2018-2019 Gezinspedagogiek
Prof. Karla van Leeuwen
,Inhoud
INLEIDING ................................................................................................................................................ 1
HOOFDSTUK 1. GEZINSPEDAGOGIEK: VRAAGSTELLING EN IDENTITEIT .................................................. 3
1.1. HET GEZIN ............................................................................................................................... 3
1.2. DE GEZINSPEDAGOGIEK IN RELATIE TOT DE ALGEMENE PEDAGOGIEK ................................... 6
1.2.1. RELATIE TOT DE ALGEMENE PEDAGOGIEK ...................................................................... 6
1.2.2. GEZINSPEDAGOGIEK ALS WETENSCHAP .......................................................................... 7
1.3. OPGAVEN VAN DE GEZINSPEDAGOGIEK .................................................................................. 8
1.4. PEDAGOGIEK EN GEZIN (READER) ........................................................................................... 8
1.5. DE COMPONENTEN VAN OPVOEDING ....................................................................................... 9
1.5.1. DE HANDELINGSGERICHTE COMPONENT ....................................................................... 11
1.5.2. DE BETEKENISCOMPONENT ........................................................................................... 14
HOOFDSTUK 2. THEORETISCHE UITGANGSPUNTEN EN –KADERS VOOR GEZINS-PEDAGOGISCH
ONDERZOEK ........................................................................................................................................... 16
2.1. OPVOEDEN ALS TRANSACTIONEEL PROCES BINNEN DE RUIMERE CONTEXT ......................... 16
2.1.1. MODEL VAN BELSKY ..................................................................................................... 17
2.1.2. MODEL VAN DISHION, FRENCH & PATTERSON ............................................................. 21
2.1.3. MODEL VAN LERNER ..................................................................................................... 21
2.1.4. MODEL VAN BRONFENBRENNER ................................................................................... 24
2.2. TENDENSEN IN ONDERZOEK NAAR OPVOEDING .................................................................... 26
2.2.1. ONDERZOEK DAT REKENING HOUDT MET ‘NATURE’ ..................................................... 27
2.2.2. ANDERE ONDERZOEKEN ................................................................................................ 31
HOOFDSTUK 3. ROLDOORBREKEND OPVOEDEN? .................................................................................. 36
3.1. KRANTENKOPPEN .................................................................................................................. 36
3.2. DOCUMENTAIRE .................................................................................................................... 36
3.3. DISCUSSIE .............................................................................................................................. 39
3.4. BELEIDSMAATREGELEN......................................................................................................... 40
3.5. TEKST: ROLDOORBREKEND OPVOEDEN ................................................................................. 40
3.5.1. THEORETISCHE VISIES OP ROLDOORBREKEND OPVOEDEN ............................................ 40
3.5.2. EMPIRISCHE STUDIES NAAR ROLDOORBREKEND OPVOEDEN ........................................ 41
3.6. TEKST: ONTMANNELIJKING VAN DE MAN: OPVOEDEN MET DE BIOLOGISCHE STROOM MEE IN
PLAATS VAN TEGEN DE BIOLOGISCHE STROOM IN ............................................................................. 43
3.6.1. RECHT OP VERSCHIL ...................................................................................................... 43
3.6.2. VERSCHILLEN TUSSEN MANNEN EN VROUWEN ............................................................. 43
3.6.3. RIGIDITEIT EN MANIPULATIE ......................................................................................... 44
3.6.4. REACTIE OP GEVAAR ..................................................................................................... 44
3.6.5. OPVOEDEN, REKENING HOUDEN MET VERSCHILLEN ..................................................... 44
3.6.6. EEN MOEDER VOOR DE JONGEN, EEN VADER VOOR HET MEISJE.................................... 44
1|Pagina
, 3.6.7. OPVOEDEN VANUIT KRACHT ......................................................................................... 45
3.6.8. SPECIFIEKE ASPECTEN VOOR PEDAGOGISCHE HULP ...................................................... 45
HOOFDSTUK 4. VLAAMS ONDERZOEK NAAR GEZINNEN EN OPVOEDING............................................... 46
4.1. OPVOEDEN IN VLAANDEREN: FEITEN EN VERBRANDEN (VAN LEEUWEN, 2000) .................. 46
4.1.1. INLEIDING ...................................................................................................................... 46
4.1.2. METHODE ...................................................................................................................... 48
4.1.3. RESULTATEN ................................................................................................................. 52
4.1.4. BESLUIT ......................................................................................................................... 54
