Samenvatting Sanctierecht 2019-2020
Rijksuniversiteit Groningen
Vak: Sanctierecht (master 2018-2019)
Samenvatting alle literatuur
Heel veel succes gewenst!!
Pagina 1 van 155
, Samenvatting Sanctierecht 2019-2020
Onderdeel 1: Het sanctiestelsel: hoofdlijnen en achtergronden
Hoofdstuk 1: Historische en theoretische achtergronden van het sanctiestelsel
Inleiding
Generale preventie: dit houdt in dat met de bestraffing wordt beoogd anderen dan de dader van het
plegen van strafbare feiten te weerhouden. Ook al hebben beide straffen dit zelfde strafdoel, de
opgelegde sancties en executie kunnen grote verschillen vertonen. Dit komt doordat sanctierecht
tijd-en cultuurgebonden is. Zo was in de 16e eeuw bij ernstige zaken het lichaam en uiteindelijk het
leven van de dader het voorwerp van bestraffing, terwijl dat nu in de 21e eeuw de vrijheid van de
dader is.
Voor een goed begrip van het huidige sanctiestelsel moet worden teruggegaan naar de tweede helft
van de 18e eeuw, waarin nieuwe denkbeelden over de inrichting van het strafrecht opkwamen, die
de geest ademden van Verlichting. De burger kwam in deze opvattingen meer centraal te staan en
het verzet groeide tegen de nodeloos wrede strafpraktijken onder het ‘Ancien Regime’.
Ontwikkeling van het sanctiestelsel vanaf 1800
Ancien Regime: dit was het regime waarbij sprake was van een openbaar schouwspel waarin het
lichaam van de veroordeelde als object van het straffen werd gebruikt (gebrandmerkt, gegeseld,
gedood). Vaak werd het gedode lichaam ter afschrikking tentoongesteld op galgenvelden. Door een
gebrek aan straftoemetingsregels had de rechter een grote mate van vrijheid bij het bepalen van de
straf. Die vrijheid bleek corruptie, regionale ongelijkheid en bevoordeling van de gegoede klassen in
de hand te werken..
In 1764 verscheen Dei delitti et delle pene van Cesare Beccaria, waarin hij zich verzette tegen de
willekeur en wreedheid van de strafpraktijk onder het ‘Ancien Régime’. Het traktaat van Beccaria
vormt een pleidooi voor een strafrechtspleging die op rationele beginselen, zoals het
gelijkheidsbeginsel, het legaliteitsbeginsel en de beginselen van proportionaliteit en subsidiariteit, is
gebaseerd. De wetgever zou de op te leggen straffen per delict al vooraf moeten bepalen, zodat de
straftoemetingsvrijheid aan de rechter zou worden ontnomen.
In Nederland werd ook gewerkt aan codificatie van het strafrecht. In 1809 kwam het ‘Crimineel
Wetboek voor het Koninkrijk Holland’ tot stand. In tegenstelling tot Beccaria zijn opvatting, had de
Nederlandse wetgever vertrouwen in de wijze waarop de rechter van zijn discretionaire
bevoegdheden gebruik zou maken. De rechter kreeg dan ook een ruime mate van
straftoemetingsvrijheid. Het wetboek was niet in alle opzichten Verlicht te noemen, er waren nog 2
doodstraffen (het zwaard en de strop). In 1810, als gevolg van de inlijving van het Koninkrijk Holland
bij het Franse Keizerrijk, werd de Franse Code Penal in Nederland van kracht. De
straftoemetingsvrijheid van de rechter werd beperkter, de strafsoort was in de regel per delict
bepaald, tenzij een strafverminderingsgrond van toepassing was. De doodstraf bleef gehandhaafd, zij
het dat de meer gruwelijke vormen van tenuitvoerlegging werden vervangen door guillotine. Dit
wetboek bleef tot 1886 van kracht. In 1886 trad ons Wetboek van Strafrecht in kracht.
Bij wet van 29 juni 1854 werden de schavot en lijfstraffen, inclusief het brandmerken, afgeschaft. Op
31 oktober 1860 werd in Maastricht de laatste ter dood veroordeelde opgehangen. Bij wet van 17
september 1870 werd de doodstraf afgeschaft en in plaats daarvan kon voor een aantal feiten
levenslange tuchthuisstraf worden opgelegd. Zo werd de lichamelijke bestraffing uit het
Pagina 2 van 155
Rijksuniversiteit Groningen
Vak: Sanctierecht (master 2018-2019)
Samenvatting alle literatuur
Heel veel succes gewenst!!
