Ethisch verantwoord handelen
Les 1: Wat is ethiek?
Ethiek → kritische bezinning over het juiste handelen.
• Goed en kwaad in menselijke handelen
• Hoe mensen horen te leven
Waarden → fundamentele principes aan de hand waarvan mensen hun leven inrichten,
activiteiten.
Een waarde vind je zelf waardevol.
Normen → gedragsregels, normen komen voort uit waarden die mensen aanhangen.
Uit de waarde komt de handeling voort. Normen vind je normaal om te doen.
Morele waarden → zijn zaken of overtuigingen die nastrevenswaardig zijn om een goed
leven te kunnen leiden.
Morele normen → zijn regels die voorschrijven welke handelingen geboden, toegestaan of
verboden zijn op grond van heersende waarden.
Waarden is de doel waarom je iets doet, is algemeen geformuleerd
Normen maak je concreet en geeft betekenis aan een de waarden.
De waarde wordt alleen betekenis vol als je er gedrag aankoppelt, dat je het laat zien.
Er zijn verschillende waarden, in ethiek onderscheid tussen:
• Instrumentele waarden → Waardetoekenning door anderen
• Intrinsieke waarden → Waardetoekenning vanuit zichzelf
Ethiek als proces:
• Gevoeligheid
• Analyse
• Oordeel
• Motivatie
• Handelen
, Waarom zijn er mensen die niet ethisch handelen?
• Gemakzucht
• Eigen belang
• Je voelt je niet verantwoordelijk
• Invloed van de omgeving
Les 2: Bedrijfsethiek en ethische stromingen
Steekpenningen → iemand voortrekken, vriendjespolitiek
Bedrijfsethiek:
• Gaat om ‘goed en kwaad’ in menselijk handelen binnen bedrijfsproces en cultuur.
Voor welke ethische principes en normen willen wij staan en gaan? Waarin willen wij als
bedrijf ethisch leiderschap tonen? Waarin willen we de vigerende morele en juridische eisen
overtreffen of hebben we zelfs het lef daartegen in te gaan omdat we geloven dat het
tegendeel beter is? De uitkomst hiervan kan een bedrijf periodiek vastleggen in een eigen
ethische bedrijfscode
NB: 95 procent van de grote bedrijven heeft een gedragscode. Toch veel mis. Denk aan de
bankencrisis. Hoe komt dat? Veel bedrijven zijn nog onvoldoende bewust van de noodzaak
om ingewikkelde ethische dilemma’s aan te pakken. Ze komen te laat met een oplossing, of
nemen die halfslachtig.
Bedrijfsethiek: waarom belangrijk?
• Niet alles is wettelijk geregeld (bijv. snelle ontwikkelen informatietechnologie)
• Bovendien si iets niet altijd moreel omdat het wettelijk is toegestaan → terrein waarop
ethiek een rol speelt (bijv. belastingparadijzen, promotie vriendje van de baas)
• Soms kunnen wetten ook immoreel zijn. Bijv. Zuid-Afrika. Restaurant bordje ‘Slegs vir
Blanke’
Conclusie: naast juridische is ook ethische benadering noodzakelijk in het bedrijfsleven
Ethische theorieën benaderingen, wie/wat centraal?
Actor Handeling Gevolgen
Theorie Deugdenethiek Beginselen ethiek Gevolgenethiek
Uitgangspunt Deugden Normen Waarden
(karaktereigenschappen) (regels) (overtuigingen)
Gevolgenethiek = gebaseerd op waarden
• Meet de waarde van een handeling aan het algemeen nut/belang (= welzijn, genot en
geluk)
• Uit utiliteitsprincipe → ethisch goed is wat het grootste geluk voor het grootste aantal
mensen oplevert
• Niet het individu bepaalt, maar de meerderheid.
VB: snelheidsbeperkingen, deze leiden doorgaans tot minder ‘pijn’ door reductie van aantal
slachtoffers.
Motief/intentie (wat wil je bereiken) → handeling (wat doe je) → objectief
Gevolg (wat is het gevolg)
Een handeling of beslissing is moreel juist wanneer die in zijn gevolgen een bepaald doel
realiseert.
Kritiek op gevolgenethiek:
• Geluk is niet objectief meetbaar
• Gevolgen zijn vaak onvoorspelbaar, onbekend of onzeker
Les 1: Wat is ethiek?