4.2. JONGEREN OVER HET GEZIN (VANDOORNE ET AL., 2000) ..................................................... 54
4.2.1. INLEIDING ...................................................................................................................... 54
4.2.2. METHODE ...................................................................................................................... 55
4.2.3. RESULTATEN ................................................................................................................. 56
4.2.4. BESLUIT ......................................................................................................................... 59
4.3. GENDER EN ZORG IN DE OPVOEDING (VANDEMEULEBROECKE, DE MUNTER, ET AL. (2003) 59
4.3.1. INLEIDING ...................................................................................................................... 59
4.3.2. METHODE ...................................................................................................................... 62
4.3.3. RESULTATEN ................................................................................................................. 65
4.3.4. BESLUIT: PRAKTIJK- EN BELEIDSSUGGESTIES ............................................................... 67
HOOFDSTUK 5. VADERS EN OPVOEDING ............................................................................................... 68
5.1. INLEIDING .............................................................................................................................. 68
5.2. BETROKKENHEID VAN VADERS IN DE OPVOEDING VAN KINDEREN....................................... 69
5.2.1. WAT IS ‘BETROKKENHEID’? .......................................................................................... 69
5.2.2. IN WELKE MATE ZIJN VADERS BETROKKEN? ................................................................. 70
5.2.3. ZIJN VADERS COMPETENT? ............................................................................................ 71
5.2.4. ZIJN ER VERSCHILLEN IN INTERACTIESTIJL TUSSEN VADERS EN MOEDERS? ................. 71
5.3. DETERMINANTEN VAN VADERLIJKE BETROKKENHEID.......................................................... 72
5.3.1. INDIVIDUELE FACTOREN ................................................................................................ 72
5.3.2. GEZINSFACTOREN .......................................................................................................... 78
5.3.3. CONTEXTFACTOREN ...................................................................................................... 79
5.4. GEVOLGEN VAN VADERSCHAP .............................................................................................. 85
5.4.1. GEVOLGEN VAN HET VADERSCHAP VOOR MANNEN ...................................................... 85
5.4.2. GEVOLGEN VAN HET VADERSCHAP VOOR DE PARTNERRELATIE ................................... 86
5.4.3. GEVOLGEN VAN HET VADERSCHAP VOOR KINDEREN.................................................... 87
5.5. ALGEMEEN BESLUIT .............................................................................................................. 89
HOOFDSTUK 6. GEZINSOPVOEDING EN KINDEROPVANG ....................................................................... 90
6.1. FUNCTIES VAN KINDEROPVANG ............................................................................................ 90
6.2. ORGANISATIE VAN DE KINDEROPVANG ................................................................................. 91
2|Pagina
, 6.3. ONDERZOEK NAAR EFFECTEN VAN KINDEROPVANG ............................................................. 93
6.3.1. NICHD STUDY OF EARLY CHILD CARE ........................................................................ 93
6.3.2. REFLECTIE VANUIT DE SOCIALE PEDAGOGIEK OP ONDERZOEK NAAR KINDEROPVANG 96
6.4. KWALITEIT VAN KINDEROPVANG .......................................................................................... 96
6.4.1. VISIES OP KWALITEIT VAN KINDEROPVANG .................................................................. 97
6.4.2. GANGBARE KWALITEITSKENMERKEN VAN KINDEROPVANG ......................................... 98
6.4.3. DOORLICHTING KWALITEIT VAN DE KINDEROPVANG ................................................... 98
6.4.4. OPLEIDING KINDERBEGELEIDER: (DE)PROFESSIONALISSERING IN VLAANDEREN ...... 100
6.5. ACTUELE THEMA’S .............................................................................................................. 104
6.5.1. FLEXIBILITEIT IN DE KINDEROPVANG .......................................................................... 104
6.5.2. KINDEROPVANG EN OUDERPARTICIPATIE ................................................................... 104
6.5.3. HET INSCHAKELEN VAN MANNEN IN DE KINDEROPVANG ........................................... 105
6.5.4. KINDEROPVANG ALS GEZINSONDERSTEUNING............................................................ 106
6.6. INTERESSANTE LINKS .......................................................................................................... 107
HOOFDSTUK 7. ECHTSCHEIDING, EENOUDERGEZIN, CO-OUDERSCHAP, NIEUW SAMENGESTELD GEZIN
............................................................................................................................................................. 108
