Engels in het basisonderwijs: (meer dan de)
kennisbasis vakdidactek.
Hoofdstuk 1: Introducte Engels in het basisonderwijs
§ 1.1 Rol van 'Europa' in het talenonderwijs
De Europese Raad (ER) hoopt te bereiken dat alle Europese burgers op den duur naast hun
moedertaal twee vreemde talen beheersen: M+2. Dit is nog niet meer dan een streven.
Eén van de twee vreemde talen is een gemeenschapstaal of lingua franca: een taal die door
grote groepen mensen met verschillende moedertalen als gemeenschappelijke taal gebruikt
kan worden. De meeste landen kiezen voor dezelfde eerste vreemde taal, namelijk Engels.
Engels behoort tot de talen met de grootste verspreiding. Door het gebruik van Engels als
wereldwijde communicatetaal (= Global English) ontstaan allerlei varianten van het Engels
(= World Englishes). Sommigen denken dat deze mengelmoes zo afwijkt van de
oorspronkelijke taal dat dit het einde kan betekenen van het 'Engels'.
CEFR (Common European Framework of Reference for Language) = gemeenschappelijk
raamwerk van niveauomschrijvingen voor de moderne vreemde talen.
ERK (Europees Referentekader voor de Talen) = de Nederlandse vertaling van het CEFR. Het
werkt met een indeling in zes niveaus voor de vaardigheden luisteren, lezen, spreken
(interacte), spreken (producte) en schrijven:
- Basisgebruiker: A1 en A1
- Onafhankelijke gebruiker: B1 en B2
- Vaardige gebruiker: C1 en C2
Een van de consequentes die de Europese afspraken hebben voor het Nederlandse
vreemdetalenonderwijs is de toenemende aandacht voor internatonalisering en language
and cultural awareness: bewustwording van andere talen en culturen. Daarnaast loopt er
een pilot tweetalig primair onderwijs (tpo).
Dunglish = verbasterd Engels waar de invloed van het Nederlands in doorwerkt.
§ 1.2 Stand van zaken van Engels in het basisonderwijs
In 1986 is Eibo (= Engels in het basisonderwijs) als verplicht vak ingevoerd. Vanaf 1983 was
het al verplicht op de pabo. Bij de invoering van Eibo zijn vier voorwaarden genoemd:
1. Engels krijgt een geïntegreerde plaats in het basisonderwijs.
2. Er komt een longitudinale leerlijn van Eibo naar het voortgezet onderwijs.
3. De leraren in het basisonderwijs worden opgeleid om Engels te geven.
4. Er wordt lesmateriaal voor Eibo ontwikkeld.
Er zijn vier kerndoelen voor Engels in het basisonderwijs (zie hoofdstuk 7).
,Buitenschoolse exposure = blootstelling aan Engels buiten school. Engels wordt in de
samenleving veel gebruikt. Daarmee is het in feite geen vreemde taal meer, maar neigt het
steeds meer naar een additonal language: een andere taal dan de moedertaal die voor
communicate kan worden gebruikt.
De groei van vvto zorgt voor een grote variëteit aan eindniveaus Engels in groep 8. Dat heef
gevolgen voor de brugklas en de aansluitng van het vo op het po. De verschillen zijn groot.
§ 1.3 Inleiding op de communicateve aanpak
Communicatef Engels = Engels waarmee de leerling kan communiceren. Kunnen
communiceren is belangrijker dan Engels spreken zonder fouten.
Kenmerken van de communicateve aanpak:
1. Kwalitatef goed taalaanbod: alledaagse thema's.
2. Gebruikmaking van voorkennis: veel ruimte voor individuele variates.
3. Situatoneel aanbod van Engels: woorden en zinnen worden aangeboden in context,
grammatca wordt geleerd door standaardzinnen en vaste uitdrukkingen.
4. Realistsch taalgebruik: voorbeelden van authentek mondeling en schrifelijk
taalgebruik door natve speakers (luisterfragmenten), levensechte gesprekjes.
