Inleiding in het Nederlandse recht
Hoofdstuk 10
Kenmerken burgerlijk procesrecht
• Partijautonomie (artikel 1:1 lid 1 BW)
o Vrij en bevoegd tot het genot van burgerlijke rechten.
o Beginsel uitgewerkt:
® Staat eenieder vrij om van geschil een proces te beginnen.
® Omvang van het geding wordt door partijen bepaald, houdt in dat partijen beslissen welke
onderwerpen ze in het proces willen.
® Rechter mag geen uitspraak doen over zaken die niet gevorderd zijn.
® Geding mag op ieder tijdstip voor de uitspraak beëindigd worden.
• Lijdelijkheid van de rechter
o Partijen mogen zelf met stellingen en verweren komen (artikel 149 lid 1 Rv). De rechter blijft
buiten rechtsstrijd. Uit rechtsregel blijkt dat feiten die de ene partij heeft gesteld en die andere
partij heeft erkend of niet betwist door rechter als vaststaand moeten worden aangenomen (art.
149 lid 1 Rv). De materiële waarheid staat centraal.
o Formele waarheid zorgt ervoor dat het feit door de rechter voor waar moet worden gehouden
(art. 149 lid 1 Rv).
o Er geldt een waarheidsplicht voor partijen (artikel 21 Rv)
® Ze zijn verplicht de feiten die voor de beslissing van belang zijn volledig en naar waarheid
te voeren.
o Lijdelijkheid van de rechter is actief, hierdoor kan hij tijdens het verloop van het geding nog
ingrijpen.
® Art 20 lid 1 Rv. Rechter moet waken tegen onredelijke vertraging van de procedure.
Behandeling van een zaak moet binnen een redelijke termijn plaatsvinden. Ook zijn
partijen tegenover elkaar verplicht om onredelijke vertraging van procedure te voorkomen
(art. 20 lid 2 Rv).
® ○ Art 25 Rv, rechter moet op grond hiervan de rechtsgronden aanvullen. Vordering van
eiser mag niet worden afgewezen. Ius curia novit (het hof kent het recht). Rechter kent
wetten in materiële zin en regels van ongeschreven recht en mag ze actief toepassen.
® ○ Art 87 lid 1 Rv. Mondelinge behandeling te bevelen, optreden van de rechter is dan
ontegenzeggelijk actief.
• Er is verplichte procesvertegenwoordiging
o Civiele procedure alleen proceshandelingen verrichten als zij vertegenwoordigd zijn door een
advocaat, ze kunnen niet zelf in een procedure optreden. (Verplichte proces-
vertegenwoordiging).
o Samenhangende redenen art. 79 lid 2 juncto lid 1:
® Doelmatigheid procedure bevorderd. Schriften en ordenen van het feitenmateriaal alleen
goed mogelijk als dit vanuit juridische invalshoek gebeurt. Juridisch relevante feiten zijn
voor civiel proces bruikbaar.
® Eerlijkere procesvoering; advocaten hebben gelijke juridische achtergrond en moeten zich
houden aan interne gedragsregels die tuchtrechtelijk getoetst kunnen worden (equality of
arms).
o In kantonzaken geldt de verplichte procesvertegenwoordiging niet, hierbij kan de eiser maar
ook de gedaagde procederen (art. 79 lid 1 Rv).
• Het proces verloopt in hoofdzaak schriftelijk
o Beide partijen moeten in het proces stukken produceren, deze vormen samen het
procesdossier dat de rechter krijgt. Art. 33 Rv laat het elektronisch procederen zien.
• De procedure is niet kosteloos
o Kosten geheel ten laste van partijen, partij die bij vonnis in ongelijk gesteld is wordt veroordeeld
in de kosten van het geding (art. 237 lid 1 Rv). Maar de kosten van het rechterlijk apparaat
vallen hier ook onder.
• Zo nodig een toevoeging
o De raad voor rechtsbijstand is bevoegd om toevoeging te verlenen aan iemand die een
aanvraag doet om door de overheid gefinancierde rechtsbijstand (art. 24 Wet op
rechtsbijstand). Dit betreft alleen de kosten voor eigen rechtsbijstand. Verliezen ze de zaak,
moeten de proceskosten van tegenpartij altijd uit eigen middelen betaald worden.
