt, moet het openbaar bestuur bij alles wat doet belangen
afwegen. Als behartiger van het algemeen belang moet het openbaar bestuur dit
belang afwegen tegen de belangen van individuele burgers.
- Specialiteitsbeginsel→ beperkt die afweging tot het kader van de belangen waarvoor
een speciale wet is bedoeld. Het openbaar bestuur mag in die gevallen waarvoor de
wet of regeling is vastgesteld dus alleen het specifieke belang behartigen waarop die
wet of regeling zich richt.
Voor het optreden van het openbaar bestuur is een grondslag in de wet nodig
(legaliteitsbeginsel) en bij het afwegen van de belangen moet het openbaar bestuur binnen
het kader blijven van de toepasselijke wet (specialiteitsbeginsel).
,Bronnen van bestuursrecht
- Er zijn voor het bestuursrecht 3 rechtsbronnen van belang:
1) Wet- en regelgeving en verdragen.
2) Jurisprudentie.
3) Ongeschreven recht, met name enkele algemene beginselen van behoorlijk
bestuur.
- Het is ondoenlijk voor de formele wetgever (regering en Staten-Generaal) om alle
ingewikkelde processen in de maatschappij tot in detail te reguleren. Het openbaar
bestuur is daarom verdeeld in verschillende lagen die elk op hun beurt
bestuursrechtelijke regels kunnen vaststellen. Daarbij mag een lagere regeling niet in
strijd zijn met een hogere.
- Verdragen, beleidsregels en vergunningvoorschriften behoren niet tot de wet- en
regelgeving.
- Bestuursrechtelijke normenstelsel:
Verdrag Staat der Nederlanden
Wet- en regelgeving:
EU-verordening en EU-richtlijn Europees Parlement/Raad/Commissie
Grondwet Formele wetgever
Wet in formele zin Formele wetgever
Algemene Maatregel van Bestuur Regering
(AMvB)
Ministeriële regeling Minister
Provinciale verordening Provinciale Staten
Gemeentelijke Gemeenteraad/waterschapsbestuur
verordening/waterschapsverordening
Geen wet- en regelgeving:
Beleidsregels en Op alle niveaus van het openbaar
vergunningvoorschriften bestuur
Verdragen, EU-verordening en EU-richtlijnen
- Verdragen→ afspraken tussen staten.
- Belangrijke verdragen voor het bestuursrecht→ EVRM, EU-Verdrag,
EU-Werkingsverdrag.
- Deze verdragen en Europese verordeningen hebben rechtstreekse werking, dat wil
zeggen dat de daarin opgenomen regels rechtstreeks in Nederland van toepassing
zijn.
- Europese richtlijnen zijn gericht tot lidstaten en hebben in beginsel geen
rechtstreekse werking. De Nederlandse of Europese rechter kan echter vaststellen dat
een bepaling in een richtlijn zo geformuleerd is dat deze wel rechtstreekse werking
heeft.
, Grondwet, wet in formele zin en AMvB
- De grondwet bevat, afgezien van de belangrijke grondrechten, weinig regels voor
burgers. Dit is de hoogste wet in formele zin die dus net als andere wetten in formele
zin door de formele wetgever is vastgesteld.
- Een Algemene Maatregel van Bestuur (AMvB) is van lagere orde en wordt vastgesteld
door de regering. Zij bevatten hoofdzakelijk algemeen verbindende voorschriften
voor burgers maar ook voor overheden, en kennen daarnaast, net als de meeste
andere regelingen, ook bevoegdheden toe aan organen van het openbaar bestuur.
Verordening/regering
- Ook ministeriële regelingen bevatten hoofdzakelijk algemeen verbindende
voorschriften voor burgers en kunnen daarnaast bevoegdheden toekennen aan
bestuursorganen. Zij zijn lager in rang dan de vorige genoemde regelingen.
- Hetzelfde geldt voor provinciale verordeningen, gemeentelijke verordeningen en
waterschapsverordeningen.
- De regels in een provinciale verordening gelden alleen voor het grondgebied van de
provincie, de regels in een gemeentelijke verordening gelden alleen binnen de
gemeentegrenzen en waterschapsverordeningen hebben dezelfde rang als
gemeentelijke verordeningen en zijn van toepassing op het grondgebied van het
waterschap.
Beleidsregels en vergunningvoorschriften
- Beleidsregels→ zijn eigen richtlijnen voor het openbaar bestuur dat ze heeft
vastgesteld of waarvoor ze zijn bedoeld.
- Vergunningvoorschriften→ normen die gelden in het individuele geval, namelijk voor
degene aan wie de vergunning is verleend, kunnen bestaan uit rechtsnormen
afkomstig van wetten en lagere regelingen en uit regels die het bestuursorgaan
verlangen dat het erop toeziet dat de vergunninghouder zich aan de voorschriften
houdt.
- Gelede normstelling→ normen worden voor een bepaald geval (mede) bepaald door
normen in verschillende regelingen die dikwijls in een hiërarische verhouding tot
elkaar staat.
Algemeen en bijzonder bestuursrecht
- Algemene bestuursrecht→ bevat regels die op alle terreinen van het bestuurlijk
optreden van toepassing zijn.
- Bijzonder bestuursrecht→ bevat regels die speciaal zijn opgesteld voor de bijzondere
gebieden waarop het openbaar bestuur actief is. Op elk terrein van het bijzonder
bestuursrecht bestaan talrijke regelingen die de inhoud van rechten, plichten en
bevoegdheden bepalen of regels voor procedures die gevolgd moeten worden. De
wetgever probeert om in deze bestuursrechtelijke verscheidenheid enige eenheid en
samenhang te brengen met zogenoemde coördinatie wetgeving→ worden bepalingen
die in alle regelingen op een bepaald gebied van het bestuursrecht voorkomen, bij
elkaar gebracht (bijv sociale zekerheid, belastingen, omgevingsvergunning en fysieke
leefomgeving).
