Basisboek Criminologie
Hoofdstuk 6 criminaliteit, situatonele factoren en de publieke ruimte
6.1.Ratonele keuzebenadering: misdadigers plegen hun daden uit vrije keuze en vanuit ratonele
moteven. Misdaden worden gepleegd als de verwachte baten de verwachte kosten overtrefen ->
niet alleen geld, maar ook om status, imago en ongemak. Kritek: dat de economische voordelen van
misdaad zo gering zijn dat het niet realistsch is om ze als stmulans te beschouwen.
Speltheoriemodellen gaan ervan uit dat mensen weten dat hun actes elkaar beïnvloeden en dat
ze deze kennis gebruiken in het maken van keuzes -> modellen gaan ervan uit dat mensen strategisch
handelen in hun interactes. Akers bezwaar dat de ratonele keuzebenadering geen verklaringen
geef voor onderliggende oorzaken en motvates in het gedrag van delinuuenten. Het verklaart niet
waarom in eenzelfde situate de een wel en de ander niet tot delinuuent gedrag wordt verleid. Het
streven van de aanhangers van de ratinele keuzebenadering is im te analyseren hie pitentile
daders de kisten-en batenafweging in een specifeke situate zullen maken, im aan de hand daarvan
zidanig in die situate in te grijpen dat de pitentile daders van het begaan van criminaliteit zullen
afzien situationele criminaliteitspreventie. 6 kernpunten:
1. Het plegen van delinuuent gedrag is een doelgerichte handeling, gepleegd met de intente om voordeel te behalen.
2. Plegers proberen de beste beslissing te nemen, rekening houdend met in het geding zijnde risico’s en onzekerheden.
3. Het besluitvormingsproces van daders varieert aanzienlijk, afankelijk van het soort criminaliteit.
4. Het besluit om zich in te laten met bepaalde soorten criminaliteit (betrokkenheid-besluit) verschilt van het besluit om
over te gaan tot een specifek misdrijf (gebeurtenis-besluit).
5. Betrokkenheidbesluiten bestaan uit 3 stappen: initate, gewenning en beëindiging.
6. Gebeurtenisbesluiten kennen een volgorde van keuzes die in elk stadium van de criminele gedragingen worden gemaakt;
bijv. voorbereiding, uitvoering, vlucht etc.
6.2.Gelegenheidstheorie: ‘de gelegenheid maakt de dief’. De imvang van criminaliteit wirdt bepaald
diir 3 factiren aantal potentële daders, aantal aantrekkelijke doelwiten en de mate van toezicht
en bescherming hiervan. De routine activity theory is een variant van de controle theorieën die
uitgaat van de vraag waarom personen ‘geen’ criminaliteit plegen -> aandacht moet gevestgd
worden op de situate ipv op de dader. Structurele wijzigingen in routne matge patronen
beïnvloeden criminaliteit als de 3 elementen van dergelijke criminaliteit samenkomen in ruimte en
tjd: 1. Gemotveerde daders; 2. Geschikte targets; 3. De afwezigheid van adeuuaat toezicht
chemie van criminaliteit. Opportunity theorie verleidelijke en gemakkelijke gelegenheden om
criminaliteit te plegen zeten mensen aan om dit ook te doen. 10 uitgangspunten:
1. Gelegenheid speelt een rol in het veroorzaken van alle soorten criminaliteit.
2. Gelegenheden voor criminaliteit zijn zeer specifek.
3. Gelegenheden voor criminaliteit zijn gebonden aan tjd en ruimte.
4. Gelegenheden voor criminaliteit zijn afankelijk van alledaagse actviteiten.
5. Een specifek delict creëert gelegenheden voor andere delicten.
6. Specifeke goederen bieden meer verleidelijke gelegenheden voor criminaliteit.
7. Sociale en technologische ontwikkelingen bieden nieuwe mogelijkheden voor criminaliteit.
8. De gelegenheid voor het plegen van criminaliteit kan worden verminderd.
9. Het verminderen van de gelegenheid voor het plegen van criminaliteit leidt in het algemeen niet tot
verplaatsingsefecten.
10. Gerichte gelegenheidsvermindering kan leiden tot een nog grotere criminaliteitsafname.
omgevingscriminologie gericht op gelegenheidsreducte. ieuwe benadering van de criminologie
Crime Science (TABEL 6.1!).
6.3.CPTED: Crime Prevention Through Environmental Design (sociaal veilig ontwerpen) -> gebaseerd
op het idee dat criminaliteit mede het gevolg is van de gelegenheid die de fysieke omgeving daartoe
biedt. Als dit correct is moet het ook mogelijk zijn om de fysieke omgeving zodanig te manipuleren
dat criminaliteit minder zal optreden. Jeffrey -> criminologen hadden de sociale oorzaken van
criminaliteit schromelijk overschat, ten koste van zowel biologische als ecologische factoren. Boek
, defensible space architectonische en stedenbouwkundige kenmerken van gebouwen/wijken
kunnen een directe invloed hebben op de aard en omvang van de daar voorkomende criminaliteit.