5. Aandacht voor alle vaardigheden: luisteren, kijken, spreken, lezen, schrijven en
opzoekvaardigheid. Schrijven kan op twee manieren worden ingezet:
o Als ondersteuning om bijvoorbeeld nieuwe woorden te onthouden
o Als communicatemiddel (taaldoel) om met anderen te communiceren
6. Brede ondersteuning door de leraar in een veilige omgeving: leerlingen stmuleren
om veel Engels te spreken en te zorgen voor succeservaringen. Variate in actviteiten
is belangrijk om te voldoen aan verschillen in leerstjlen.
§ 1.4 Buitenschoolse voorkennis
Leerlingen vinden het vaak leuk of nutg om Engels te leren, maar ook wel moeilijk.
Er zijn grote verschillen in voorkennis. Bij weinig voorkennis is een langere stlle periode
nodig. Bij veel voorkennis passen verdiepings- en uitbreidingsopdrachten.
Voor anderstalige leerlingen is het gebruik van Engels als voertaal in de les noodzakelijk,
evenals het situatoneel, kant-en-klaar, aanbieden van Engels en het gebruik van Total
Physical Response (TPR). Dyslectsche leerlingen zijn gebaat bij een vroege start met Engels
verstaan en spreken. In het speciaal onderwijs is Engels niet verplicht, maar maak je een
start met een afgestemde aanpak.
§ 1.5 What's new?
Recente ontwikkelingen laten een toename zien van:
- Buitenschoolse voorkennis van Engels, ook bij kleuters
- Kinderen in meertalige gezinnen, met als gevolg meer taligheid en talen in de school
- Nieuwe beleidsplannen: herziening kerndoelen + vernieuwing lespakketen op komst
- Multmedia in de school: informate op internet en de intrede van de digitale leraar
- Lesmaterialen voor jonge leerlingen
- Posite van Engels als internatonaal communicatemiddel t.b.v. Global Citzenship
,Vroeg vreemdetalenonderwijs (vvto) Engels groeit explosief: geen lessen Engels, maar lessen
in het Engels. Geregistreerde vvto-scholen werken met de Landelijke Standaard vvto Engels:
minimaal 1 uur Engels per week, een doorgaande leerlijn naar het vo, nageschoolde
leerkrachten een een coördinator vvto.
Redenen voor de groei van vvto: de groei van tweetalig onderwijs (to), op initatef van
ouders en de internatonale markt. Scholen kiezen vvto omdat jonge leerlingen
spelenderwijs Engels leren, het tot een betere uitspraak van de taal leidt en een vroege start
de algemene vaardigheid om talen te leren vergroot. Vvto heef geen nadelen.
Er is veel lesmateriaal beschikbaar voor alle scenario's voor Engels in het po, van Eibo in
groep 7 en 8 tot vvto in alle groepen:
- Nederlandse leergangen voor Engels, speciaal ontwikkeld voor de Nederlandse markt
- Engelstalige leergangen Engels voor de internatonale markt (goed bruikbaar in NL)
- Engelstalige leergangen voor een specifeke markt (bijv. voor Koreaans, niet voor NL).
- Aanvullend lesmateriaal voor gebruik naast de methode.
§ 1.6 Introducte van vroeg vreemdetalenonderwijs
Voorwaarde voor invoering van vvto is dat de hele school erachter staat. De ontwikkeling
van een in een schoolplan verankerd programma, een leerlijn en een goede voorbereiding
van de leraren is wenselijk.
Vvto is voor alle leerlingen geschikt. Daarnaast is de juiste startleefijd voor vvto zo vroeg
mogelijk: hoe eerder, hoe beter. Jonge kinderen leren spontaan en spelenderwijs.
§ 1.7 Introducte van Primary CLIL
CLIL = Content and Language Integrated Learning. Het is de didactsche methode waarbij
vakken en vakinhouden in het Engels worden gegeven. Er wordt gebruik gemaakt van
integrate van taalonderwijs en vakinhoud. Vvto in de onderbouw is feitelijk een soort
kleuter-CLIL, omdat kleuterthema's (bijvoorbeeld in een spelles) in het Engels worden
aangeboden en er geen aparte lessen Engels worden gegeven.
