Hoorcollege 1 spijsverteringskanaal
Het spijsverteringstelsel: tractus digestivus.
Ingestie→digestie→absorptie→eliminatie
De Farynx
De verbinding tussen de mondholte en de holten van het spijsverteringskanaal en
van de luchtwegen.
− Hetzelfde epitheel als de mondholte
o Het epitheel is dun.
o Meerlagig plaveiselepitheel, niet verhoornd (parakeratotisch)
Het harde gehemelte en het tandvlees verhoornen (orthokeratotisch)
o Tot het oppervlak zijn de parakeratotische cellen kernhoudend.
− Plaatsen die niet aan de passage van voedsel en wrijving blootstaan: meerrijig
trilhaarepitheel met slijmbekercellen.
− Lymfoïd weefsel rond de keelingang: ring van Waldeyer.
− Circulaire + longitudinale spieren voor het slikken.
Algemeen bouwpatroon van het spijsverteringskanaal
Het algemene bouwpatroon bestaat uit vier lagen, vanaf het lumen:
Alleen het epitheel is endoderm, de rest is mesoderm, plexus van meissner en auerbach = ectoderm.
1. Mucosa
A. Epitheel
B. Lamina propria: losmazig bindweefsel met daarin bloed- en lymfevaten en soms
gladde spiervezels, klieren en lymfefollikels.
C. Muscularis mucosae: de grens tussen mucosa en submucosa
2. Submucosa
A. Plexus van meissner
B. Klieren
C. Lymfoid weefsel
3. Muscularis externa
A. Plexus van auerbach
4. Serosa
A. Bindweefsel
B. Mesotheel
,In de Farnyx, de slokdarm en de maag heeft de mucosa een glad oppervlak. Pas voorbij de pylorus
vormt het slijmvlies villi of darmvlokken. Ze worden korter in het ilieum en ontbreken in het colon.
De functie van het darmepitheel: resorptie, verteren en transporteren, hormoonproductie en
infectiebarrière.
De muscularis mucosae geeft de mucosa beweeglijkheid
De submucosa bestaat uit losmazig bindweefsel met veel bloed- en lymfevaten en een zenuwplexus
(plexus van meissner). De plexus van meissner reguleert secretie, absorptie.
De muscularis externa bestaat uit een dikke circulaire laag gladde spieren en daarbuiten een dunnere
longitudinale laag. Tussen beide spierlagen ligt de plexus van Auerbach om de spieren aan te sturen.
Deze spieren kneden en transporteren (peristaltiek).
De serosa bestaat uit bindweefsel met veel bloed en lymfevaten afgedekt met een dun mesotheel
laag. De serosa ontbreekt bij de slokdarm.
Verschillende klieren dragen bij tot de smering van de voedselbrij door het afscheiden van mucus of
spijsverteringsenzymen voor de afbraak. Er zijn unicellulaire klieren, meercellige samengestelde
klieren (mucosa, submucosa of erbuiten).
Het lymfoïde apparaat beschermt ons tegen infecties, denk aan platen van Peyer.
Oesophagus (slokdarm)
− Meerlagig niet verhoornd plaveiselepitheel
Dikke laag om te beschermen tegen scherpe voorwerpen
Glad oppervlak
− Matig ontwikkeld muscularis mucosae
− Dicht bij de farynx dwarsgestreept skeletspierweefsel → glad spierweefsel.
− Twee soorten klieren
o Glandulae proprae (muceuze klieren): in de submucosa, hele oesophagus,
produceren slijm. Rond de uitgang zit het lymfoïd weefsel.
o Cardiaklieren bij de maag: lamina propria, hoogcillindrisch slijmvormende cellen.
− Bij de maagingang een abrupte overgang van meerlagig plaveiselepitheel → éénlagig
cilindrisch epitheel.
− Geen serosa
,Maag (gaster)
De functie van de maag:
− Vocht toevoegen zodat de bolus (spijsbrok) overgaat in het halfvloeibare (chymus).
− Enige tijd bewaren van voedsel.
− Chemische digestie van eiwitten (pepsine en voor een deel vet met lipase).