4 verschillende designelementen: 1. Territoriale defnitie -> persoonlijke ruimte;
verantwoordelijkheid. 2. Zichtbaarheid/toezicht, 3. Imago, 4. Omgeving.
3 siirten strategiein die kunnen wirden ingezet im criminaliteit tegen te gaan:
1. Mechanische beveiliging -> sloten, verlichtng.
2. Georganiseerde beveiliging -> bewakers, porters, surveillance
3. Natuurlijke beveiliging -> ruimtelijke inrichtng.
CPTED richt zich op de dimensies toegankelijkheid en sociale controle. 3 groepen gebruikers van
openbare ruimten: legiteme/normale gebruikers, illegiteme/abnormale gebruikers en observanten.
Er zijn 3 cincrete categiriein van ruimtelijke ingrepen im tit veiligere ipenbare ruimte te kimen: 1.
Verlichting; 2. Zichtlijnen; 3. Landschapsontwerp. Aantal punten van belangrijke thema’s:
1. Aanwezigheid van potentële daders verhoogt het risico.
2. Aanwezigheid van sociale ogen verlaagt het risico.
3. Zichtbaarheid verlaagt het risico.
4. Betrokkenheid bij en verantwoordelijkheid voor de omgeving verlagen het risico.
5. Atractviteit van de omgeving verlaagt het risico.
6. Toegankelijkheid en vluchtwegen -> balans gevonden worden.
7. Aantrekkelijkheid van een potenteel doelwit verhoogt het risico.
8. Fysiek kwetsbare potentële doelwiten verhogen het risico.
gentrifcation wordt vaak bewust ingezet als instrument om de criminaliteit uit oude en verpauperde
buurten weg te drukken en een meer gemêleerde bevolkingssamenstelling te bevorderen.
positeve en negateve kanten. Enerzijds worden de wijken opgewaardeerd, anderzijds worden de
traditonele bewoners uit lagere inkomensgroepen verdrongen. Subjecteve veiligheid is ook een
dimensie waarmee rekening dient te worden gehouden bij stedenbouwkundige ontwerpen -> 4
aandachtsterreinen bij public reassurance veiligheid, veiligheidsbeleving, vertriuwen en
vrijheidsbeleving. Hierbinnen zijn er 3 belangrijke elementen: signal crimes, signal events en signal
disorders: ‘’het verschijnsel dat bepaalde delicten, gebeurtenissen of overlast niet zozeer impact
hebben door die gebeurtenis zelf maar vooral omdat zij worden opgevat als een teken dat de morele,
sociale of fysieke orde in de leefomgeving in het geding is’’. FIGUUR 6.2!
6.4.Stedelijke vernieuwing: Engbersens formuleert 2 verklaringen voor de geringe efectviteit van
het grotestedenbeleid. Ten 1e dat L sterk is veranderd sinds de jaren 50 waardoor de complexiteit
van de sociale problemen sterk is toegenomen -> immigratiesamenleving; postindustriële
samenleving; geïndividualiseerde samenleving. Een 2e verklaring zit in de aard van het beleid zelf; er
zijn 4 dominante beleidsreactes te onderscheiden, waarbij in een aantal perioden vooral één
daarvan is benadrukt: het bureaucratische antwoord; het marktantwoord; het
gemeenschapsantwoord; het fatalistische antwoord. De 4 beleidsantwoorden komen tegelijkertjd
voor en zijn in belangrijke mate een reacte op elkaar. FIGUUR 6.3! stadsmarieniers zijn ambtenaren
die de samenwerking moeten verbeteren tussen de instantes die zich met veiligheid bezighouden. In
de metafoor van ‘sociale herovering’ wordt de ernstge situate met betrekking tot de sociale
problematek in een aantal wijken tot uitdrukking gebracht. Siciale herivering behelst het veilig
maken van publieke ruimten, het handhaven van rechtsregels en gedragsregels, en het bijbrengen
van nirmen en cimpetentes ipdat bewiners in staat zijn vreedzaam met elkaar te kunnen
samenleven. -> verwantschap met revanchist urbanism; vergelijk gentrifcaton.
