Maatschappijleer samenvatting
§ 5.1 wat is een verzorgingsstaat?
Nederland is een verzorgingsstaat. Dat betekent dat de overheid zich actief bemoeit met de
welvaart en het welzijn van zijn inwoners.
Welvaart: Ons inkomen en hoeverre we kunnen rondkomen.
Welzijn: In hoeverre we ons geestelijk en lichamelijk goed voelen.
In een verzorgingsstaat is solidariteit belangrijk. Mensen moeten bereid zijn kosten voor elkaar te
dragen.
Solidariteit: Als er bereidheid is in een groep of samenleving om risico’s met elkaar te delen.
(belasting betalen voor uitkeringen, verzekeringen enz.)
Nederland is een sociale rechtsstaat. Dit betekent dat burgers sociale grondrechten hebben, zoals:
Voldoende werkgelegenheid
Een goed leefmilieu
Volksgezondheid
Voldoende woongelegenheid
Goed onderwijs
Bij sociale grondrechten horen ook plichten. Denk aan:
Sollicitatieplicht: het proces waarbij iemand de waarden, normen en andere
cultuurkenmerken van zijn groep krijgt aangeleerd
het betalen van belasting en premies
leerplicht
De drie terreinen waar de overheid het meeste geld aan uitgeeft zijn:
onderwijs
gezondheidszorg
sociale zekerheid
Socialezekerheidsstelsel: Alle uitkeringen die mensen verzekeren van een inkomen bij werkloosheid,
ziekte, ouderdom of arbeidsongeschiktheid.
Niet alleen de overheid draagt bij aan de welvaart en het welzijn van mensen, ook andere partijen
spelen hierin een rol:
individuele burgers; Burgers zijn in eerste instantie zelf verantwoordelijk voor bijvoorbeeld
een huis, werk en hun kinderen. Pas wanneer dit je zelf niet lukt, kun je aankloppen bij de
overheid.
maatschappelijk middenveld; Organisaties die tussen de overheid en de individuele burger in
staan en die verschillende groepen, meningen en belangen vertegenwoordigen. (bv het Rode
Kruis, het Leger des Heils, de voedselbank)
bedrijven; Ook bedrijven dragen bij aan de welvaart en het welzijn van mensen. Bijvoorbeeld
door te zorgen voor: goede arbeidsvoorwaarden, goede arbeidsomstandigheden,
maatregelen om het milieu te beschermen (bijvoorbeeld een fietsplan)
, vrije markt: De “plaats” waar de prijs van goederen en diensten tot stand komt door vraag en
aanbod. (in de 19e eeuw in Nederland.)
In de verzorgingsstaat is geen sprake van een volledige vrije markt. Om onderwijs en zorg voor
iedereen toegankelijk en betaalbaar te houden, grijpt de overheid in met regels of wetgeving.
§ 5.2 Hoe heeft de verzorgingsstaat zich ontwikkeld?
Nachtwakersstaat: Een staat waarin de overheid niet zo veel bezig is met het zorgen voor de
veiligheid en bescherming van de burgers en het handhaven van de rechtstaat.
De vrijemarkteconomie had keerzijden:
De lonen waren laag.
Mensen moesten vaak 16 uur per dag werken.
Er werd ook op zaterdag gewerkt.
Kinderen werkten vanaf jonge leeftijd al mee.
Vakbonden: Organisaties die voor de belangen van werknemers opkomen.
Zij zetten zich in voor hogere lonen, kortere werkdagen, betere arbeidsomstandigheden en een
verbod op kinderarbeid.
De eerste sociale wetten: wet tegen kinderarbeid, de veiligheidswet, de leerplichtwet, de arbeidswet
Na WOII ontstond een gemengde markteconomie waarin niet meer alles aan de vrije markt werd
overgelaten en de overheid voorwaarden en regels stelt.
- De positie van werknemers verbeterde door nieuwe wetten:
De AOW
De Bijstandswet
De Arbowet
veel meer mensen dan verwacht gebruikmaakten van de voorzieningen van de verzorgingsstaat:
een arbeidsongeschiktheidsuitkering
Ook de toenemende vergrijzing en ontgroening zorgen voor een toenemende druk op de
betaalbaarheid van de verzorgingsstaat.
Vergrijzing: Wanneer het aandeel van de ouderen in de totale bevolking toeneemt.
Ontgroening: Wanneer het aandeel van de jongeren in de totale bevolking afneemt.
Gevolgen hiervan zijn:
Stijgende kosten voor de AOW en de zorg.
Te weinig arbeidskrachten om de zorg uit te voeren.
Spanningen tussen generaties.
Om de verzorgingsstaat betaalbaar te houden nam de overheid maatregelen:
De uitkeringsbedragen zijn lager en het is moeilijker geworden om een uitkering te krijgen.
De overheid is meer gaan controleren op fraude van voorzieningen.