De mucosa en submucosa van de lege maag ligt in plooien: rugae. Ook in uitgestrekte toestand zijn er ondiepe
plooien (areae gastricae). De klieren van de mucosa monden uit op dit oppervlak met afvoergangen (foveolae
gastricae), gescheiden door areolae gastricae.
− Epitheel: eenlagig cilindrisch en zet zich voort in de foveolae tot aan de vernauwing (istmus).
− Het epitheel bestaat uit slijmnapcellen die slijm synthetiseren.
Het slijm bestaat uit verschillende typen mucinen (glycoproteïnen). De slijmnapcellen zijn verbonden
met occludensverbindingen. De slijmlaag beschermt de cellen tegen de lage pH. Ook beschermt HCO 3-
tegen de lage pH. De celcontacten voorkomen lekkage.
− Het maagsap bevat ook eiwitsplitsende enzymen.
Maagmucosa bestaat uit drie zones:
1. Het cardiagebied
De cardiaklieren komen overeen met de oesophagusklieren: soms
vertakte sterk gekronkelde buizen met mukeuze cellen. De klieren
produceren o.a. lysozym.
2. Het corpusgebied (met een fundus-deel)
Kan vijf soorten cellen bevatten.
3. Het pylorusgebied
Diepere foveolae en zijn de klierbuizen meer gewonden en vertakt. De
cellen in de pylorusklieren lijken op mukeuze cellen zoals in de cardia. Er zijn ook entero-endocriene G-
cellen die gastrine afscheiden.
Vijf typen cellen:
1. Ongedifferentieerde stamcellen in het halsgebied.
Na mitose schuift een deel naar het maagoppervlak (worden slijmnapcellen), andere cellen gaan naar
de basale richting (worden mukeuze halscellen, zymogene hoofdcellen, en wandcellen).
2. Slijmnapcellen produceren bicarbonaat en mucus.
, 3. Mukeuze halscellen die produceren mucus.
4. Wandcellen (pariëtale cellen), zijn erg eosinofiel (licht). Er komen
canaliculi voor: instulpingen in het celoppervlak bekleed met
microvilli.
In het cytoplasma zit een tubulovesiculair systeem dat een
membraanreserve vertegenwoordigt voor microvilli vorming. Deze
microvilli zijn belangrijk voor HCl secretie. Deze cellen bevatten
veel mitochondriën (voor HCl secretie). Het eiwitsyntheseapparaat
is zwak ontwikkeld. De secretoire activiteit wordt door cholinerge
zenuwen of door gastrine en histamine gestimuleerd.
Ook produceert de wandcel intrinsieke factor voor vitamine B12
opname.
5. Zymogene cellen of hoofdcellen zijn eiwitproducerende cellen met
een basofiel (donker) cytoplasma door een goed ontwikkeld RER.
De granula bevatten pepsinogeen. Ze produceren ook een lipase.
6. Entero-endocriene cellen hebben een sensorische functie. Ze
scheiden hormonen uit (paracrien of endocrien).
De submucosa bestaat uit bindweefsel met bloed- en lymfevaten, mestcellen en ophopingen van lymfoïde
cellen. In de submucosa zit ganglia (plexus van Meissner en Henle/Schabadash).
De tunica muscularis externa bestaat uit drie dikke lagen met de plexus van Auerbach:
1. Buiten: longitudinaal
2. Midden: circulair
verdikt zich bij de maaguitgang (sphincter pylori).
3. Binnen: diagonaal
De serosa is dun en wordt bedekt met mesotheel.
HCl is een gevaarlijk dus de maag wordt beschermd door
mucus en HCO3- voor neutralisatie. Pepsinogeen wordt pas
actief bij het zuur.
Weefselhormonen:
1. Gastrine: geproduceerd door G-cellen in
pylorusgebied door contact met voedsel →
secretie maagsap (verhoging pH, uitrekking en
peptiden zijn signalen).
2. Secretine: geproduceerd door duodenum door
contact met zuur voedsel.
-secretie alvleessap
-remming gastrine
3. Cholecystokinine
geproduceerd door duodenum door contact met
vet voedsel → secretie gal en alvleessap.