6.5.Broken windows: gaat ervan uit dat verloedering en overlast in een buurt uitnodigen tot deviant
gedrag en uiteindelijk kunnen leiden tot ernstge vormen van criminaliteit. Zichtbare signalen van
wanorde en rommel creëren meer wanorde en rommel en leiden mogelijk tot meer serieuze
criminaliteit. De beleidsimplicate die daaruit voortvloeit is dat het zinvol is om ‘broken windows’ snel
Hoofdstuk 6 criminaliteit, situatonele factoren en de publieke ruimte
6.1.Ratonele keuzebenadering: misdadigers plegen hun daden uit vrije keuze en vanuit ratonele
moteven. Misdaden worden gepleegd als de verwachte baten de verwachte kosten overtrefen ->
niet alleen geld, maar ook om status, imago en ongemak. Kritek: dat de economische voordelen van
misdaad zo gering zijn dat het niet realistsch is om ze als stmulans te beschouwen.
Speltheoriemodellen gaan ervan uit dat mensen weten dat hun actes elkaar beïnvloeden en dat
ze deze kennis gebruiken in het maken van keuzes -> modellen gaan ervan uit dat mensen strategisch
handelen in hun interactes. Akers bezwaar dat de ratonele keuzebenadering geen verklaringen
geef voor onderliggende oorzaken en motvates in het gedrag van delinuuenten. Het verklaart niet
waarom in eenzelfde situate de een wel en de ander niet tot delinuuent gedrag wordt verleid. Het
streven van de aanhangers van de ratinele keuzebenadering is im te analyseren hie pitentile
daders de kisten-en batenafweging in een specifeke situate zullen maken, im aan de hand daarvan
zidanig in die situate in te grijpen dat de pitentile daders van het begaan van criminaliteit zullen
afzien situationele criminaliteitspreventie. 6 kernpunten:
1. Het plegen van delinuuent gedrag is een doelgerichte handeling, gepleegd met de intente om voordeel te behalen.
2. Plegers proberen de beste beslissing te nemen, rekening houdend met in het geding zijnde risico’s en onzekerheden.
3. Het besluitvormingsproces van daders varieert aanzienlijk, afankelijk van het soort criminaliteit.
4. Het besluit om zich in te laten met bepaalde soorten criminaliteit (betrokkenheid-besluit) verschilt van het besluit om
over te gaan tot een specifek misdrijf (gebeurtenis-besluit).
5. Betrokkenheidbesluiten bestaan uit 3 stappen: initate, gewenning en beëindiging.
6. Gebeurtenisbesluiten kennen een volgorde van keuzes die in elk stadium van de criminele gedragingen worden gemaakt;
bijv. voorbereiding, uitvoering, vlucht etc.
6.2.Gelegenheidstheorie: ‘de gelegenheid maakt de dief’. De imvang van criminaliteit wirdt bepaald
diir 3 factiren aantal potentële daders, aantal aantrekkelijke doelwiten en de mate van toezicht
en bescherming hiervan. De routine activity theory is een variant van de controle theorieën die
uitgaat van de vraag waarom personen ‘geen’ criminaliteit plegen -> aandacht moet gevestgd
worden op de situate ipv op de dader. Structurele wijzigingen in routne matge patronen
beïnvloeden criminaliteit als de 3 elementen van dergelijke criminaliteit samenkomen in ruimte en
tjd: 1. Gemotveerde daders; 2. Geschikte targets; 3. De afwezigheid van adeuuaat toezicht
chemie van criminaliteit. Opportunity theorie verleidelijke en gemakkelijke gelegenheden om
criminaliteit te plegen zeten mensen aan om dit ook te doen. 10 uitgangspunten:
1. Gelegenheid speelt een rol in het veroorzaken van alle soorten criminaliteit.
2. Gelegenheden voor criminaliteit zijn zeer specifek.
3. Gelegenheden voor criminaliteit zijn gebonden aan tjd en ruimte.
4. Gelegenheden voor criminaliteit zijn afankelijk van alledaagse actviteiten.
5. Een specifek delict creëert gelegenheden voor andere delicten.
6. Specifeke goederen bieden meer verleidelijke gelegenheden voor criminaliteit.
7. Sociale en technologische ontwikkelingen bieden nieuwe mogelijkheden voor criminaliteit.
8. De gelegenheid voor het plegen van criminaliteit kan worden verminderd.
9. Het verminderen van de gelegenheid voor het plegen van criminaliteit leidt in het algemeen niet tot
verplaatsingsefecten.
10. Gerichte gelegenheidsvermindering kan leiden tot een nog grotere criminaliteitsafname.
omgevingscriminologie gericht op gelegenheidsreducte. ieuwe benadering van de criminologie
Crime Science (TABEL 6.1!).
6.3.CPTED: Crime Prevention Through Environmental Design (sociaal veilig ontwerpen) -> gebaseerd
op het idee dat criminaliteit mede het gevolg is van de gelegenheid die de fysieke omgeving daartoe
biedt. Als dit correct is moet het ook mogelijk zijn om de fysieke omgeving zodanig te manipuleren
dat criminaliteit minder zal optreden. Jeffrey -> criminologen hadden de sociale oorzaken van
criminaliteit schromelijk overschat, ten koste van zowel biologische als ecologische factoren. Boek
, defensible space architectonische en stedenbouwkundige kenmerken van gebouwen/wijken
kunnen een directe invloed hebben op de aard en omvang van de daar voorkomende criminaliteit.