Ethiek → kritische bezinning over het juiste handelen.
• Goed en kwaad in menselijke handelen
• Hoe mensen horen te leven
Waarden → fundamentele principes aan de hand waarvan mensen hun leven inrichten,
activiteiten.
Een waarde vind je zelf waardevol.
Normen → gedragsregels, normen komen voort uit waarden die mensen aanhangen.
Uit de waarde komt de handeling voort. Normen vind je normaal om te doen.
Morele waarden → zijn zaken of overtuigingen die nastrevenswaardig zijn om een goed
leven te kunnen leiden.
Morele normen → zijn regels die voorschrijven welke handelingen geboden, toegestaan of
verboden zijn op grond van heersende waarden.
Waarden is de doel waarom je iets doet, is algemeen geformuleerd
Normen maak je concreet en geeft betekenis aan een de waarden.
De waarde wordt alleen betekenis vol als je er gedrag aankoppelt, dat je het laat zien.
Er zijn verschillende waarden, in ethiek onderscheid tussen:
• Instrumentele waarden → Waardetoekenning door anderen
• Intrinsieke waarden → Waardetoekenning vanuit zichzelf
Ethiek als proces:
• Gevoeligheid
• Analyse
• Oordeel
• Motivatie
• Handelen
, Waarom zijn er mensen die niet ethisch handelen?
• Gemakzucht
• Eigen belang
• Je voelt je niet verantwoordelijk
• Invloed van de omgeving
Les 2: Bedrijfsethiek en ethische stromingen
Steekpenningen → iemand voortrekken, vriendjespolitiek
Bedrijfsethiek:
• Gaat om ‘goed en kwaad’ in menselijk handelen binnen bedrijfsproces en cultuur.
Voor welke ethische principes en normen willen wij staan en gaan? Waarin willen wij als
bedrijf ethisch leiderschap tonen? Waarin willen we de vigerende morele en juridische eisen
overtreffen of hebben we zelfs het lef daartegen in te gaan omdat we geloven dat het
tegendeel beter is? De uitkomst hiervan kan een bedrijf periodiek vastleggen in een eigen
ethische bedrijfscode
NB: 95 procent van de grote bedrijven heeft een gedragscode. Toch veel mis. Denk aan de
bankencrisis. Hoe komt dat? Veel bedrijven zijn nog onvoldoende bewust van de noodzaak
om ingewikkelde ethische dilemma’s aan te pakken. Ze komen te laat met een oplossing, of
nemen die halfslachtig.
Bedrijfsethiek: waarom belangrijk?
• Niet alles is wettelijk geregeld (bijv. snelle ontwikkelen informatietechnologie)
• Bovendien si iets niet altijd moreel omdat het wettelijk is toegestaan → terrein waarop
ethiek een rol speelt (bijv. belastingparadijzen, promotie vriendje van de baas)
• Soms kunnen wetten ook immoreel zijn. Bijv. Zuid-Afrika. Restaurant bordje ‘Slegs vir
Blanke’
Conclusie: naast juridische is ook ethische benadering noodzakelijk in het bedrijfsleven
Ethische theorieën benaderingen, wie/wat centraal?
Actor Handeling Gevolgen
Theorie Deugdenethiek Beginselen ethiek Gevolgenethiek
Uitgangspunt Deugden Normen Waarden
(karaktereigenschappen) (regels) (overtuigingen)
Gevolgenethiek = gebaseerd op waarden
• Meet de waarde van een handeling aan het algemeen nut/belang (= welzijn, genot en
geluk)
• Uit utiliteitsprincipe → ethisch goed is wat het grootste geluk voor het grootste aantal
mensen oplevert
• Niet het individu bepaalt, maar de meerderheid.
VB: snelheidsbeperkingen, deze leiden doorgaans tot minder ‘pijn’ door reductie van aantal
slachtoffers.
Motief/intentie (wat wil je bereiken) → handeling (wat doe je) → objectief
Gevolg (wat is het gevolg)
Een handeling of beslissing is moreel juist wanneer die in zijn gevolgen een bepaald doel
realiseert.
Kritiek op gevolgenethiek:
• Geluk is niet objectief meetbaar
• Gevolgen zijn vaak onvoorspelbaar, onbekend of onzeker