1
, De bevoegdheid van de burgerlijke rechter
• Achtte zich vroeger alleen bevoegd als in het geschil de rechtsverhouding tussen de partijen zuiver
privaatrechtelijk was.
® Een geschil tussen twee personen, of tussen rechtspersoon en overheidsorgaan dat als ''privaat
persoon'' handelt.
® Verklaarde zich onbevoegd voor geschillen met betrekking tot uitoefening van publiekrechtelijke
taak. Staat bekend om de leer van fundamentum petendi.
® Deze verhouding is niet meer beslissend voor de bevoegdheid van de burgerlijke rechter.
• Leer van het objectum litis
• Burgerlijke rechter ook bevoegd is van een geschil kennis te nemen als eiser mogelijkheid heeft gehad
om procedure bij andere rechterlijke instantie aan te spannen. Burgerlijke rechter heeft een
vangnetfunctie en wordt ook wel als restrechter aangeduid.
Dagvaarding
Geschrift waarin eiser gedaagde oproept, met omschrijving van de vordering die hij eist. Wordt opgesteld door
advocaat eiser. Deze verricht ook de formele proceshandelingen van het geding. Moet door deurwaarder aan
gedaagde in persoon of aan huisgenoten worden overhandigd (betekening) art. 46 lid 1 Rv.
® Reageert de gedaagde niet? Dan wijst de rechter de vordering in beginsel toe (hij wijst dan verstek). Art.
139 Rv.
Wat moet een dagvaarding vermelden:
® Naam, woonplaats eiser, naam advocaat of gemachtigde.
® Eis met grond en wat eiser vordert van gedaagde, net als op welke grond hij dat doet.
o Eis = petitum
o Grond = fundamentum pendi
® De aanwijzing van het gerecht
® Dag en uur waarop gedaagde moet verschijnen bij de rechter (roldatum)
® Verweren gedaagde tegen eis heeft aangevoerd
® Bewijsmiddelen die eiser op verzoek kan overleggen, net als namen van getuigen die hij door de rechter
kan laten horen om daarmee de gegrondheid van zijn vordering te bewijzen.
Het verzoekschrift
® Termen: ''verzoek'' of 'verzoekschrift'
Alleen bedoeld voor gevallen waarbij rechterlijke uitspraak nodig is. Nu ook voor gevallen waarin wel geschil
tussen twee partijen is. Begint met het door verzoeker indienen van verzoekschrift,
Bevat;
® Naam.
® Woonplaats verzoeker.
® Omschrijving verzoek en gronden.
Rechterlijke uitspraak in beschikking, heet ook zo in hoger beroep en cassatie.
Procedure bij burgerlijke rechter
1. Geding aanhangig vanaf dag van dagvaarding (wanneer hij is binnengekomen).
2. Griffier schrijft hem dan op rol (lijst aanhangige zaken).
3. Roldatum, vaak vaste dag in de week waarbij rolzitting door een enkelvoudige kamer van de rechtbank
gehouden wordt. Deze rechter heet rolrechter.
4. Tegenspraak gevoerde geding, gedaagde voert verweer tegen vordering eiser.
5. Tijdens eerste roldatum bepaalt regel volgende roldatum, gedaagde kan op die dag reageren op de
dagvaarding (schriftelijk) met een conclusie van antwoord art. 128 lid 2 Rv.
6. Rechter binnen twee weken na indienen van conclusie van antwoord een mondelinge behandeling
beveelt.
7. Partijen kunnen vragen om inlichtingen en hij kan met hen overleggen over het vervolg van de
procedure.
8. Komt er een schikking tot stand dan eindigt de procedure (art. 89 lid 1 Rv).
9. Wordt de procedure voortgezet dan wijst de rechter een vonnis.
10. Advocaat van eiser zal op volgende roldatum op de conclusie van antwoord reageren in de conclusie
van repliek.
11. Hierop kan de advocaat van gedaagde antwoorden met de conclusie van dupliek.
12. Hierna volgt dan het vonnis.
Het vonnis
Uitspraak moet in zijn geheel op openbare zitting worden voorgelezen. Ook moet het aan de wederpartij betekend
worden door de deurwaarder. Het levert een executoriale titel op. Bestaat uit drie delen:
® Feitelijke overwegingen
® Rechtsoverwegingen
® Dictum
2
Hoofdstuk 10
Kenmerken burgerlijk procesrecht
• Partijautonomie (artikel 1:1 lid 1 BW)
o Vrij en bevoegd tot het genot van burgerlijke rechten.
o Beginsel uitgewerkt:
® Staat eenieder vrij om van geschil een proces te beginnen.