§ 5.1 wat is een verzorgingsstaat?
Nederland is een verzorgingsstaat. Dat betekent dat de overheid zich actief bemoeit met de
welvaart en het welzijn van zijn inwoners.
Welvaart: Ons inkomen en hoeverre we kunnen rondkomen.
Welzijn: In hoeverre we ons geestelijk en lichamelijk goed voelen.
In een verzorgingsstaat is solidariteit belangrijk. Mensen moeten bereid zijn kosten voor elkaar te
dragen.
Solidariteit: Als er bereidheid is in een groep of samenleving om risico’s met elkaar te delen.
(belasting betalen voor uitkeringen, verzekeringen enz.)
Nederland is een sociale rechtsstaat. Dit betekent dat burgers sociale grondrechten hebben, zoals:
Voldoende werkgelegenheid
Een goed leefmilieu
Volksgezondheid
Voldoende woongelegenheid
Goed onderwijs
Bij sociale grondrechten horen ook plichten. Denk aan:
Sollicitatieplicht: het proces waarbij iemand de waarden, normen en andere
cultuurkenmerken van zijn groep krijgt aangeleerd
het betalen van belasting en premies
leerplicht
De drie terreinen waar de overheid het meeste geld aan uitgeeft zijn:
onderwijs
gezondheidszorg
sociale zekerheid
Socialezekerheidsstelsel: Alle uitkeringen die mensen verzekeren van een inkomen bij werkloosheid,
ziekte, ouderdom of arbeidsongeschiktheid.
Niet alleen de overheid draagt bij aan de welvaart en het welzijn van mensen, ook andere partijen
spelen hierin een rol:
individuele burgers; Burgers zijn in eerste instantie zelf verantwoordelijk voor bijvoorbeeld
een huis, werk en hun kinderen. Pas wanneer dit je zelf niet lukt, kun je aankloppen bij de
overheid.
maatschappelijk middenveld; Organisaties die tussen de overheid en de individuele burger in
staan en die verschillende groepen, meningen en belangen vertegenwoordigen. (bv het Rode
Kruis, het Leger des Heils, de voedselbank)
bedrijven; Ook bedrijven dragen bij aan de welvaart en het welzijn van mensen. Bijvoorbeeld
door te zorgen voor: goede arbeidsvoorwaarden, goede arbeidsomstandigheden,
maatregelen om het milieu te beschermen (bijvoorbeeld een fietsplan)
, vrije markt: De “plaats” waar de prijs van goederen en diensten tot stand komt door vraag en
aanbod. (in de 19e eeuw in Nederland.)
In de verzorgingsstaat is geen sprake van een volledige vrije markt. Om onderwijs en zorg voor
iedereen toegankelijk en betaalbaar te houden, grijpt de overheid in met regels of wetgeving.
§ 5.2 Hoe heeft de verzorgingsstaat zich ontwikkeld?
Nachtwakersstaat: Een staat waarin de overheid niet zo veel bezig is met het zorgen voor de
veiligheid en bescherming van de burgers en het handhaven van de rechtstaat.
De vrijemarkteconomie had keerzijden:
De lonen waren laag.
Mensen moesten vaak 16 uur per dag werken.
Er werd ook op zaterdag gewerkt.
Kinderen werkten vanaf jonge leeftijd al mee.
Vakbonden: Organisaties die voor de belangen van werknemers opkomen.
Zij zetten zich in voor hogere lonen, kortere werkdagen, betere arbeidsomstandigheden en een
verbod op kinderarbeid.
De eerste sociale wetten: wet tegen kinderarbeid, de veiligheidswet, de leerplichtwet, de arbeidswet
Na WOII ontstond een gemengde markteconomie waarin niet meer alles aan de vrije markt werd
overgelaten en de overheid voorwaarden en regels stelt.
- De positie van werknemers verbeterde door nieuwe wetten:
De AOW
De Bijstandswet
De Arbowet
veel meer mensen dan verwacht gebruikmaakten van de voorzieningen van de verzorgingsstaat:
een arbeidsongeschiktheidsuitkering
Ook de toenemende vergrijzing en ontgroening zorgen voor een toenemende druk op de
betaalbaarheid van de verzorgingsstaat.
Vergrijzing: Wanneer het aandeel van de ouderen in de totale bevolking toeneemt.
Ontgroening: Wanneer het aandeel van de jongeren in de totale bevolking afneemt.
Gevolgen hiervan zijn:
Stijgende kosten voor de AOW en de zorg.
Te weinig arbeidskrachten om de zorg uit te voeren.
Spanningen tussen generaties.
Om de verzorgingsstaat betaalbaar te houden nam de overheid maatregelen:
De uitkeringsbedragen zijn lager en het is moeilijker geworden om een uitkering te krijgen.
De overheid is meer gaan controleren op fraude van voorzieningen.
