WEEK 3 (2023-2024)
INTERNE ORGANISATIE EN BESLUITVORMING
De interne organisatie van personen- en kapitaalvennootschappen ziet op de verhoudingen
tussen diegenen die bij het functioneren van de vennootschap betrokken zijn. Daarbij gaat het
onder meer om de verdeling van bevoegdheden binnen de vennootschap (bijvoorbeeld wie is
bevoegd te vennootschap te besturen). Ook de wijze waarop de interne besluitvorming
plaatsvindt, behoort tot dit onderwerp. Van de interne organisatie moeten de externe relaties
(het optreden van vennootschappen in hun relatie met derden) worden onderscheiden.
De wetgeving betreffende personenvennootschappen is voor een belangrijk deel van regelend
recht en laat de maten/vennoten veel vrijheid om zelf vorm te geven aan de interne organisatie.
Als wettelijk uitgangspunt geldt dat iedere vennoot beheersbevoegdheid heeft (art. 7A:1676
aanhef en onder 1 BW). Alleen de commanditaire vennoten zijn uitgesloten van de
beheersbevoegdheid (art. 20 lid 2 WvK). De beherend vennoten hebben verschillende
bevoegdheden en verplichtingen. Ten aanzien van onderwerpen waarover de beherend
vennoten niet zelfstandig mogen beslissen, vindt de besluitvorming in principe plaats door alle
vennoten en bij unanimiteit. De vennoten kunnen van deze hoofdregels afwijken in de
vennootschapsovereenkomst.
Ten aanzien van de interne organisatie van kapitaalvennootschappen laat de wetgever minder
vrijheid dan bij personenvennootschappen. Boek 2 BW is van dwingend recht (art 2:25 BW).
Afwijking van de wettelijke voorschriften is alleen mogelijk waar de wet dat expliciet toestaat.
De interne organisatie van kapitaalvennootschap kenmerkt zich door een verdeling van
bevoegdheden over verschillende organen: de algemene vergadering van aandeelhouders (AV),
het bestuur en de raad van commissarissen (RvC). Welk van deze organen heeft uiteindelijk de
macht binnen de vennootschap? Hoe is de onderlinge bevoegdheidsverdeling geregeld? Ook
komen aan de orde de rechten en plichten van degenen die van de organen deel uitmaken: de
individuele bestuurders, commissarissen en (minderheids-)aandeelhouders. Binnen de
vennootschapsorganen vindt de besluitvorming in beginsel bij gewone meerderheid (meer dan
de helft van de uitgebrachte stemmen) plaats. Besluiten kunnen nietig of vernietigbaar zijn
wegens strijd met de wet, de statuten of ongeschreven recht. De rechterlijke toetsing van
besluiten speelt vaak een rol bij het ontslag van een bestuurder door de AV.
Bij de (interne) organisatie van kapitaalvennootschappen gaat het niet alleen om de vraag hoe
bevoegdheden zijn verdeeld over verschillende organen, maar ook om de vraag welke
verschillende belangen zijn betrokken bij het in standhouden van de vennootschap en de met
haar verbonden onderneming. Daarbij moet niet alleen worden gedacht aan het belang van
kapitaalverschaffers, maar ook aan het belang van werknemers, leveranciers en afnemers. Deze
betrokkenen bij de rechtspersoon en de met haar verbonden onderneming zijn haar
‘stakeholders’. Bovendien heeft het eigen belang van de vennootschap en de met haar verbonden
onderneming in de loop der jaren een steeds grotere betekenis gekregen. De discussie over de
wijze waarop de verschillende belangen van verschillende ‘stakeholders’ een rol (dienen te)
spelen bij de vormgeving van het ondernemingsbeleid wordt aangeduid met de term corporate
governance. Vanuit een juridisch perspectief gaat het bij corporate governance vooral over de
taak en bevoegdheden van (de raad van) bestuur (leiding), de raad van commissarissen
(toezicht), de algemene vergadering van aandeelhouders (kapitaalverschaffers) en de
ondernemingsraad (medezeggenschap van werknemers). De medezeggenschap van
werknemers wordt vorm gegeven in de wet op de ondernemingsraden (WOR). Boek 2 BW kent
voorts enkele bepalingen die bevoegdheden toekennen aan de ondernemingsraad, zie
bijvoorbeeld de structuurregeling en bij de NV de artikelen 2:107a, 2:134a en 2:135 BW.