Het spijsverteringstelsel: tractus digestivus.
Ingestie→digestie→absorptie→eliminatie
De Farynx
De verbinding tussen de mondholte en de holten van het spijsverteringskanaal en
van de luchtwegen.
− Hetzelfde epitheel als de mondholte
o Het epitheel is dun.
o Meerlagig plaveiselepitheel, niet verhoornd (parakeratotisch)
Het harde gehemelte en het tandvlees verhoornen (orthokeratotisch)
o Tot het oppervlak zijn de parakeratotische cellen kernhoudend.
− Plaatsen die niet aan de passage van voedsel en wrijving blootstaan: meerrijig
trilhaarepitheel met slijmbekercellen.
− Lymfoïd weefsel rond de keelingang: ring van Waldeyer.
− Circulaire + longitudinale spieren voor het slikken.
Algemeen bouwpatroon van het spijsverteringskanaal
Het algemene bouwpatroon bestaat uit vier lagen, vanaf het lumen:
Alleen het epitheel is endoderm, de rest is mesoderm, plexus van meissner en auerbach = ectoderm.
1. Mucosa
A. Epitheel
B. Lamina propria: losmazig bindweefsel met daarin bloed- en lymfevaten en soms
gladde spiervezels, klieren en lymfefollikels.
C. Muscularis mucosae: de grens tussen mucosa en submucosa
2. Submucosa
A. Plexus van meissner
B. Klieren
C. Lymfoid weefsel
3. Muscularis externa
A. Plexus van auerbach
4. Serosa
A. Bindweefsel
B. Mesotheel
,In de Farnyx, de slokdarm en de maag heeft de mucosa een glad oppervlak. Pas voorbij de pylorus
vormt het slijmvlies villi of darmvlokken. Ze worden korter in het ilieum en ontbreken in het colon.
De functie van het darmepitheel: resorptie, verteren en transporteren, hormoonproductie en
infectiebarrière.
De muscularis mucosae geeft de mucosa beweeglijkheid
De submucosa bestaat uit losmazig bindweefsel met veel bloed- en lymfevaten en een zenuwplexus
(plexus van meissner). De plexus van meissner reguleert secretie, absorptie.
De muscularis externa bestaat uit een dikke circulaire laag gladde spieren en daarbuiten een dunnere
longitudinale laag. Tussen beide spierlagen ligt de plexus van Auerbach om de spieren aan te sturen.
Deze spieren kneden en transporteren (peristaltiek).
De serosa bestaat uit bindweefsel met veel bloed en lymfevaten afgedekt met een dun mesotheel
laag. De serosa ontbreekt bij de slokdarm.
Verschillende klieren dragen bij tot de smering van de voedselbrij door het afscheiden van mucus of
spijsverteringsenzymen voor de afbraak. Er zijn unicellulaire klieren, meercellige samengestelde
klieren (mucosa, submucosa of erbuiten).
Het lymfoïde apparaat beschermt ons tegen infecties, denk aan platen van Peyer.
Oesophagus (slokdarm)
− Meerlagig niet verhoornd plaveiselepitheel
Dikke laag om te beschermen tegen scherpe voorwerpen
Glad oppervlak
− Matig ontwikkeld muscularis mucosae
− Dicht bij de farynx dwarsgestreept skeletspierweefsel → glad spierweefsel.
− Twee soorten klieren
o Glandulae proprae (muceuze klieren): in de submucosa, hele oesophagus,
produceren slijm. Rond de uitgang zit het lymfoïd weefsel.
o Cardiaklieren bij de maag: lamina propria, hoogcillindrisch slijmvormende cellen.
− Bij de maagingang een abrupte overgang van meerlagig plaveiselepitheel → éénlagig
cilindrisch epitheel.
− Geen serosa
,Maag (gaster)
De functie van de maag:
− Vocht toevoegen zodat de bolus (spijsbrok) overgaat in het halfvloeibare (chymus).
− Enige tijd bewaren van voedsel.
− Chemische digestie van eiwitten (pepsine en voor een deel vet met lipase).
