Samenvatting – De ontwikkeling van het kind
Hoofdstuk 2 t/m 9
,Inhoud
Hoofdstuk 2 – Ontwikkelingstheorieën (blz. 9-29).................................................................................4
De cognitieve ontwikkeling: de theorie van Piaget.............................................................................4
De socioculturele theorie van Vygotsky..............................................................................................7
De informatieverwerkingstheorie.......................................................................................................8
De psychoanalytische theorie van Freud (1865-1939)........................................................................9
Erik Erikson en de psychosociale ontwikkeling.................................................................................10
De leertheorie...................................................................................................................................11
Hoofdstuk 3 – Invloeden op de ontwikkeling (blz. 31-49)....................................................................12
Genotype en fenotype......................................................................................................................12
Erfelijke invloeden............................................................................................................................12
Hoofdstuk 4 – Zwangerschap en Geboorte (blz. 51 – 61).....................................................................14
Prenatale ontwikkeling.....................................................................................................................14
Omgevingsinvloeden tijdens de zwangerschap................................................................................14
Aangeboren afwijkingen en prenatale diagnostiek..........................................................................15
Psychologische factoren en de zwangerschap..................................................................................15
Geboortecomplicaties......................................................................................................................15
Prematuriteit....................................................................................................................................15
Hoofdstuk 5 – Eerste levensjaar (blz. 63-89)........................................................................................16
Biologische ontwikkeling..................................................................................................................16
Motorische ontwikkeling..................................................................................................................17
Zintuigelijke ontwikkeling.................................................................................................................18
Cognitieve ontwikkeling...................................................................................................................19
Taalontwikkeling: algemene aspecten..............................................................................................19
Emotionele en sociale ontwikkeling.................................................................................................20
Gehechtheid (apen experiment blz. 81)...........................................................................................21
Temperament...................................................................................................................................21
Problemen kenmerkend voor het eerste levensjaar (samenvatting h5)...........................................22
Hoofstuk 6 – De Peutertijd (blz. 91 – 103)............................................................................................22
Cognitieve ontwikkeling...................................................................................................................22
De taalontwikkeling..........................................................................................................................22
Biologische ontwikkeling..................................................................................................................22
Emotionele en sociale ontwikkeling.................................................................................................22
Problemen kenmerkend voor de peutertijd.....................................................................................23
Problemen kenmerkend voor de peutertijd (samenvatting h6).......................................................23
2
,Hoofdstuk 7 – De Kleutertijd (blz. 105 – 121).......................................................................................24
Cognitieve ontwikkeling...................................................................................................................24
De pre-operationele periode............................................................................................................24
Geheugen.........................................................................................................................................24
Sociale cognitie.................................................................................................................................24
Emotionele en sociale ontwikkeling.................................................................................................25
Prosociaal gedrag.............................................................................................................................26
Problemen kenmerkend voor de kleutertijd (samenvatting h7).......................................................26
Hoofdstuk 8 – De Schoolleeftijd (blz. 123 – 145)..................................................................................27
Cognitieve ontwikkeling...................................................................................................................27
De concreet-operationele periode...................................................................................................27
Geheugen en kennis.........................................................................................................................27
Algemene leervoorwaarden.............................................................................................................27
Intelligentie en intelligentietests......................................................................................................27
Emotionele en sociale ontwikkeling.................................................................................................28
Zelfbeschrijving en zelfbeeld............................................................................................................28
Morele ontwikkeling.........................................................................................................................28
Manieren van opvoeden...................................................................................................................28
Problemen kenmerkend voor de schoolleeftijd (samenvatting h8)..................................................29
Hoofdstuk 9 – De Adolescentie (blz. 147 – 164)...................................................................................30
Biologische ontwikkeling..................................................................................................................30
Cognitieve ontwikkeling...................................................................................................................31
Emotionele en sociale ontwikkeling.................................................................................................31
Problemen kenmerkend voor de adolescentie (samenvatting h9)...................................................32
3
, Hoofdstuk 2 – Ontwikkelingstheorieën (blz. 9-29)
(bladzijde 9 – 29)
Twee domeinen die in dit hoofdstuk worden besproken zijn; de cognitieve ontwikkeling (Piaget,
Vygotsky, de informatieverwerkingstheorie) en de sociale ontwikkeling (Freud, Erikson, de
leertheorie).
