BVJ-samenvatting thema 6 afweer
Basisstof 1: Bescherming
Inwendig en uitwendig milieu
Je lichaam wordt constant belaagd door organismen uit je omgeving die je ziek kunnen maken. Vele
van deze ziekteverwekkers zijn erg klein zoals virussen en bacteriën, maar kunnen ook groot zijn
zoals schimmels en dieren (insecten).
-Ziekteverwekkers: Een verzamelnaam voor virussen en bacteriën.
Het inwendige milieu is gescheiden van het uitwendige milieu door dekweefsel van de huid, de
longen en de darmen
Het inwendige milieu kan alleen worden bereikt nadat een celmembraan is gepasseerd
-Intern milieu (inwendig milieu): Alles aan de binnenkant van je lichaam
-Extern milieu (uitwendig milieu): Alles aan de buitenkant van je lichaam, ook de inhoud van het
darmkanaal
Lichaamsvreemde stoffen
Infectie: Het binnendringen en vermenigvuldigen van ziekteverwekkers in je lichaam waardoor het
reageert met ziekteverschijnselen
De ziekteverschijnselen ontstaan door de giftige stoffen die de ziekteverwekkers afgeven.
Schimmels infecteren vaak de huid en de luchtwegen, terwijl bacteriën, virussen en eencellige dieren
dringen vaak ook de rest van je lichaam binnen.
Virussen infecteren cellen van je lichaam. Veel virussen bestaan uit een streng DNA of RNA met
daaromheen een eitwitmantel. Deze wordt overgebracht aan de gastheercellen daarna vermenigvuldigt
het virus zich in de cellen.
Je wordt ziek als ziekteverwekkers in je interne milieu terecht komen door bijvoorbeeld een wondje in
de huid of door je mond.
Lichaamsvreemd: Stoffen of cellen die niet in je lichaam thuishoren
Lichaamseigen: Stoffen of cellen die door je lichaam gemaakt worden of onderdeel zijn van je
lichaam. Deze worden normaal gesproken niet door je lichaam aangevallen.
De eerste verdedigingslinie
De huid en slijmvliezen vormen de eerste verdedigingslinie in de bescherming tegen gevaren van
buitenaf. Door de bouw van de huid dringen ziekteverwekkers en schadelijke stoffen moeilijk binnen.
Daar waar openingen van de huid zitten (ogen, mond en neus), zorgen slijmvliezen ervoor dat
ziekteverwekkers moeilijk kunnen binnendringen.
Mechanische afweer: Afweer met behulp van fysieke aanpassingen.
Chemische afweer: Het gebruik van stoffen om indringers buiten te houden.
Een voorbeeld van chemische afweer is bijvoorbeeld maagsap, het bevat onder andere zoutzuur. Door
de zeer lage pH worden veel ziekteverwekkers in het voedsel gedood.
Ook zweet heeft een lage pH, dit zorgt dat bacteriën niet op de huid kunnen groeien.
De huid beschermt het lichaam niet alleen tegen het binnendringen van ziekteverwekkers, maar ook
, tegen invloeden van buitenaf, zoals beschadiging, waterverlies door verdamping en DNA-
beschadiging door Uv-straling.
In de kiemlaag liggen pigmentvormende cellen: de melanocyten. Deze vormen het donkere pigment
melanine. Dit wordt gevormd wanneer de huid wordt blootgesteld aan zonlicht. Melanine beschermt
de delende cellen in de kiemlaag tegen de schadelijke invloed van Uv-straling in zonlicht.
Kiemlaag: Geeft je nieuwe huidcellen, geeft je elke 6 weken een compleet nieuwe opperhuid
lederhuid: zitten alle gevoelszenuwcellen, bloedcellen, haarzakjes etc.
Bescherming bij planten
Planten staan aan het begin van de voedselketen en worden dus voortdurend gegeten door dieren. Om
zich te beschermend tegen vraat of infecties hebben planten afweermechanismen ontwikkelt.
Deze afweermechanismen kunnen onderverdeeld worden in drie groepen:
Mechanische afweer, chemische afweer en indirecte afweer.
Onder mechanische afweer vallen uiterlijke aanpassingen zoals haren, stekels en doornen.
Bij chemische afweer maken planten stoffen aan die niet lekker zijn of dodelijk zijn voor herbivoren.
Bij indirecte afweer maakt een plant een lokstof aan die de natuurlijke vijand van zijn belager
aantrekt.