® Omvang van het geding wordt door partijen bepaald, houdt in dat partijen beslissen welke
onderwerpen ze in het proces willen.
® Rechter mag geen uitspraak doen over zaken die niet gevorderd zijn.
® Geding mag op ieder tijdstip voor de uitspraak beëindigd worden.
• Lijdelijkheid van de rechter
o Partijen mogen zelf met stellingen en verweren komen (artikel 149 lid 1 Rv). De rechter blijft
buiten rechtsstrijd. Uit rechtsregel blijkt dat feiten die de ene partij heeft gesteld en die andere
partij heeft erkend of niet betwist door rechter als vaststaand moeten worden aangenomen (art.
149 lid 1 Rv). De materiële waarheid staat centraal.
o Formele waarheid zorgt ervoor dat het feit door de rechter voor waar moet worden gehouden
(art. 149 lid 1 Rv).
o Er geldt een waarheidsplicht voor partijen (artikel 21 Rv)
® Ze zijn verplicht de feiten die voor de beslissing van belang zijn volledig en naar waarheid
te voeren.
o Lijdelijkheid van de rechter is actief, hierdoor kan hij tijdens het verloop van het geding nog
ingrijpen.
® Art 20 lid 1 Rv. Rechter moet waken tegen onredelijke vertraging van de procedure.
Behandeling van een zaak moet binnen een redelijke termijn plaatsvinden. Ook zijn
partijen tegenover elkaar verplicht om onredelijke vertraging van procedure te voorkomen
(art. 20 lid 2 Rv).
® ○ Art 25 Rv, rechter moet op grond hiervan de rechtsgronden aanvullen. Vordering van
eiser mag niet worden afgewezen. Ius curia novit (het hof kent het recht). Rechter kent
wetten in materiële zin en regels van ongeschreven recht en mag ze actief toepassen.
® ○ Art 87 lid 1 Rv. Mondelinge behandeling te bevelen, optreden van de rechter is dan
ontegenzeggelijk actief.
• Er is verplichte procesvertegenwoordiging
o Civiele procedure alleen proceshandelingen verrichten als zij vertegenwoordigd zijn door een
advocaat, ze kunnen niet zelf in een procedure optreden. (Verplichte proces-
vertegenwoordiging).
o Samenhangende redenen art. 79 lid 2 juncto lid 1:
® Doelmatigheid procedure bevorderd. Schriften en ordenen van het feitenmateriaal alleen
goed mogelijk als dit vanuit juridische invalshoek gebeurt. Juridisch relevante feiten zijn
voor civiel proces bruikbaar.
® Eerlijkere procesvoering; advocaten hebben gelijke juridische achtergrond en moeten zich
houden aan interne gedragsregels die tuchtrechtelijk getoetst kunnen worden (equality of
arms).
o In kantonzaken geldt de verplichte procesvertegenwoordiging niet, hierbij kan de eiser maar
ook de gedaagde procederen (art. 79 lid 1 Rv).
• Het proces verloopt in hoofdzaak schriftelijk
o Beide partijen moeten in het proces stukken produceren, deze vormen samen het
procesdossier dat de rechter krijgt. Art. 33 Rv laat het elektronisch procederen zien.
• De procedure is niet kosteloos
o Kosten geheel ten laste van partijen, partij die bij vonnis in ongelijk gesteld is wordt veroordeeld
in de kosten van het geding (art. 237 lid 1 Rv). Maar de kosten van het rechterlijk apparaat
vallen hier ook onder.
• Zo nodig een toevoeging
o De raad voor rechtsbijstand is bevoegd om toevoeging te verlenen aan iemand die een
aanvraag doet om door de overheid gefinancierde rechtsbijstand (art. 24 Wet op
rechtsbijstand). Dit betreft alleen de kosten voor eigen rechtsbijstand. Verliezen ze de zaak,
moeten de proceskosten van tegenpartij altijd uit eigen middelen betaald worden.
