Leerdoelen oncologische zorg
Inhoudsopgave
Week 1 ........................................................................................................................................................... 1
Week 2 ........................................................................................................................................................... 8
Week 3 ......................................................................................................................................................... 23
Week 4 ......................................................................................................................................................... 47
Week 5 ......................................................................................................................................................... 59
Week 6 ......................................................................................................................................................... 70
Week 7 ......................................................................................................................................................... 82
Week 8 ......................................................................................................................................................... 88
Week 1
De student kan de verschillen tussen goedaardige en kwaadaardige gezwellen benoemen.
De student kan de stadiëringssystematiek toepassen (TNM classificatie).
• T = Tumor grootte
• N = aantal lymfeklieren
• M = Metastasen op afstand
, TNM bij mammaca.
De student kan exogene en endogene factoren voor het risico op kanker benoemen.
1.4.2 Exogene factoren
• Roken
o Alle longcarcinomenà 90% rokers
o Ook verband tussen tumoren elders.
o Preventie= niet roken.
• Voeding
o 20-50% kankersterfte
o Groente en fruit beschermende factorà verlagen risico.
o 70% onvoldoende fruit en 80% onvoldoende groente.
• Bewegen
o 3-4%
o Verband met mammacarcinoom en colorectaal carcinoom.
o Minimaal 5 dagen in de week matig intensief bewegen.
• Alcohol
o Overmatig gebruikà meer kans op tumoren in hoofd-halsgebied.
o Matig alcoholgebruikà preventie hart-vaatziekten.
• Zonnen
o UV-straling voor vitame D, maar te veel kan de kans op kanker vergroten.
o Incidentie huidkanker jaarlijks zo’n 25.000 gevallen.
o Incidentie maligne melanoom verhoogd als gevolg van blootstelling aan UV
• Overgewicht
o 2-3 keer zo veel kans op het ontstaan van kanker.
o 7-8%.
, o Risico op mammacarcinoom, cervixcarcinoom, colorectaal carcinoom,
niercelcarcinoom en oesofaguscarcinoom.
• Ioniserende straling
o Therapeutische werking bij behandeling tumoren.
o Verhoogd risico bij het ontstaan van maligniteiten (leukemie b.v.)
• Beroepsrisico
o Industrieà teer, asbest en anilineà chemische carcinogenese.
o Verpleegkundigenà cytostatica en radioactieve stoffen.
• Geneesmiddelen
o Verschillende cytostaticaà lange duur verhoogd risico op ontstaan nieuwe
tumoren.
o Gebruik tamoxifen verhoogde kans op endometriumcarcinoom.
• Infecties
o Humane papillomavirus etiologische rol in ontstaan van cervixcarcinoom.
• Milieu
1.4.3 Endogene factoren
• Hormonale invloeden
o Rol van oestrogeen bij ontstaan van mammacarcinoom
• Genetische factoren
o Genetische verandering/mutatie die een groter risico geeft op het krijgen van
kanker.
§ Hereditaire non-polyposis coloncarcinoom (HNPCC)-syndroom.
• Kans op colorectaalcarcinoom en veranderingen in BRCA1- en
BRCA2- genà borst- en ovariumcarcinoom.
• Gevolg van andere ziekten
o Na hepatitis of bij levercirroseà kans op HCC
o Ziekte van Crohn of colitis ulcerosaà kans op tumor in colon
De student kan definiëren dat kanker een ziekte van de genen is.
Elke normale cel bevat een celmembraan, cytoplasma en een celkern.
• Celkern bevat DNA.
• In de kern wordt DNA overgeschreven in mRNA, en in het cytoplasma worden de
mRNA-moleculen overgeschreven in eiwitten.
Celdeling (uit 1 cel, 2 nieuwe cellen) in verschillende fases:
• DNA-synthesefase/ S-fase
o Verdubbeling van DNA en ontstaan van in elke cel 2 identieke set
chromosomen.
• Delingsfase/ M-fase
, o Delingsfase/mitosefase waarin daadwerkelijk 2 nieuwe cellen ontstaan.
• G1-fase (tussen M en S fase).
o Groeifase waarin pas gevormde cellen gestaag groeien totdat ze volwassen
zijn.