4 verschillende designelementen: 1. Territoriale defnitie -> persoonlijke ruimte;
verantwoordelijkheid. 2. Zichtbaarheid/toezicht, 3. Imago, 4. Omgeving.
3 siirten strategiein die kunnen wirden ingezet im criminaliteit tegen te gaan:
1. Mechanische beveiliging -> sloten, verlichtng.
2. Georganiseerde beveiliging -> bewakers, porters, surveillance
3. Natuurlijke beveiliging -> ruimtelijke inrichtng.
CPTED richt zich op de dimensies toegankelijkheid en sociale controle. 3 groepen gebruikers van
openbare ruimten: legiteme/normale gebruikers, illegiteme/abnormale gebruikers en observanten.
Er zijn 3 cincrete categiriein van ruimtelijke ingrepen im tit veiligere ipenbare ruimte te kimen: 1.
Verlichting; 2. Zichtlijnen; 3. Landschapsontwerp. Aantal punten van belangrijke thema’s:
1. Aanwezigheid van potentële daders verhoogt het risico.
2. Aanwezigheid van sociale ogen verlaagt het risico.
3. Zichtbaarheid verlaagt het risico.
4. Betrokkenheid bij en verantwoordelijkheid voor de omgeving verlagen het risico.
5. Atractviteit van de omgeving verlaagt het risico.
6. Toegankelijkheid en vluchtwegen -> balans gevonden worden.
7. Aantrekkelijkheid van een potenteel doelwit verhoogt het risico.
8. Fysiek kwetsbare potentële doelwiten verhogen het risico.
gentrifcation wordt vaak bewust ingezet als instrument om de criminaliteit uit oude en verpauperde
buurten weg te drukken en een meer gemêleerde bevolkingssamenstelling te bevorderen.
positeve en negateve kanten. Enerzijds worden de wijken opgewaardeerd, anderzijds worden de
traditonele bewoners uit lagere inkomensgroepen verdrongen. Subjecteve veiligheid is ook een
dimensie waarmee rekening dient te worden gehouden bij stedenbouwkundige ontwerpen -> 4
aandachtsterreinen bij public reassurance veiligheid, veiligheidsbeleving, vertriuwen en
vrijheidsbeleving. Hierbinnen zijn er 3 belangrijke elementen: signal crimes, signal events en signal
disorders: ‘’het verschijnsel dat bepaalde delicten, gebeurtenissen of overlast niet zozeer impact
hebben door die gebeurtenis zelf maar vooral omdat zij worden opgevat als een teken dat de morele,
sociale of fysieke orde in de leefomgeving in het geding is’’. FIGUUR 6.2!
6.4.Stedelijke vernieuwing: Engbersens formuleert 2 verklaringen voor de geringe efectviteit van
het grotestedenbeleid. Ten 1e dat L sterk is veranderd sinds de jaren 50 waardoor de complexiteit
van de sociale problemen sterk is toegenomen -> immigratiesamenleving; postindustriële
samenleving; geïndividualiseerde samenleving. Een 2e verklaring zit in de aard van het beleid zelf; er
zijn 4 dominante beleidsreactes te onderscheiden, waarbij in een aantal perioden vooral één
daarvan is benadrukt: het bureaucratische antwoord; het marktantwoord; het
gemeenschapsantwoord; het fatalistische antwoord. De 4 beleidsantwoorden komen tegelijkertjd
voor en zijn in belangrijke mate een reacte op elkaar. FIGUUR 6.3! stadsmarieniers zijn ambtenaren
die de samenwerking moeten verbeteren tussen de instantes die zich met veiligheid bezighouden. In
de metafoor van ‘sociale herovering’ wordt de ernstge situate met betrekking tot de sociale
problematek in een aantal wijken tot uitdrukking gebracht. Siciale herivering behelst het veilig
maken van publieke ruimten, het handhaven van rechtsregels en gedragsregels, en het bijbrengen
van nirmen en cimpetentes ipdat bewiners in staat zijn vreedzaam met elkaar te kunnen
samenleven. -> verwantschap met revanchist urbanism; vergelijk gentrifcaton.
6.5.Broken windows: gaat ervan uit dat verloedering en overlast in een buurt uitnodigen tot deviant
gedrag en uiteindelijk kunnen leiden tot ernstge vormen van criminaliteit. Zichtbare signalen van
wanorde en rommel creëren meer wanorde en rommel en leiden mogelijk tot meer serieuze
criminaliteit. De beleidsimplicate die daaruit voortvloeit is dat het zinvol is om ‘broken windows’ snel
