Hoofdstuk 10
De verhouding tussen de Europese Unie en het EVRM
De rechtsordes van de Europese Unie en de Raad van Europa functioneren op het eerste
gezicht onafhankelijk van elkaar. In werkelijkheid zij de twee echter nauw met elkaar
verweven.
Klachten die rechtstreeks gericht zijn tegen de instellingen van de Unie, worden door het
EHRM niet-ontvankelijk verklaard, omdat de Unie nu eenmaal geen verdragspartij is.
Handelingen die uitsluitend zijn toe te rekenen aan de instellingen van de Unie vallen
derhalve buiten de bevoegdheid van het EHRM. Ook klachten die zich direct richten tegen
secundair EU regelgeving, waaronder richtlijnen en verordeningen, zullen normaal
gesproken niet-ontvankelijk worden verklaard. Die regelgeving wordt immers door de EU-
instellingen en niet door de lidstaten aangenomen. Evenmin kunnen lidstaten krachten het
EVRM worden aangesproken voor handelingen van de Unie, enkel omdat zij lid van de Unie.
Wel heeft het EHRM uitgemaakt dat lidstaten aansprakelijk kunnen zijn op grond van het
EVRM voor schending die hun oorsprong vinden in de oprichtingsverdragen, oftewel het
primair Unierecht.
De Bosphorus-doctrine vormt een ietwat ongemakkelijk compromis tussen enerzijds de
behoefte om alle handelingen van lidstaten te toetsen aan mensenrechten en anderzijds de
erkenning dat de Unie nu eenmaal geen verdragspartij is.
Samenvattend kan worden gesteld dat het EHRM geen rechtstreekse beroepen tegen de EU
zal behandelen omdat deze buiten de personele werkingssfeer van het EVRM vallen. Het
EHRM is eveneens terughoudend om lidstaten aan te spreken op uitvoeringshandelingen die
dwingend door secundair Unierecht worden voorgeschreven. Daarentegen zijn lidstaten
aansprakelijk voor primair Unierecht dat strijdig is met het EVRM, omdat zij dat zelf hebben
opgesteld. Ook kunnen lidstaten volledig aangesproken worden op handelingen die
weliswaar worden beheerst door het Unierecht, maar waarvoor een implementatievrijheid
geldt.
Algemene beginselen van Unierecht
Grondrechten gaan als algemene rechtsbeginselen onderdeel uitmaken van het Unierecht.
Het secundaire Unierecht alsmede handelingen van de lidstaten ter uitvoering van het
Unierecht moeten die beginselen in overeenstemming zijn. Het Hof van Justitie EU leidt het
bestaan en de inhoud van die rechtsbeginselen af uit de gemeenschappelijke constitutionele
tradities van de lidstaten maar ook uit de internationale verdragen waarbij de lidstaten partij
zijn.
Binnen die verdragen komt bijzondere betekenis toe aan het EVRM. Hoewel het Hof van
Justitie EU zich niet bevoegd acht om Unierechtelijke maatregelen of uitvoeringshandelingen
van de lidstaten direct te toetsen aan de bepalingen van het EVRM, nu deze niet als zodanig
deel uitmaken van het Unierecht, houdt het terdege rekening met de eisen van het EVRM en
het EHRM.
In de Europese rechtsorde dienen de nationale rechter de naleving van het Unierecht te
verzekeren. Indien een geschil voorligt dat wordt bestreken door het Unierecht dient
daarom ook de nationale rechter acht te slaan op de algemene beginselen van Unierecht.
Vanuit Eu-rechtelijk perspectief is de nationale rechter niet bevoegd om zelf de ongeldigheid
van Uniewetgeving vast te stellen. Dat zou immers een gevaar opleveren voor de uniforme
De verhouding tussen de Europese Unie en het EVRM
De rechtsordes van de Europese Unie en de Raad van Europa functioneren op het eerste
gezicht onafhankelijk van elkaar. In werkelijkheid zij de twee echter nauw met elkaar
verweven.
Klachten die rechtstreeks gericht zijn tegen de instellingen van de Unie, worden door het
EHRM niet-ontvankelijk verklaard, omdat de Unie nu eenmaal geen verdragspartij is.
Handelingen die uitsluitend zijn toe te rekenen aan de instellingen van de Unie vallen
derhalve buiten de bevoegdheid van het EHRM. Ook klachten die zich direct richten tegen
secundair EU regelgeving, waaronder richtlijnen en verordeningen, zullen normaal
gesproken niet-ontvankelijk worden verklaard. Die regelgeving wordt immers door de EU-
instellingen en niet door de lidstaten aangenomen. Evenmin kunnen lidstaten krachten het
EVRM worden aangesproken voor handelingen van de Unie, enkel omdat zij lid van de Unie.
Wel heeft het EHRM uitgemaakt dat lidstaten aansprakelijk kunnen zijn op grond van het
EVRM voor schending die hun oorsprong vinden in de oprichtingsverdragen, oftewel het
primair Unierecht.
De Bosphorus-doctrine vormt een ietwat ongemakkelijk compromis tussen enerzijds de
behoefte om alle handelingen van lidstaten te toetsen aan mensenrechten en anderzijds de
erkenning dat de Unie nu eenmaal geen verdragspartij is.
Samenvattend kan worden gesteld dat het EHRM geen rechtstreekse beroepen tegen de EU
zal behandelen omdat deze buiten de personele werkingssfeer van het EVRM vallen. Het
EHRM is eveneens terughoudend om lidstaten aan te spreken op uitvoeringshandelingen die
dwingend door secundair Unierecht worden voorgeschreven. Daarentegen zijn lidstaten
aansprakelijk voor primair Unierecht dat strijdig is met het EVRM, omdat zij dat zelf hebben
opgesteld. Ook kunnen lidstaten volledig aangesproken worden op handelingen die
weliswaar worden beheerst door het Unierecht, maar waarvoor een implementatievrijheid
geldt.
Algemene beginselen van Unierecht
Grondrechten gaan als algemene rechtsbeginselen onderdeel uitmaken van het Unierecht.
Het secundaire Unierecht alsmede handelingen van de lidstaten ter uitvoering van het
Unierecht moeten die beginselen in overeenstemming zijn. Het Hof van Justitie EU leidt het
bestaan en de inhoud van die rechtsbeginselen af uit de gemeenschappelijke constitutionele
tradities van de lidstaten maar ook uit de internationale verdragen waarbij de lidstaten partij
zijn.
Binnen die verdragen komt bijzondere betekenis toe aan het EVRM. Hoewel het Hof van
Justitie EU zich niet bevoegd acht om Unierechtelijke maatregelen of uitvoeringshandelingen
van de lidstaten direct te toetsen aan de bepalingen van het EVRM, nu deze niet als zodanig
deel uitmaken van het Unierecht, houdt het terdege rekening met de eisen van het EVRM en
het EHRM.
In de Europese rechtsorde dienen de nationale rechter de naleving van het Unierecht te
verzekeren. Indien een geschil voorligt dat wordt bestreken door het Unierecht dient
daarom ook de nationale rechter acht te slaan op de algemene beginselen van Unierecht.
Vanuit Eu-rechtelijk perspectief is de nationale rechter niet bevoegd om zelf de ongeldigheid
van Uniewetgeving vast te stellen. Dat zou immers een gevaar opleveren voor de uniforme