• G2-fase
o Groei gaat verder totdat cel bepaalde rijpheid heeft en de kern een dubbele
hoeveelheid DNA bevat.
1.5.2 Kankercelgroei
Kankerà verstoring evenwicht tussen celgroei en celdood.
Voordat kankergezwel omvang heeft gekregen en dat hij voelbaar of detecteerbaar is,
treden er ongeveer 40 tumorcelpopulatieverdubbelingen op.
• Tumor diameter van 1cmà klinisch detecteerbaarà laat stadium in de
wordingsgeschiedenis tumor.
• Tumor exponentiële groei.
1.5.3 Genen
Gen= deel van DNA dat voor een specifiek eiwit codeert.
• Veranderingen in genen die betrokken zijn bij de regulatie van de celgroeià normale
cel veranderd in tumorcel.
1.6 Carcinogenese
Carcinogenese= het proces van het ontstaan van kwaadaardige tumoren.
• Verschillende genetische veranderingen nodig om normale cel om te toveren tot
tumorcel
• Elke tumorsoort bevat andere set gemuteerde genen.
• Binnen tumorsoort verschillen in genetische veranderingen.
2 hoofdrolspelers bij ontstaan van kanker= oncogenen en tumorsuporessorgenen.
1.6.1 Oncogenen
Oncogen= gemuteerde variant van het proto-oncogen.
Door mutatie wordt proto-oncogen abnormaal geactiveerd.
• Ongecontroleerde celgroei.
o Door kleine mutaties of breuk in chromosomen.
1.6.2 Tumorsuppressororgenen
Tumorsuppressororgenen coderen voor eiwitten die een remmende invloed hebben op de
celgroei.
• Mutatie deze orgenenà geïnactiveeerd of geheel vernietigd.
o Verdwijnen eiwit dat celgroei remt= ongecontroleerde celgroei.
1.7 Neoplasie
Neoplasie= onafhankelijke groeiende tumor/nieuwvorming.
• Onderscheid tussen goedaardige en kwaadaardige tumoren.
De student kan infiltratieve groei en metastasering van de ziekte kanker definiëren.
Inhoudsopgave
Week 1 ........................................................................................................................................................... 1
Week 2 ........................................................................................................................................................... 8
Week 3 ......................................................................................................................................................... 23
Week 4 ......................................................................................................................................................... 47
Week 5 ......................................................................................................................................................... 59
Week 6 ......................................................................................................................................................... 70
Week 7 ......................................................................................................................................................... 82
Week 8 ......................................................................................................................................................... 88
Week 1
De student kan de verschillen tussen goedaardige en kwaadaardige gezwellen benoemen.
De student kan de stadiëringssystematiek toepassen (TNM classificatie).
• T = Tumor grootte
• N = aantal lymfeklieren
• M = Metastasen op afstand
, TNM bij mammaca.
De student kan exogene en endogene factoren voor het risico op kanker benoemen.
1.4.2 Exogene factoren
• Roken
o Alle longcarcinomenà 90% rokers
o Ook verband tussen tumoren elders.
o Preventie= niet roken.
• Voeding
o 20-50% kankersterfte
o Groente en fruit beschermende factorà verlagen risico.
o 70% onvoldoende fruit en 80% onvoldoende groente.
• Bewegen
o 3-4%
o Verband met mammacarcinoom en colorectaal carcinoom.
o Minimaal 5 dagen in de week matig intensief bewegen.
• Alcohol
o Overmatig gebruikà meer kans op tumoren in hoofd-halsgebied.
o Matig alcoholgebruikà preventie hart-vaatziekten.
• Zonnen
o UV-straling voor vitame D, maar te veel kan de kans op kanker vergroten.
o Incidentie huidkanker jaarlijks zo’n 25.000 gevallen.
o Incidentie maligne melanoom verhoogd als gevolg van blootstelling aan UV
• Overgewicht
o 2-3 keer zo veel kans op het ontstaan van kanker.
o 7-8%.
, o Risico op mammacarcinoom, cervixcarcinoom, colorectaal carcinoom,
niercelcarcinoom en oesofaguscarcinoom.