7.1. ECHTSCHEIDING .................................................................................................................. 108
7.1.1. SCHEIDING: WETTELIJK KADER ................................................................................... 108
7.1.2. SCHEIDING IN VLAANDEREN: CIJFERS ......................................................................... 109
7.1.3. WETENSCHAPPELIJKE STUDIE VAN SCHEIDING ........................................................... 109
7.1.4. GEVOLGEN VAN SCHEIDING VOOR DE KINDEREN ........................................................ 114
7.1.5. OPVOEDING NA SCHEIDING ......................................................................................... 119
7.1.6. DE SCHEIDINGSREGELING............................................................................................ 125
7.1.7. PREVENTIE EN INTERVENTIE ....................................................................................... 126
7.1.8. INTERESSANTE LINKS .................................................................................................. 127
7.2. NIEUW-SAMENGESTELDE EENOUDERGEZINNEN ................................................................. 127
7.2.1. DEFINITIE NIEUW-SAMENGESTELD GEZIN (NSG) ........................................................ 128
7.2.2. PREVALENTIE .............................................................................................................. 128
7.2.3. DE ONTWIKKELING VAN NSG ..................................................................................... 129
7.2.4. OPVOEDING BINNEN NSG ........................................................................................... 132
7.2.5. ACTUELE THEMA’S M.B.T. NSG .................................................................................. 141
7.3. HET EENOUDERGEZIN .......................................................................................................... 143
7.3.1. DEFINITIE & DIVERSITEIT ............................................................................................ 143
7.3.2. DE ONTWIKKELING VAN KINDEREN IN EENOUDERGEZINNEN: RISICO- EN PROTECTIEVE
FACTOREN .................................................................................................................................... 144
7.3.3. BESLUIT ....................................................................................................................... 146
HOOFDSTUK 8. OPVOEDEN IN EEN ADOPTIEF GEZIN ........................................................................... 147
8.1. DE ADOPTIEDRIEHOEK ......................................................................................................... 147
3|Pagina
Prof. Karla van Leeuwen
,Inhoud
INLEIDING ................................................................................................................................................ 1
HOOFDSTUK 1. GEZINSPEDAGOGIEK: VRAAGSTELLING EN IDENTITEIT .................................................. 3
1.1. HET GEZIN ............................................................................................................................... 3
1.2. DE GEZINSPEDAGOGIEK IN RELATIE TOT DE ALGEMENE PEDAGOGIEK ................................... 6
1.2.1. RELATIE TOT DE ALGEMENE PEDAGOGIEK ...................................................................... 6
1.2.2. GEZINSPEDAGOGIEK ALS WETENSCHAP .......................................................................... 7
1.3. OPGAVEN VAN DE GEZINSPEDAGOGIEK .................................................................................. 8
1.4. PEDAGOGIEK EN GEZIN (READER) ........................................................................................... 8
1.5. DE COMPONENTEN VAN OPVOEDING ....................................................................................... 9
1.5.1. DE HANDELINGSGERICHTE COMPONENT ....................................................................... 11
1.5.2. DE BETEKENISCOMPONENT ........................................................................................... 14
HOOFDSTUK 2. THEORETISCHE UITGANGSPUNTEN EN –KADERS VOOR GEZINS-PEDAGOGISCH
ONDERZOEK ........................................................................................................................................... 16
2.1. OPVOEDEN ALS TRANSACTIONEEL PROCES BINNEN DE RUIMERE CONTEXT ......................... 16
2.1.1. MODEL VAN BELSKY ..................................................................................................... 17
2.1.2. MODEL VAN DISHION, FRENCH & PATTERSON ............................................................. 21
2.1.3. MODEL VAN LERNER ..................................................................................................... 21
2.1.4. MODEL VAN BRONFENBRENNER ................................................................................... 24
2.2. TENDENSEN IN ONDERZOEK NAAR OPVOEDING .................................................................... 26
2.2.1. ONDERZOEK DAT REKENING HOUDT MET ‘NATURE’ ..................................................... 27
2.2.2. ANDERE ONDERZOEKEN ................................................................................................ 31
HOOFDSTUK 3. ROLDOORBREKEND OPVOEDEN? .................................................................................. 36
