Geschiedenis samenvatting
Hoofdstuk 6
Kenmerkende aspecten
Het conflict in de Nederlanden dat resulteerde in de stichting van een Nederlandse
staat
De bijzondere plaats in staatkundig opzicht en de bloei in economisch en cultureel
opzicht van de Nederlandse Republiek
Wereldwijde handelscontacten, handelskapitalisme en het begin van een
wereldeconomie
Paragraaf 1
16e eeuw
In de Nederlanden, Frankrijk en het Duitse rijk uitbarstingen over geloofskwesties en
strijd voor centralisatie bestuur
Frankrijk
16e en 17e eeuw verschrikkelijke godsdiensttwisten
Begin 16e eeuw – Calvinisme in zuiden en westen aanhang, toenmalige vorst geen
baat bij nieuwe geloof maar ook niet bij onderdrukking ervan
Veranderde bij latere koningen, toen Franse adel verdeeld was in katholiek en
hugenoots (calvinistisch) verbond beide partijen probeerde koning voor zich te
winnen maar ook voorkomen dat de koning te veel macht kreeg
Midden 16e eeuw – Twisten tussen katholieke en protestantse edelen tot uitbarsting
1598 – Rust keerde terug toen hugenoten vrijheid van godsdienst kregen
Duitse Rijk
Macht verdeeld over meerdere vorsten en geestelijken, aantal van hen bekeerde tot
calvinisme en raakte in conflict met Karel V (katholieke keizer van Duitse rijk)
=== Godsdienstoorlogen
Andere factoren die rol speelde: vorsten die zelfstandigheid en regionale macht
wouden behouden, streden tegen Karel V die Duitse Rijk politiek meer naar eigen
hand ging zetten
Godsdienstvrede van Augsburg in 1555: keizer erkende dat elke vorst eigen religie
mocht kezen en dat onderdanen in die keuze volgen + beperking van zijn politieke
macht halve eeuw relatieve rust
Vanaf 1618 – Duitse rijk in oorlog === Dertigjarige oorlog
- Godsdienstoorlog + intern-Duitse strijd (inzet keizerlijke macht over rijk)
- Katholieke Habsburgse keizers bleven hardnekkig streven naar vergroting van macht
Protestantse EN Katholieke vorsten verzetten zich daartegen
- Tijdens deze oorlog vochten andere buitenlandse mogendheden hun conflicten uit
op Duits grondgebied land uitgeput
1648 – Oorlogsmoe Vrede van Westfalen
- Duitse vorsten in gezag hersteld
- Keizer niet in geslaagd om zijn wil op te leggen aan staten in Duitse Rijk
lappendeken van staatjes i.p.v. centraal bestuurde staat
, - Elke vorst mocht zelf bepalen welke godsdienst onderdanen zouden hebben
(katholicisme, calvinisme of lutheranisme)
- Onderdanen mochten wel afwijkend geloof maar dan gebied van vorst verlaten
In Europa
Europese staten onderling vrede maar Europa nog wel godsdienstige oorlog tegen
Islamitische Ottomaanse Rijk
Eerder: christenen en moslims al tegen elkaar gestreden (kruistochten, Reconquista)
1492 – nadat christelijke Spanje laatste moslimrijk op schiereiland verslagen
probeerde ze Reconquista uit te breiden naar Noord-Afrika
- Mislukte
- Spanje werd geconfronteerd met nieuwe machthebber: Ottomaanse Rijk (begin
14e eeuw gesticht)
- Zij waren goed op militair gebied: Soldaten met succes kregen stuk land waardoor
steeds nieuwe landsveroveringen noodzakelijk waren Ottomaanse rijk
veroverde snel Turkije en delen Balkan
- Vanaf 16e eeuw beheersten Ottomaanse Rijk Noord-Afrika
Succes van Ottomaanse veroveringspolitiek dwong Europese staten tot
samenwerking
- Katholieke heersers van twee kanten bedreigd: Reformatie + Islam
- 1529: coalitie van Duitse, Oostenrijkse en Italiaanse staten voorkwam dat Wenen
in Turkse handen viel
- Tweede helft 16e eeuw: Spanjaarden en Italianen vormden Heilige Liga tegen
Ottomanen, onder leiding van Paus konden Turken niet definitief verslaan
(Spanje moest meerdere fronten vechten: tegen Frankrijk, Engeland, Nederlandse
opstandelingen EN turken)
- 17e eeuw: strijd tegen turken bleef doorgaan (1683 opnieuw invasie Wenen)
Europese coalitie moest stad ontzetten KEERPUNT Ottomaanse rijk slaagde
er na 1683 niet meer in om nieuw Europees grondgebied te veroveren (wel bleef
Balkan turks)
De Nederlanden in opstand
Oorzaken:
Godsdienstvervolgingen
Toename centralisatie
Verontwaardigd over terdoodveroordeling van ketters
Achtergronden
In Nederland kritiek gerezen op rooms-katholieke kerk, vooral calvinisme kreeg
aanhang
Nederlanden behoorden tot Spaanse Habsburgse rijk, voor de katholieke heersers
(Karel V en Filips II) was ‘ketterse’ beweging niet goed: een rijk kon maar 1 godsdienst
hebben
- Ketterij was ‘misdrijf’ dat streng vervolgd werd
Eerst Karel V, daarna zijn zoon Filips II voerden centralisatiepolitiek
- Om greep te krijgen op alle gebieden in rijk maakten zij gebruik van ambtenaren
(loyaal aan vorst, niet adel)