• Ioniserende straling
o Therapeutische werking bij behandeling tumoren.
o Verhoogd risico bij het ontstaan van maligniteiten (leukemie b.v.)
• Beroepsrisico
o Industrieà teer, asbest en anilineà chemische carcinogenese.
o Verpleegkundigenà cytostatica en radioactieve stoffen.
• Geneesmiddelen
o Verschillende cytostaticaà lange duur verhoogd risico op ontstaan nieuwe
tumoren.
o Gebruik tamoxifen verhoogde kans op endometriumcarcinoom.
• Infecties
o Humane papillomavirus etiologische rol in ontstaan van cervixcarcinoom.
• Milieu
1.4.3 Endogene factoren
• Hormonale invloeden
o Rol van oestrogeen bij ontstaan van mammacarcinoom
• Genetische factoren
o Genetische verandering/mutatie die een groter risico geeft op het krijgen van
kanker.
§ Hereditaire non-polyposis coloncarcinoom (HNPCC)-syndroom.
• Kans op colorectaalcarcinoom en veranderingen in BRCA1- en
BRCA2- genà borst- en ovariumcarcinoom.
• Gevolg van andere ziekten
o Na hepatitis of bij levercirroseà kans op HCC
o Ziekte van Crohn of colitis ulcerosaà kans op tumor in colon
De student kan definiëren dat kanker een ziekte van de genen is.
Elke normale cel bevat een celmembraan, cytoplasma en een celkern.
• Celkern bevat DNA.
• In de kern wordt DNA overgeschreven in mRNA, en in het cytoplasma worden de
mRNA-moleculen overgeschreven in eiwitten.
Celdeling (uit 1 cel, 2 nieuwe cellen) in verschillende fases:
• DNA-synthesefase/ S-fase
o Verdubbeling van DNA en ontstaan van in elke cel 2 identieke set
chromosomen.
• Delingsfase/ M-fase
, o Delingsfase/mitosefase waarin daadwerkelijk 2 nieuwe cellen ontstaan.
• G1-fase (tussen M en S fase).
o Groeifase waarin pas gevormde cellen gestaag groeien totdat ze volwassen
zijn.
• G2-fase
o Groei gaat verder totdat cel bepaalde rijpheid heeft en de kern een dubbele
hoeveelheid DNA bevat.
1.5.2 Kankercelgroei
Kankerà verstoring evenwicht tussen celgroei en celdood.
Voordat kankergezwel omvang heeft gekregen en dat hij voelbaar of detecteerbaar is,
treden er ongeveer 40 tumorcelpopulatieverdubbelingen op.
• Tumor diameter van 1cmà klinisch detecteerbaarà laat stadium in de
wordingsgeschiedenis tumor.
• Tumor exponentiële groei.
1.5.3 Genen
Gen= deel van DNA dat voor een specifiek eiwit codeert.
• Veranderingen in genen die betrokken zijn bij de regulatie van de celgroeià normale
cel veranderd in tumorcel.
1.6 Carcinogenese
Carcinogenese= het proces van het ontstaan van kwaadaardige tumoren.
• Verschillende genetische veranderingen nodig om normale cel om te toveren tot
tumorcel
• Elke tumorsoort bevat andere set gemuteerde genen.
• Binnen tumorsoort verschillen in genetische veranderingen.
2 hoofdrolspelers bij ontstaan van kanker= oncogenen en tumorsuporessorgenen.
1.6.1 Oncogenen
Oncogen= gemuteerde variant van het proto-oncogen.
Door mutatie wordt proto-oncogen abnormaal geactiveerd.
• Ongecontroleerde celgroei.
o Door kleine mutaties of breuk in chromosomen.
1.6.2 Tumorsuppressororgenen
Tumorsuppressororgenen coderen voor eiwitten die een remmende invloed hebben op de
celgroei.
• Mutatie deze orgenenà geïnactiveeerd of geheel vernietigd.
o Verdwijnen eiwit dat celgroei remt= ongecontroleerde celgroei.
1.7 Neoplasie
Neoplasie= onafhankelijke groeiende tumor/nieuwvorming.
• Onderscheid tussen goedaardige en kwaadaardige tumoren.
De student kan infiltratieve groei en metastasering van de ziekte kanker definiëren.