De mucosa en submucosa van de lege maag ligt in plooien: rugae. Ook in uitgestrekte toestand zijn er ondiepe
plooien (areae gastricae). De klieren van de mucosa monden uit op dit oppervlak met afvoergangen (foveolae
gastricae), gescheiden door areolae gastricae.
− Epitheel: eenlagig cilindrisch en zet zich voort in de foveolae tot aan de vernauwing (istmus).
− Het epitheel bestaat uit slijmnapcellen die slijm synthetiseren.
Het slijm bestaat uit verschillende typen mucinen (glycoproteïnen). De slijmnapcellen zijn verbonden
met occludensverbindingen. De slijmlaag beschermt de cellen tegen de lage pH. Ook beschermt HCO 3-
tegen de lage pH. De celcontacten voorkomen lekkage.
− Het maagsap bevat ook eiwitsplitsende enzymen.
Maagmucosa bestaat uit drie zones:
1. Het cardiagebied
De cardiaklieren komen overeen met de oesophagusklieren: soms
vertakte sterk gekronkelde buizen met mukeuze cellen. De klieren
produceren o.a. lysozym.
2. Het corpusgebied (met een fundus-deel)
Kan vijf soorten cellen bevatten.
3. Het pylorusgebied
Diepere foveolae en zijn de klierbuizen meer gewonden en vertakt. De
cellen in de pylorusklieren lijken op mukeuze cellen zoals in de cardia. Er zijn ook entero-endocriene G-
cellen die gastrine afscheiden.
Vijf typen cellen:
1. Ongedifferentieerde stamcellen in het halsgebied.
Na mitose schuift een deel naar het maagoppervlak (worden slijmnapcellen), andere cellen gaan naar
de basale richting (worden mukeuze halscellen, zymogene hoofdcellen, en wandcellen).
2. Slijmnapcellen produceren bicarbonaat en mucus.
, 3. Mukeuze halscellen die produceren mucus.
4. Wandcellen (pariëtale cellen), zijn erg eosinofiel (licht). Er komen
canaliculi voor: instulpingen in het celoppervlak bekleed met
microvilli.
In het cytoplasma zit een tubulovesiculair systeem dat een
membraanreserve vertegenwoordigt voor microvilli vorming. Deze
microvilli zijn belangrijk voor HCl secretie. Deze cellen bevatten
veel mitochondriën (voor HCl secretie). Het eiwitsyntheseapparaat
is zwak ontwikkeld. De secretoire activiteit wordt door cholinerge
zenuwen of door gastrine en histamine gestimuleerd.
Ook produceert de wandcel intrinsieke factor voor vitamine B12
opname.
5. Zymogene cellen of hoofdcellen zijn eiwitproducerende cellen met
een basofiel (donker) cytoplasma door een goed ontwikkeld RER.
De granula bevatten pepsinogeen. Ze produceren ook een lipase.
6. Entero-endocriene cellen hebben een sensorische functie. Ze
scheiden hormonen uit (paracrien of endocrien).
De submucosa bestaat uit bindweefsel met bloed- en lymfevaten, mestcellen en ophopingen van lymfoïde
cellen. In de submucosa zit ganglia (plexus van Meissner en Henle/Schabadash).
De tunica muscularis externa bestaat uit drie dikke lagen met de plexus van Auerbach:
1. Buiten: longitudinaal
2. Midden: circulair
verdikt zich bij de maaguitgang (sphincter pylori).
3. Binnen: diagonaal
De serosa is dun en wordt bedekt met mesotheel.
HCl is een gevaarlijk dus de maag wordt beschermd door
mucus en HCO3- voor neutralisatie. Pepsinogeen wordt pas
actief bij het zuur.
Weefselhormonen:
1. Gastrine: geproduceerd door G-cellen in
pylorusgebied door contact met voedsel →
secretie maagsap (verhoging pH, uitrekking en
peptiden zijn signalen).
2. Secretine: geproduceerd door duodenum door
contact met zuur voedsel.
-secretie alvleessap
-remming gastrine
3. Cholecystokinine
geproduceerd door duodenum door contact met
vet voedsel → secretie gal en alvleessap.