3.1. KRANTENKOPPEN .................................................................................................................. 36
3.2. DOCUMENTAIRE .................................................................................................................... 36
3.3. DISCUSSIE .............................................................................................................................. 39
3.4. BELEIDSMAATREGELEN......................................................................................................... 40
3.5. TEKST: ROLDOORBREKEND OPVOEDEN ................................................................................. 40
3.5.1. THEORETISCHE VISIES OP ROLDOORBREKEND OPVOEDEN ............................................ 40
3.5.2. EMPIRISCHE STUDIES NAAR ROLDOORBREKEND OPVOEDEN ........................................ 41
3.6. TEKST: ONTMANNELIJKING VAN DE MAN: OPVOEDEN MET DE BIOLOGISCHE STROOM MEE IN
PLAATS VAN TEGEN DE BIOLOGISCHE STROOM IN ............................................................................. 43
3.6.1. RECHT OP VERSCHIL ...................................................................................................... 43
3.6.2. VERSCHILLEN TUSSEN MANNEN EN VROUWEN ............................................................. 43
3.6.3. RIGIDITEIT EN MANIPULATIE ......................................................................................... 44
3.6.4. REACTIE OP GEVAAR ..................................................................................................... 44
3.6.5. OPVOEDEN, REKENING HOUDEN MET VERSCHILLEN ..................................................... 44
3.6.6. EEN MOEDER VOOR DE JONGEN, EEN VADER VOOR HET MEISJE.................................... 44
1|Pagina
, 3.6.7. OPVOEDEN VANUIT KRACHT ......................................................................................... 45
3.6.8. SPECIFIEKE ASPECTEN VOOR PEDAGOGISCHE HULP ...................................................... 45
HOOFDSTUK 4. VLAAMS ONDERZOEK NAAR GEZINNEN EN OPVOEDING............................................... 46
4.1. OPVOEDEN IN VLAANDEREN: FEITEN EN VERBRANDEN (VAN LEEUWEN, 2000) .................. 46
4.1.1. INLEIDING ...................................................................................................................... 46
4.1.2. METHODE ...................................................................................................................... 48
4.1.3. RESULTATEN ................................................................................................................. 52
4.1.4. BESLUIT ......................................................................................................................... 54
4.2. JONGEREN OVER HET GEZIN (VANDOORNE ET AL., 2000) ..................................................... 54
4.2.1. INLEIDING ...................................................................................................................... 54
4.2.2. METHODE ...................................................................................................................... 55
4.2.3. RESULTATEN ................................................................................................................. 56
4.2.4. BESLUIT ......................................................................................................................... 59
4.3. GENDER EN ZORG IN DE OPVOEDING (VANDEMEULEBROECKE, DE MUNTER, ET AL. (2003) 59
4.3.1. INLEIDING ...................................................................................................................... 59
4.3.2. METHODE ...................................................................................................................... 62
4.3.3. RESULTATEN ................................................................................................................. 65
4.3.4. BESLUIT: PRAKTIJK- EN BELEIDSSUGGESTIES ............................................................... 67
HOOFDSTUK 5. VADERS EN OPVOEDING ............................................................................................... 68
5.1. INLEIDING .............................................................................................................................. 68
5.2. BETROKKENHEID VAN VADERS IN DE OPVOEDING VAN KINDEREN....................................... 69
5.2.1. WAT IS ‘BETROKKENHEID’? .......................................................................................... 69
5.2.2. IN WELKE MATE ZIJN VADERS BETROKKEN? ................................................................. 70
5.2.3. ZIJN VADERS COMPETENT? ............................................................................................ 71
5.2.4. ZIJN ER VERSCHILLEN IN INTERACTIESTIJL TUSSEN VADERS EN MOEDERS? ................. 71
5.3. DETERMINANTEN VAN VADERLIJKE BETROKKENHEID.......................................................... 72
5.3.1. INDIVIDUELE FACTOREN ................................................................................................ 72
5.3.2. GEZINSFACTOREN .......................................................................................................... 78
5.3.3. CONTEXTFACTOREN ...................................................................................................... 79