In de midden- en bovenbouw noemen we de integrate van taal- en vakonderwijs primary
CLIL. De leerlingen krijgen dan bij een of meerdere vakken specifeke vakinhouden in het
Engels aangeboden, bijvoorbeeld bij biologie en aardrijkskunde.
Meer nog dan bij vvto is er bij primary CLIL sprake van taalgericht vakonderwijs. Er is hierbij
aandacht voor opbouw in complexiteit.
Voordelen van CLIL:
- Leerlingen: win-winsituate. Ze leren tegelijkertjd een taal en vakinhoud, in minder
tjd. Ze leren Engels in een natuurlijke, betekenisvolle context.
- Leraar: veel taalaanbod beschikbaar, omdat er wereldwijd veel materiaal beschikbaar
is. Ook komt CLIL tegemoet aan de vraag om het onderwijs betekenisvoller te maken.
- School: de mogelijkheid tot vakintegrate.
- Ouders: Engels wordt breder aangeboden dan met reguliere lessen Engels.
, Hoofdstuk 2: Taalverwerving
§ 2.1 Uitleg van begrippen
Taalverwerving = proces waarbij kinderen zich onbewust een taal eigen maken.
Incidenteel leren = leren zonder dat je er je best voor doet, zoals bij taalverwerving.
Intentoneel leren = formeel en bewust leren van een taal in een onderwijssituate.
Moedertaal (T1) = de eerste taal die een kind verwerf vanaf de geboorte.
Tweede taal (T2) = een taal die mensen leren in een omgeving waar deze taal dominant is,
terwijl zij zelf een andere moedertaal spreken.
Vreemde taal (VT) = een taal die men meestal leert in een omgeving waar die taal niet wordt
gesproken, bijvoorbeeld Frans op een Nederlandse school.
Additonal language = Engels valt in Nederland tussen tweede taal en vreemde taal in. Het is
minder 'vreemd' dan bijvoorbeeld Duits of Frans, omdat kinderen buiten school meer met
Engels in aanraking komen.
Tweetaligheid = iemand gebruikt regelmatg twee talen. Dit betekent niet dat tweetaligen
beide talen even goed beheersen.
Meertaligheid = iemand die meerdere talen heef verworven.
Halfaligheid = het op geringe wijze beheersen van de moedertaal en de tweede taal door
migrantenkinderen.
Anderstaligheid = leerlingen in het Nederlandse basisonderwijs die een andere moedertaal
spreken dan Nederlands.
Lingua franca = taal die wordt gebruikt als gemeenschappelijke communicatetaal door
sprekers van verschillende talen. Engels heef de posite van hypercentrale lingua franca,
maar in een bepaalde regio kunnen mensen ook een regionale lingua franca gebruiken.
Globish = geen taal die gelinkt is aan een cultuur, maar een communicatemiddel. Het is een
eenvoudige versie van het Engels met een vocabulaire van slechts 1500 woorden.
Natve speaker van een taal = iemand met die taal als moedertaal.
Near-natve speaker = iemand die die taal bijna net zo goed spreekt als een natve speaker.
Natve English speaking teacher (NEST) = een leraar die Engels spreekt als moedertaal.
Non-NEST = een leraar die Engels niet als moedertaal heef.
Standaardtaal = de taal die algemeen bruikbaar is in contacten met mensen buiten de eigen
vertrouwde omgeving. In Nederland is de standaardtaal Algemeen Beschaafd Nederlands.
Taalvariëteiten = dialecten, regiolecten, sociolecten en groepstalen.
Dialect = een streekgebonden variëteit van de standaardtaal. Als iemand een dialect als
moedertaal beheerst naast de standaardtaal is dat in feite ook meertaligheid.
Groepstaal = taal die binnen een bepaalde groep gesproken wordt (straataal, vakjargon…).
kennisbasis vakdidactek.