Pagina 1 van 155
, Samenvatting Sanctierecht 2019-2020
Onderdeel 1: Het sanctiestelsel: hoofdlijnen en achtergronden
Hoofdstuk 1: Historische en theoretische achtergronden van het sanctiestelsel
Inleiding
Generale preventie: dit houdt in dat met de bestraffing wordt beoogd anderen dan de dader van het
plegen van strafbare feiten te weerhouden. Ook al hebben beide straffen dit zelfde strafdoel, de
opgelegde sancties en executie kunnen grote verschillen vertonen. Dit komt doordat sanctierecht
tijd-en cultuurgebonden is. Zo was in de 16e eeuw bij ernstige zaken het lichaam en uiteindelijk het
leven van de dader het voorwerp van bestraffing, terwijl dat nu in de 21e eeuw de vrijheid van de
dader is.
Voor een goed begrip van het huidige sanctiestelsel moet worden teruggegaan naar de tweede helft
van de 18e eeuw, waarin nieuwe denkbeelden over de inrichting van het strafrecht opkwamen, die
de geest ademden van Verlichting. De burger kwam in deze opvattingen meer centraal te staan en
het verzet groeide tegen de nodeloos wrede strafpraktijken onder het ‘Ancien Regime’.
Ontwikkeling van het sanctiestelsel vanaf 1800
Ancien Regime: dit was het regime waarbij sprake was van een openbaar schouwspel waarin het
lichaam van de veroordeelde als object van het straffen werd gebruikt (gebrandmerkt, gegeseld,
gedood). Vaak werd het gedode lichaam ter afschrikking tentoongesteld op galgenvelden. Door een
gebrek aan straftoemetingsregels had de rechter een grote mate van vrijheid bij het bepalen van de
straf. Die vrijheid bleek corruptie, regionale ongelijkheid en bevoordeling van de gegoede klassen in
de hand te werken..
In 1764 verscheen Dei delitti et delle pene van Cesare Beccaria, waarin hij zich verzette tegen de
willekeur en wreedheid van de strafpraktijk onder het ‘Ancien Régime’. Het traktaat van Beccaria
vormt een pleidooi voor een strafrechtspleging die op rationele beginselen, zoals het
gelijkheidsbeginsel, het legaliteitsbeginsel en de beginselen van proportionaliteit en subsidiariteit, is
gebaseerd. De wetgever zou de op te leggen straffen per delict al vooraf moeten bepalen, zodat de
straftoemetingsvrijheid aan de rechter zou worden ontnomen.
In Nederland werd ook gewerkt aan codificatie van het strafrecht. In 1809 kwam het ‘Crimineel
Wetboek voor het Koninkrijk Holland’ tot stand. In tegenstelling tot Beccaria zijn opvatting, had de
Nederlandse wetgever vertrouwen in de wijze waarop de rechter van zijn discretionaire
bevoegdheden gebruik zou maken. De rechter kreeg dan ook een ruime mate van
straftoemetingsvrijheid. Het wetboek was niet in alle opzichten Verlicht te noemen, er waren nog 2
doodstraffen (het zwaard en de strop). In 1810, als gevolg van de inlijving van het Koninkrijk Holland
bij het Franse Keizerrijk, werd de Franse Code Penal in Nederland van kracht. De
straftoemetingsvrijheid van de rechter werd beperkter, de strafsoort was in de regel per delict
bepaald, tenzij een strafverminderingsgrond van toepassing was. De doodstraf bleef gehandhaafd, zij
het dat de meer gruwelijke vormen van tenuitvoerlegging werden vervangen door guillotine. Dit
wetboek bleef tot 1886 van kracht. In 1886 trad ons Wetboek van Strafrecht in kracht.
Bij wet van 29 juni 1854 werden de schavot en lijfstraffen, inclusief het brandmerken, afgeschaft. Op
31 oktober 1860 werd in Maastricht de laatste ter dood veroordeelde opgehangen. Bij wet van 17
september 1870 werd de doodstraf afgeschaft en in plaats daarvan kon voor een aantal feiten
levenslange tuchthuisstraf worden opgelegd. Zo werd de lichamelijke bestraffing uit het
Pagina 2 van 155