5.4. GEVOLGEN VAN VADERSCHAP .............................................................................................. 85
5.4.1. GEVOLGEN VAN HET VADERSCHAP VOOR MANNEN ...................................................... 85
5.4.2. GEVOLGEN VAN HET VADERSCHAP VOOR DE PARTNERRELATIE ................................... 86
5.4.3. GEVOLGEN VAN HET VADERSCHAP VOOR KINDEREN.................................................... 87
5.5. ALGEMEEN BESLUIT .............................................................................................................. 89
HOOFDSTUK 6. GEZINSOPVOEDING EN KINDEROPVANG ....................................................................... 90
6.1. FUNCTIES VAN KINDEROPVANG ............................................................................................ 90
6.2. ORGANISATIE VAN DE KINDEROPVANG ................................................................................. 91
2|Pagina
, 6.3. ONDERZOEK NAAR EFFECTEN VAN KINDEROPVANG ............................................................. 93
6.3.1. NICHD STUDY OF EARLY CHILD CARE ........................................................................ 93
6.3.2. REFLECTIE VANUIT DE SOCIALE PEDAGOGIEK OP ONDERZOEK NAAR KINDEROPVANG 96
6.4. KWALITEIT VAN KINDEROPVANG .......................................................................................... 96
6.4.1. VISIES OP KWALITEIT VAN KINDEROPVANG .................................................................. 97
6.4.2. GANGBARE KWALITEITSKENMERKEN VAN KINDEROPVANG ......................................... 98
6.4.3. DOORLICHTING KWALITEIT VAN DE KINDEROPVANG ................................................... 98
6.4.4. OPLEIDING KINDERBEGELEIDER: (DE)PROFESSIONALISSERING IN VLAANDEREN ...... 100
6.5. ACTUELE THEMA’S .............................................................................................................. 104
6.5.1. FLEXIBILITEIT IN DE KINDEROPVANG .......................................................................... 104
6.5.2. KINDEROPVANG EN OUDERPARTICIPATIE ................................................................... 104
6.5.3. HET INSCHAKELEN VAN MANNEN IN DE KINDEROPVANG ........................................... 105
6.5.4. KINDEROPVANG ALS GEZINSONDERSTEUNING............................................................ 106
6.6. INTERESSANTE LINKS .......................................................................................................... 107
HOOFDSTUK 7. ECHTSCHEIDING, EENOUDERGEZIN, CO-OUDERSCHAP, NIEUW SAMENGESTELD GEZIN
............................................................................................................................................................. 108
7.1. ECHTSCHEIDING .................................................................................................................. 108
7.1.1. SCHEIDING: WETTELIJK KADER ................................................................................... 108
7.1.2. SCHEIDING IN VLAANDEREN: CIJFERS ......................................................................... 109
7.1.3. WETENSCHAPPELIJKE STUDIE VAN SCHEIDING ........................................................... 109
7.1.4. GEVOLGEN VAN SCHEIDING VOOR DE KINDEREN ........................................................ 114
7.1.5. OPVOEDING NA SCHEIDING ......................................................................................... 119
7.1.6. DE SCHEIDINGSREGELING............................................................................................ 125
7.1.7. PREVENTIE EN INTERVENTIE ....................................................................................... 126
7.1.8. INTERESSANTE LINKS .................................................................................................. 127
7.2. NIEUW-SAMENGESTELDE EENOUDERGEZINNEN ................................................................. 127
7.2.1. DEFINITIE NIEUW-SAMENGESTELD GEZIN (NSG) ........................................................ 128
7.2.2. PREVALENTIE .............................................................................................................. 128
7.2.3. DE ONTWIKKELING VAN NSG ..................................................................................... 129
7.2.4. OPVOEDING BINNEN NSG ........................................................................................... 132
7.2.5. ACTUELE THEMA’S M.B.T. NSG .................................................................................. 141
7.3. HET EENOUDERGEZIN .......................................................................................................... 143
7.3.1. DEFINITIE & DIVERSITEIT ............................................................................................ 143
7.3.2. DE ONTWIKKELING VAN KINDEREN IN EENOUDERGEZINNEN: RISICO- EN PROTECTIEVE
FACTOREN .................................................................................................................................... 144
7.3.3. BESLUIT ....................................................................................................................... 146
HOOFDSTUK 8. OPVOEDEN IN EEN ADOPTIEF GEZIN ........................................................................... 147
8.1. DE ADOPTIEDRIEHOEK ......................................................................................................... 147
3|Pagina