Hoofdstuk 1: Introducte Engels in het basisonderwijs
§ 1.1 Rol van 'Europa' in het talenonderwijs
De Europese Raad (ER) hoopt te bereiken dat alle Europese burgers op den duur naast hun
moedertaal twee vreemde talen beheersen: M+2. Dit is nog niet meer dan een streven.
Eén van de twee vreemde talen is een gemeenschapstaal of lingua franca: een taal die door
grote groepen mensen met verschillende moedertalen als gemeenschappelijke taal gebruikt
kan worden. De meeste landen kiezen voor dezelfde eerste vreemde taal, namelijk Engels.
Engels behoort tot de talen met de grootste verspreiding. Door het gebruik van Engels als
wereldwijde communicatetaal (= Global English) ontstaan allerlei varianten van het Engels
(= World Englishes). Sommigen denken dat deze mengelmoes zo afwijkt van de
oorspronkelijke taal dat dit het einde kan betekenen van het 'Engels'.
CEFR (Common European Framework of Reference for Language) = gemeenschappelijk
raamwerk van niveauomschrijvingen voor de moderne vreemde talen.
ERK (Europees Referentekader voor de Talen) = de Nederlandse vertaling van het CEFR. Het
werkt met een indeling in zes niveaus voor de vaardigheden luisteren, lezen, spreken
(interacte), spreken (producte) en schrijven:
- Basisgebruiker: A1 en A1
- Onafhankelijke gebruiker: B1 en B2
- Vaardige gebruiker: C1 en C2
Een van de consequentes die de Europese afspraken hebben voor het Nederlandse
vreemdetalenonderwijs is de toenemende aandacht voor internatonalisering en language
and cultural awareness: bewustwording van andere talen en culturen. Daarnaast loopt er
een pilot tweetalig primair onderwijs (tpo).
Dunglish = verbasterd Engels waar de invloed van het Nederlands in doorwerkt.
§ 1.2 Stand van zaken van Engels in het basisonderwijs
In 1986 is Eibo (= Engels in het basisonderwijs) als verplicht vak ingevoerd. Vanaf 1983 was
het al verplicht op de pabo. Bij de invoering van Eibo zijn vier voorwaarden genoemd:
1. Engels krijgt een geïntegreerde plaats in het basisonderwijs.
2. Er komt een longitudinale leerlijn van Eibo naar het voortgezet onderwijs.
3. De leraren in het basisonderwijs worden opgeleid om Engels te geven.
4. Er wordt lesmateriaal voor Eibo ontwikkeld.
Er zijn vier kerndoelen voor Engels in het basisonderwijs (zie hoofdstuk 7).
,Buitenschoolse exposure = blootstelling aan Engels buiten school. Engels wordt in de
samenleving veel gebruikt. Daarmee is het in feite geen vreemde taal meer, maar neigt het
steeds meer naar een additonal language: een andere taal dan de moedertaal die voor
communicate kan worden gebruikt.
De groei van vvto zorgt voor een grote variëteit aan eindniveaus Engels in groep 8. Dat heef
gevolgen voor de brugklas en de aansluitng van het vo op het po. De verschillen zijn groot.
§ 1.3 Inleiding op de communicateve aanpak
Communicatef Engels = Engels waarmee de leerling kan communiceren. Kunnen
communiceren is belangrijker dan Engels spreken zonder fouten.
Kenmerken van de communicateve aanpak:
1. Kwalitatef goed taalaanbod: alledaagse thema's.
2. Gebruikmaking van voorkennis: veel ruimte voor individuele variates.
3. Situatoneel aanbod van Engels: woorden en zinnen worden aangeboden in context,
grammatca wordt geleerd door standaardzinnen en vaste uitdrukkingen.
4. Realistsch taalgebruik: voorbeelden van authentek mondeling en schrifelijk
taalgebruik door natve speakers (luisterfragmenten), levensechte gesprekjes.