De cognitieve ontwikkeling: de theorie van Piaget
De cognitieve ontwikkeling gaat over een heel aantal functies, zoals waarneming, aandacht,
geheugen, redeneren, probleemoplossen, taal en intelligentie. De vraag is hoe een jong kind van een
primitieve vorm van denken zich ontwikkelt naar grotere complexiteit, zoals het denken van een
volwassene.
Jonge kinderen doen volgens Piaget kennis op door actief met de omgeving om te gaan. Dit staat
centraal in het denken van Piaget (1896-1980). Volgens Piaget doorlopen alle kinderen stapsgewijs
de stadia van de cognitieve ontwikkeling. Door hypothesen te genereren, experimenten uit te voeren
en door het trekken van conclusies uit observaties, construeren kinderen kennis.
Organisatie en adaptie
Baby’s handelen volgens onderliggende denkstructuren die Piaget schema’s noemde strategieën
waarmee kinderen de buitenwereld benaderen (vb. grijpschema’s, kijkschema’s, zuigschema’s). In de
eerste maanden zijn deze schema’s uitsluitend sensomotorisch: baby’s functioneren alleen nog maar
op lichaamsniveau met tasten, voelen en proeven als belangrijkste manieren om de omgeving te
ontdekken.
Een ander principe in de theorie van Piaget is dat van adapteren het proces waarmee kinderen
veranderen in gedrag of denken om effectiever te kunnen functioneren. Vb: baby krijgt vast voedsel
i.p.v. borstvoeding. De baby heeft zijn mondbewegingen aangepast en door deze adaptie kan hij
beter functioneren.
(!) Adapteren bestaat uit twee complementaire processen: assimilatie en accommodatie.
- Assimilatie = het proces waarmee bestaande vaardigheden of kennis worden gebruikt in nieuwe
situaties.
- Accommodatie = het proces van aanpassing van bestaande vaardigheden of kennis om met een
nieuwe situatie te kunnen omgaan.
Ook het denken ontwikkelt zich volgens het principe van assimilatie en accommodatie.
De vraag is waarom kinderen de neiging hebben om zich steeds verder te ontwikkelen. De drijvende
kracht achter de cognitieve ontwikkeling noemde Piaget equilibratie een zelfregulerend proces
dat voor steeds betere adaptie zorgt. (Voorbeeld op bladzijde 11).
4
Hoofdstuk 2 t/m 9
,Inhoud
Hoofdstuk 2 – Ontwikkelingstheorieën (blz. 9-29).................................................................................4
De cognitieve ontwikkeling: de theorie van Piaget.............................................................................4
De socioculturele theorie van Vygotsky..............................................................................................7
De informatieverwerkingstheorie.......................................................................................................8
De psychoanalytische theorie van Freud (1865-1939)........................................................................9
Erik Erikson en de psychosociale ontwikkeling.................................................................................10
De leertheorie...................................................................................................................................11
Hoofdstuk 3 – Invloeden op de ontwikkeling (blz. 31-49)....................................................................12
Genotype en fenotype......................................................................................................................12
Erfelijke invloeden............................................................................................................................12
Hoofdstuk 4 – Zwangerschap en Geboorte (blz. 51 – 61).....................................................................14
Prenatale ontwikkeling.....................................................................................................................14
Omgevingsinvloeden tijdens de zwangerschap................................................................................14
Aangeboren afwijkingen en prenatale diagnostiek..........................................................................15
Psychologische factoren en de zwangerschap..................................................................................15
Geboortecomplicaties......................................................................................................................15
Prematuriteit....................................................................................................................................15
Hoofdstuk 5 – Eerste levensjaar (blz. 63-89)........................................................................................16
Biologische ontwikkeling..................................................................................................................16
Motorische ontwikkeling..................................................................................................................17
Zintuigelijke ontwikkeling.................................................................................................................18
Cognitieve ontwikkeling...................................................................................................................19
Taalontwikkeling: algemene aspecten..............................................................................................19
Emotionele en sociale ontwikkeling.................................................................................................20
Gehechtheid (apen experiment blz. 81)...........................................................................................21
Temperament...................................................................................................................................21
Problemen kenmerkend voor het eerste levensjaar (samenvatting h5)...........................................22
Hoofstuk 6 – De Peutertijd (blz. 91 – 103)............................................................................................22
Cognitieve ontwikkeling...................................................................................................................22
De taalontwikkeling..........................................................................................................................22