1
, De bevoegdheid van de burgerlijke rechter
• Achtte zich vroeger alleen bevoegd als in het geschil de rechtsverhouding tussen de partijen zuiver
privaatrechtelijk was.
® Een geschil tussen twee personen, of tussen rechtspersoon en overheidsorgaan dat als ''privaat
persoon'' handelt.
® Verklaarde zich onbevoegd voor geschillen met betrekking tot uitoefening van publiekrechtelijke
taak. Staat bekend om de leer van fundamentum petendi.
® Deze verhouding is niet meer beslissend voor de bevoegdheid van de burgerlijke rechter.
• Leer van het objectum litis
• Burgerlijke rechter ook bevoegd is van een geschil kennis te nemen als eiser mogelijkheid heeft gehad
om procedure bij andere rechterlijke instantie aan te spannen. Burgerlijke rechter heeft een
vangnetfunctie en wordt ook wel als restrechter aangeduid.
Dagvaarding
Geschrift waarin eiser gedaagde oproept, met omschrijving van de vordering die hij eist. Wordt opgesteld door
advocaat eiser. Deze verricht ook de formele proceshandelingen van het geding. Moet door deurwaarder aan
gedaagde in persoon of aan huisgenoten worden overhandigd (betekening) art. 46 lid 1 Rv.
® Reageert de gedaagde niet? Dan wijst de rechter de vordering in beginsel toe (hij wijst dan verstek). Art.
139 Rv.
Wat moet een dagvaarding vermelden:
® Naam, woonplaats eiser, naam advocaat of gemachtigde.
® Eis met grond en wat eiser vordert van gedaagde, net als op welke grond hij dat doet.
o Eis = petitum
o Grond = fundamentum pendi
® De aanwijzing van het gerecht
® Dag en uur waarop gedaagde moet verschijnen bij de rechter (roldatum)
® Verweren gedaagde tegen eis heeft aangevoerd
® Bewijsmiddelen die eiser op verzoek kan overleggen, net als namen van getuigen die hij door de rechter
kan laten horen om daarmee de gegrondheid van zijn vordering te bewijzen.
Het verzoekschrift
® Termen: ''verzoek'' of 'verzoekschrift'
Alleen bedoeld voor gevallen waarbij rechterlijke uitspraak nodig is. Nu ook voor gevallen waarin wel geschil
tussen twee partijen is. Begint met het door verzoeker indienen van verzoekschrift,
Bevat;
® Naam.
® Woonplaats verzoeker.
® Omschrijving verzoek en gronden.
Rechterlijke uitspraak in beschikking, heet ook zo in hoger beroep en cassatie.
Procedure bij burgerlijke rechter
1. Geding aanhangig vanaf dag van dagvaarding (wanneer hij is binnengekomen).
2. Griffier schrijft hem dan op rol (lijst aanhangige zaken).
3. Roldatum, vaak vaste dag in de week waarbij rolzitting door een enkelvoudige kamer van de rechtbank
gehouden wordt. Deze rechter heet rolrechter.
4. Tegenspraak gevoerde geding, gedaagde voert verweer tegen vordering eiser.
5. Tijdens eerste roldatum bepaalt regel volgende roldatum, gedaagde kan op die dag reageren op de
dagvaarding (schriftelijk) met een conclusie van antwoord art. 128 lid 2 Rv.
6. Rechter binnen twee weken na indienen van conclusie van antwoord een mondelinge behandeling
beveelt.
7. Partijen kunnen vragen om inlichtingen en hij kan met hen overleggen over het vervolg van de
procedure.
8. Komt er een schikking tot stand dan eindigt de procedure (art. 89 lid 1 Rv).
9. Wordt de procedure voortgezet dan wijst de rechter een vonnis.
10. Advocaat van eiser zal op volgende roldatum op de conclusie van antwoord reageren in de conclusie
van repliek.
11. Hierop kan de advocaat van gedaagde antwoorden met de conclusie van dupliek.
12. Hierna volgt dan het vonnis.
Het vonnis
Uitspraak moet in zijn geheel op openbare zitting worden voorgelezen. Ook moet het aan de wederpartij betekend
worden door de deurwaarder. Het levert een executoriale titel op. Bestaat uit drie delen:
® Feitelijke overwegingen
® Rechtsoverwegingen
® Dictum
2