5. Aandacht voor alle vaardigheden: luisteren, kijken, spreken, lezen, schrijven en
opzoekvaardigheid. Schrijven kan op twee manieren worden ingezet:
o Als ondersteuning om bijvoorbeeld nieuwe woorden te onthouden
o Als communicatemiddel (taaldoel) om met anderen te communiceren
6. Brede ondersteuning door de leraar in een veilige omgeving: leerlingen stmuleren
om veel Engels te spreken en te zorgen voor succeservaringen. Variate in actviteiten
is belangrijk om te voldoen aan verschillen in leerstjlen.
§ 1.4 Buitenschoolse voorkennis
Leerlingen vinden het vaak leuk of nutg om Engels te leren, maar ook wel moeilijk.
Er zijn grote verschillen in voorkennis. Bij weinig voorkennis is een langere stlle periode
nodig. Bij veel voorkennis passen verdiepings- en uitbreidingsopdrachten.
Voor anderstalige leerlingen is het gebruik van Engels als voertaal in de les noodzakelijk,
evenals het situatoneel, kant-en-klaar, aanbieden van Engels en het gebruik van Total
Physical Response (TPR). Dyslectsche leerlingen zijn gebaat bij een vroege start met Engels
verstaan en spreken. In het speciaal onderwijs is Engels niet verplicht, maar maak je een
start met een afgestemde aanpak.
§ 1.5 What's new?
Recente ontwikkelingen laten een toename zien van:
- Buitenschoolse voorkennis van Engels, ook bij kleuters
- Kinderen in meertalige gezinnen, met als gevolg meer taligheid en talen in de school
- Nieuwe beleidsplannen: herziening kerndoelen + vernieuwing lespakketen op komst
- Multmedia in de school: informate op internet en de intrede van de digitale leraar
- Lesmaterialen voor jonge leerlingen
- Posite van Engels als internatonaal communicatemiddel t.b.v. Global Citzenship
,Vroeg vreemdetalenonderwijs (vvto) Engels groeit explosief: geen lessen Engels, maar lessen
in het Engels. Geregistreerde vvto-scholen werken met de Landelijke Standaard vvto Engels:
minimaal 1 uur Engels per week, een doorgaande leerlijn naar het vo, nageschoolde
leerkrachten een een coördinator vvto.
Redenen voor de groei van vvto: de groei van tweetalig onderwijs (to), op initatef van
ouders en de internatonale markt. Scholen kiezen vvto omdat jonge leerlingen
spelenderwijs Engels leren, het tot een betere uitspraak van de taal leidt en een vroege start
de algemene vaardigheid om talen te leren vergroot. Vvto heef geen nadelen.
Er is veel lesmateriaal beschikbaar voor alle scenario's voor Engels in het po, van Eibo in
groep 7 en 8 tot vvto in alle groepen:
- Nederlandse leergangen voor Engels, speciaal ontwikkeld voor de Nederlandse markt
- Engelstalige leergangen Engels voor de internatonale markt (goed bruikbaar in NL)
- Engelstalige leergangen voor een specifeke markt (bijv. voor Koreaans, niet voor NL).
- Aanvullend lesmateriaal voor gebruik naast de methode.
§ 1.6 Introducte van vroeg vreemdetalenonderwijs
Voorwaarde voor invoering van vvto is dat de hele school erachter staat. De ontwikkeling
van een in een schoolplan verankerd programma, een leerlijn en een goede voorbereiding
van de leraren is wenselijk.
Vvto is voor alle leerlingen geschikt. Daarnaast is de juiste startleefijd voor vvto zo vroeg
mogelijk: hoe eerder, hoe beter. Jonge kinderen leren spontaan en spelenderwijs.
§ 1.7 Introducte van Primary CLIL
CLIL = Content and Language Integrated Learning. Het is de didactsche methode waarbij
vakken en vakinhouden in het Engels worden gegeven. Er wordt gebruik gemaakt van
integrate van taalonderwijs en vakinhoud. Vvto in de onderbouw is feitelijk een soort
kleuter-CLIL, omdat kleuterthema's (bijvoorbeeld in een spelles) in het Engels worden
aangeboden en er geen aparte lessen Engels worden gegeven.