Basisstof 1: Bescherming
Inwendig en uitwendig milieu
Je lichaam wordt constant belaagd door organismen uit je omgeving die je ziek kunnen maken. Vele
van deze ziekteverwekkers zijn erg klein zoals virussen en bacteriën, maar kunnen ook groot zijn
zoals schimmels en dieren (insecten).
-Ziekteverwekkers: Een verzamelnaam voor virussen en bacteriën.
Het inwendige milieu is gescheiden van het uitwendige milieu door dekweefsel van de huid, de
longen en de darmen
Het inwendige milieu kan alleen worden bereikt nadat een celmembraan is gepasseerd
-Intern milieu (inwendig milieu): Alles aan de binnenkant van je lichaam
-Extern milieu (uitwendig milieu): Alles aan de buitenkant van je lichaam, ook de inhoud van het
darmkanaal
Lichaamsvreemde stoffen
Infectie: Het binnendringen en vermenigvuldigen van ziekteverwekkers in je lichaam waardoor het
reageert met ziekteverschijnselen
De ziekteverschijnselen ontstaan door de giftige stoffen die de ziekteverwekkers afgeven.
Schimmels infecteren vaak de huid en de luchtwegen, terwijl bacteriën, virussen en eencellige dieren
dringen vaak ook de rest van je lichaam binnen.
Virussen infecteren cellen van je lichaam. Veel virussen bestaan uit een streng DNA of RNA met
daaromheen een eitwitmantel. Deze wordt overgebracht aan de gastheercellen daarna vermenigvuldigt
het virus zich in de cellen.
Je wordt ziek als ziekteverwekkers in je interne milieu terecht komen door bijvoorbeeld een wondje in
de huid of door je mond.
Lichaamsvreemd: Stoffen of cellen die niet in je lichaam thuishoren
Lichaamseigen: Stoffen of cellen die door je lichaam gemaakt worden of onderdeel zijn van je
lichaam. Deze worden normaal gesproken niet door je lichaam aangevallen.
De eerste verdedigingslinie
De huid en slijmvliezen vormen de eerste verdedigingslinie in de bescherming tegen gevaren van
buitenaf. Door de bouw van de huid dringen ziekteverwekkers en schadelijke stoffen moeilijk binnen.
Daar waar openingen van de huid zitten (ogen, mond en neus), zorgen slijmvliezen ervoor dat
ziekteverwekkers moeilijk kunnen binnendringen.
Mechanische afweer: Afweer met behulp van fysieke aanpassingen.
Chemische afweer: Het gebruik van stoffen om indringers buiten te houden.
Een voorbeeld van chemische afweer is bijvoorbeeld maagsap, het bevat onder andere zoutzuur. Door
de zeer lage pH worden veel ziekteverwekkers in het voedsel gedood.
Ook zweet heeft een lage pH, dit zorgt dat bacteriën niet op de huid kunnen groeien.
De huid beschermt het lichaam niet alleen tegen het binnendringen van ziekteverwekkers, maar ook
, tegen invloeden van buitenaf, zoals beschadiging, waterverlies door verdamping en DNA-
beschadiging door Uv-straling.
In de kiemlaag liggen pigmentvormende cellen: de melanocyten. Deze vormen het donkere pigment
melanine. Dit wordt gevormd wanneer de huid wordt blootgesteld aan zonlicht. Melanine beschermt
de delende cellen in de kiemlaag tegen de schadelijke invloed van Uv-straling in zonlicht.
Kiemlaag: Geeft je nieuwe huidcellen, geeft je elke 6 weken een compleet nieuwe opperhuid
lederhuid: zitten alle gevoelszenuwcellen, bloedcellen, haarzakjes etc.
Bescherming bij planten
Planten staan aan het begin van de voedselketen en worden dus voortdurend gegeten door dieren. Om
zich te beschermend tegen vraat of infecties hebben planten afweermechanismen ontwikkelt.
Deze afweermechanismen kunnen onderverdeeld worden in drie groepen:
Mechanische afweer, chemische afweer en indirecte afweer.
Onder mechanische afweer vallen uiterlijke aanpassingen zoals haren, stekels en doornen.
Bij chemische afweer maken planten stoffen aan die niet lekker zijn of dodelijk zijn voor herbivoren.
Bij indirecte afweer maakt een plant een lokstof aan die de natuurlijke vijand van zijn belager
aantrekt.