Hoofdstuk 6
Kenmerkende aspecten
Het conflict in de Nederlanden dat resulteerde in de stichting van een Nederlandse
staat
De bijzondere plaats in staatkundig opzicht en de bloei in economisch en cultureel
opzicht van de Nederlandse Republiek
Wereldwijde handelscontacten, handelskapitalisme en het begin van een
wereldeconomie
Paragraaf 1
16e eeuw
In de Nederlanden, Frankrijk en het Duitse rijk uitbarstingen over geloofskwesties en
strijd voor centralisatie bestuur
Frankrijk
16e en 17e eeuw verschrikkelijke godsdiensttwisten
Begin 16e eeuw – Calvinisme in zuiden en westen aanhang, toenmalige vorst geen
baat bij nieuwe geloof maar ook niet bij onderdrukking ervan
Veranderde bij latere koningen, toen Franse adel verdeeld was in katholiek en
hugenoots (calvinistisch) verbond beide partijen probeerde koning voor zich te
winnen maar ook voorkomen dat de koning te veel macht kreeg
Midden 16e eeuw – Twisten tussen katholieke en protestantse edelen tot uitbarsting
1598 – Rust keerde terug toen hugenoten vrijheid van godsdienst kregen
Duitse Rijk
Macht verdeeld over meerdere vorsten en geestelijken, aantal van hen bekeerde tot
calvinisme en raakte in conflict met Karel V (katholieke keizer van Duitse rijk)
=== Godsdienstoorlogen
Andere factoren die rol speelde: vorsten die zelfstandigheid en regionale macht
wouden behouden, streden tegen Karel V die Duitse Rijk politiek meer naar eigen
hand ging zetten
Godsdienstvrede van Augsburg in 1555: keizer erkende dat elke vorst eigen religie
mocht kezen en dat onderdanen in die keuze volgen + beperking van zijn politieke
macht halve eeuw relatieve rust
Vanaf 1618 – Duitse rijk in oorlog === Dertigjarige oorlog
- Godsdienstoorlog + intern-Duitse strijd (inzet keizerlijke macht over rijk)
- Katholieke Habsburgse keizers bleven hardnekkig streven naar vergroting van macht
Protestantse EN Katholieke vorsten verzetten zich daartegen
- Tijdens deze oorlog vochten andere buitenlandse mogendheden hun conflicten uit
op Duits grondgebied land uitgeput
1648 – Oorlogsmoe Vrede van Westfalen
- Duitse vorsten in gezag hersteld
- Keizer niet in geslaagd om zijn wil op te leggen aan staten in Duitse Rijk
lappendeken van staatjes i.p.v. centraal bestuurde staat
, - Elke vorst mocht zelf bepalen welke godsdienst onderdanen zouden hebben
(katholicisme, calvinisme of lutheranisme)
- Onderdanen mochten wel afwijkend geloof maar dan gebied van vorst verlaten
In Europa
Europese staten onderling vrede maar Europa nog wel godsdienstige oorlog tegen
Islamitische Ottomaanse Rijk
Eerder: christenen en moslims al tegen elkaar gestreden (kruistochten, Reconquista)
1492 – nadat christelijke Spanje laatste moslimrijk op schiereiland verslagen
probeerde ze Reconquista uit te breiden naar Noord-Afrika
- Mislukte
- Spanje werd geconfronteerd met nieuwe machthebber: Ottomaanse Rijk (begin
14e eeuw gesticht)
- Zij waren goed op militair gebied: Soldaten met succes kregen stuk land waardoor
steeds nieuwe landsveroveringen noodzakelijk waren Ottomaanse rijk
veroverde snel Turkije en delen Balkan
- Vanaf 16e eeuw beheersten Ottomaanse Rijk Noord-Afrika
Succes van Ottomaanse veroveringspolitiek dwong Europese staten tot
samenwerking
- Katholieke heersers van twee kanten bedreigd: Reformatie + Islam
- 1529: coalitie van Duitse, Oostenrijkse en Italiaanse staten voorkwam dat Wenen
in Turkse handen viel
- Tweede helft 16e eeuw: Spanjaarden en Italianen vormden Heilige Liga tegen
Ottomanen, onder leiding van Paus konden Turken niet definitief verslaan
(Spanje moest meerdere fronten vechten: tegen Frankrijk, Engeland, Nederlandse
opstandelingen EN turken)
- 17e eeuw: strijd tegen turken bleef doorgaan (1683 opnieuw invasie Wenen)
Europese coalitie moest stad ontzetten KEERPUNT Ottomaanse rijk slaagde
er na 1683 niet meer in om nieuw Europees grondgebied te veroveren (wel bleef
Balkan turks)
De Nederlanden in opstand
Oorzaken:
Godsdienstvervolgingen
Toename centralisatie
Verontwaardigd over terdoodveroordeling van ketters
Achtergronden
In Nederland kritiek gerezen op rooms-katholieke kerk, vooral calvinisme kreeg
aanhang
Nederlanden behoorden tot Spaanse Habsburgse rijk, voor de katholieke heersers
(Karel V en Filips II) was ‘ketterse’ beweging niet goed: een rijk kon maar 1 godsdienst
hebben
- Ketterij was ‘misdrijf’ dat streng vervolgd werd
Eerst Karel V, daarna zijn zoon Filips II voerden centralisatiepolitiek
- Om greep te krijgen op alle gebieden in rijk maakten zij gebruik van ambtenaren
(loyaal aan vorst, niet adel)