In de midden- en bovenbouw noemen we de integrate van taal- en vakonderwijs primary
CLIL. De leerlingen krijgen dan bij een of meerdere vakken specifeke vakinhouden in het
Engels aangeboden, bijvoorbeeld bij biologie en aardrijkskunde.
Meer nog dan bij vvto is er bij primary CLIL sprake van taalgericht vakonderwijs. Er is hierbij
aandacht voor opbouw in complexiteit.
Voordelen van CLIL:
- Leerlingen: win-winsituate. Ze leren tegelijkertjd een taal en vakinhoud, in minder
tjd. Ze leren Engels in een natuurlijke, betekenisvolle context.
- Leraar: veel taalaanbod beschikbaar, omdat er wereldwijd veel materiaal beschikbaar
is. Ook komt CLIL tegemoet aan de vraag om het onderwijs betekenisvoller te maken.
- School: de mogelijkheid tot vakintegrate.
- Ouders: Engels wordt breder aangeboden dan met reguliere lessen Engels.
, Hoofdstuk 2: Taalverwerving
§ 2.1 Uitleg van begrippen
Taalverwerving = proces waarbij kinderen zich onbewust een taal eigen maken.
Incidenteel leren = leren zonder dat je er je best voor doet, zoals bij taalverwerving.
Intentoneel leren = formeel en bewust leren van een taal in een onderwijssituate.
Moedertaal (T1) = de eerste taal die een kind verwerf vanaf de geboorte.
Tweede taal (T2) = een taal die mensen leren in een omgeving waar deze taal dominant is,
terwijl zij zelf een andere moedertaal spreken.
Vreemde taal (VT) = een taal die men meestal leert in een omgeving waar die taal niet wordt
gesproken, bijvoorbeeld Frans op een Nederlandse school.
Additonal language = Engels valt in Nederland tussen tweede taal en vreemde taal in. Het is
minder 'vreemd' dan bijvoorbeeld Duits of Frans, omdat kinderen buiten school meer met
Engels in aanraking komen.
Tweetaligheid = iemand gebruikt regelmatg twee talen. Dit betekent niet dat tweetaligen
beide talen even goed beheersen.
Meertaligheid = iemand die meerdere talen heef verworven.
Halfaligheid = het op geringe wijze beheersen van de moedertaal en de tweede taal door
migrantenkinderen.
Anderstaligheid = leerlingen in het Nederlandse basisonderwijs die een andere moedertaal
spreken dan Nederlands.
Lingua franca = taal die wordt gebruikt als gemeenschappelijke communicatetaal door
sprekers van verschillende talen. Engels heef de posite van hypercentrale lingua franca,
maar in een bepaalde regio kunnen mensen ook een regionale lingua franca gebruiken.
Globish = geen taal die gelinkt is aan een cultuur, maar een communicatemiddel. Het is een
eenvoudige versie van het Engels met een vocabulaire van slechts 1500 woorden.
Natve speaker van een taal = iemand met die taal als moedertaal.
Near-natve speaker = iemand die die taal bijna net zo goed spreekt als een natve speaker.
Natve English speaking teacher (NEST) = een leraar die Engels spreekt als moedertaal.
Non-NEST = een leraar die Engels niet als moedertaal heef.
Standaardtaal = de taal die algemeen bruikbaar is in contacten met mensen buiten de eigen
vertrouwde omgeving. In Nederland is de standaardtaal Algemeen Beschaafd Nederlands.
Taalvariëteiten = dialecten, regiolecten, sociolecten en groepstalen.
Dialect = een streekgebonden variëteit van de standaardtaal. Als iemand een dialect als
moedertaal beheerst naast de standaardtaal is dat in feite ook meertaligheid.
Groepstaal = taal die binnen een bepaalde groep gesproken wordt (straataal, vakjargon…).