Biologische ontwikkeling..................................................................................................................22
Emotionele en sociale ontwikkeling.................................................................................................22
Problemen kenmerkend voor de peutertijd.....................................................................................23
Problemen kenmerkend voor de peutertijd (samenvatting h6).......................................................23
2
,Hoofdstuk 7 – De Kleutertijd (blz. 105 – 121).......................................................................................24
Cognitieve ontwikkeling...................................................................................................................24
De pre-operationele periode............................................................................................................24
Geheugen.........................................................................................................................................24
Sociale cognitie.................................................................................................................................24
Emotionele en sociale ontwikkeling.................................................................................................25
Prosociaal gedrag.............................................................................................................................26
Problemen kenmerkend voor de kleutertijd (samenvatting h7).......................................................26
Hoofdstuk 8 – De Schoolleeftijd (blz. 123 – 145)..................................................................................27
Cognitieve ontwikkeling...................................................................................................................27
De concreet-operationele periode...................................................................................................27
Geheugen en kennis.........................................................................................................................27
Algemene leervoorwaarden.............................................................................................................27
Intelligentie en intelligentietests......................................................................................................27
Emotionele en sociale ontwikkeling.................................................................................................28
Zelfbeschrijving en zelfbeeld............................................................................................................28
Morele ontwikkeling.........................................................................................................................28
Manieren van opvoeden...................................................................................................................28
Problemen kenmerkend voor de schoolleeftijd (samenvatting h8)..................................................29
Hoofdstuk 9 – De Adolescentie (blz. 147 – 164)...................................................................................30
Biologische ontwikkeling..................................................................................................................30
Cognitieve ontwikkeling...................................................................................................................31
Emotionele en sociale ontwikkeling.................................................................................................31
Problemen kenmerkend voor de adolescentie (samenvatting h9)...................................................32
3
, Hoofdstuk 2 – Ontwikkelingstheorieën (blz. 9-29)
(bladzijde 9 – 29)
Twee domeinen die in dit hoofdstuk worden besproken zijn; de cognitieve ontwikkeling (Piaget,
Vygotsky, de informatieverwerkingstheorie) en de sociale ontwikkeling (Freud, Erikson, de
leertheorie).
De cognitieve ontwikkeling: de theorie van Piaget
De cognitieve ontwikkeling gaat over een heel aantal functies, zoals waarneming, aandacht,
geheugen, redeneren, probleemoplossen, taal en intelligentie. De vraag is hoe een jong kind van een
primitieve vorm van denken zich ontwikkelt naar grotere complexiteit, zoals het denken van een
volwassene.
Jonge kinderen doen volgens Piaget kennis op door actief met de omgeving om te gaan. Dit staat
centraal in het denken van Piaget (1896-1980). Volgens Piaget doorlopen alle kinderen stapsgewijs
de stadia van de cognitieve ontwikkeling. Door hypothesen te genereren, experimenten uit te voeren
en door het trekken van conclusies uit observaties, construeren kinderen kennis.
Organisatie en adaptie
Baby’s handelen volgens onderliggende denkstructuren die Piaget schema’s noemde strategieën
waarmee kinderen de buitenwereld benaderen (vb. grijpschema’s, kijkschema’s, zuigschema’s). In de
eerste maanden zijn deze schema’s uitsluitend sensomotorisch: baby’s functioneren alleen nog maar
op lichaamsniveau met tasten, voelen en proeven als belangrijkste manieren om de omgeving te
ontdekken.
Een ander principe in de theorie van Piaget is dat van adapteren het proces waarmee kinderen
veranderen in gedrag of denken om effectiever te kunnen functioneren. Vb: baby krijgt vast voedsel
i.p.v. borstvoeding. De baby heeft zijn mondbewegingen aangepast en door deze adaptie kan hij
beter functioneren.
(!) Adapteren bestaat uit twee complementaire processen: assimilatie en accommodatie.
- Assimilatie = het proces waarmee bestaande vaardigheden of kennis worden gebruikt in nieuwe
situaties.
- Accommodatie = het proces van aanpassing van bestaande vaardigheden of kennis om met een
nieuwe situatie te kunnen omgaan.
Ook het denken ontwikkelt zich volgens het principe van assimilatie en accommodatie.
De vraag is waarom kinderen de neiging hebben om zich steeds verder te ontwikkelen. De drijvende
kracht achter de cognitieve ontwikkeling noemde Piaget equilibratie een zelfregulerend proces
dat voor steeds betere adaptie zorgt. (Voorbeeld op bladzijde 11).
4