, Beursgenoteerde ondernemingen met een statutaire zetel in Nederland zijn onderworpen aan
de Nederlandse Corporate Governance Code;
in december 2022 is een nieuwe versie van de code vastgesteld, zie
https://www.mccg.nl/publicaties/codes/2022/12/20/corporate-governance-code-2022.
Het debat over corporate governance is constant in beweging, zo is op dit moment de vraag
actueel of er een maatschappelijke zorgplicht voor bestuurders en commissarissen zou moeten
bestaan en of een dergelijke zorgplicht wettelijk verankerd zou moeten worden. Ook op
Europees niveau is er veel aandacht voor het thema van sustainable corporate governance.
Literatuur:
M.J. Kroeze/L. Timmerman, J.B. Wezeman:
HR 21 januari 1955, NJ 1959, 43 Forumbank
HR 13 juli 2007, NJ 2007, 434 ABN AMRO
HR 4 april 2014, NJ 2014, 286 Roovers/Cancun Holding I
HR 20 april 2018 NJ 2018, 331 Boskalis/Fugro
Pres. Rb Arnhem 28 december 1987, KG 1988, 37 Amstelland
HR 26 januari 1994, NJ 1994, 545 Heuga
INTERNE ORGANISATIE EN BESLUITVORMING
De interne organisatie van personen- en kapitaalvennootschappen ziet op de verhoudingen
tussen diegenen die bij het functioneren van de vennootschap betrokken zijn. Daarbij gaat het
onder meer om de verdeling van bevoegdheden binnen de vennootschap (bijvoorbeeld wie is
bevoegd te vennootschap te besturen). Ook de wijze waarop de interne besluitvorming
plaatsvindt, behoort tot dit onderwerp. Van de interne organisatie moeten de externe relaties
(het optreden van vennootschappen in hun relatie met derden) worden onderscheiden.
De wetgeving betreffende personenvennootschappen is voor een belangrijk deel van regelend
recht en laat de maten/vennoten veel vrijheid om zelf vorm te geven aan de interne organisatie.
Als wettelijk uitgangspunt geldt dat iedere vennoot beheersbevoegdheid heeft (art. 7A:1676
aanhef en onder 1 BW). Alleen de commanditaire vennoten zijn uitgesloten van de
beheersbevoegdheid (art. 20 lid 2 WvK). De beherend vennoten hebben verschillende
bevoegdheden en verplichtingen. Ten aanzien van onderwerpen waarover de beherend
vennoten niet zelfstandig mogen beslissen, vindt de besluitvorming in principe plaats door alle
vennoten en bij unanimiteit. De vennoten kunnen van deze hoofdregels afwijken in de
vennootschapsovereenkomst.
Ten aanzien van de interne organisatie van kapitaalvennootschappen laat de wetgever minder
vrijheid dan bij personenvennootschappen. Boek 2 BW is van dwingend recht (art 2:25 BW).
Afwijking van de wettelijke voorschriften is alleen mogelijk waar de wet dat expliciet toestaat.
De interne organisatie van kapitaalvennootschap kenmerkt zich door een verdeling van
bevoegdheden over verschillende organen: de algemene vergadering van aandeelhouders (AV),
het bestuur en de raad van commissarissen (RvC). Welk van deze organen heeft uiteindelijk de
macht binnen de vennootschap? Hoe is de onderlinge bevoegdheidsverdeling geregeld? Ook
komen aan de orde de rechten en plichten van degenen die van de organen deel uitmaken: de
individuele bestuurders, commissarissen en (minderheids-)aandeelhouders. Binnen de
vennootschapsorganen vindt de besluitvorming in beginsel bij gewone meerderheid (meer dan
de helft van de uitgebrachte stemmen) plaats. Besluiten kunnen nietig of vernietigbaar zijn
wegens strijd met de wet, de statuten of ongeschreven recht. De rechterlijke toetsing van
besluiten speelt vaak een rol bij het ontslag van een bestuurder door de AV.
Bij de (interne) organisatie van kapitaalvennootschappen gaat het niet alleen om de vraag hoe
bevoegdheden zijn verdeeld over verschillende organen, maar ook om de vraag welke
verschillende belangen zijn betrokken bij het in standhouden van de vennootschap en de met
haar verbonden onderneming. Daarbij moet niet alleen worden gedacht aan het belang van
kapitaalverschaffers, maar ook aan het belang van werknemers, leveranciers en afnemers. Deze
betrokkenen bij de rechtspersoon en de met haar verbonden onderneming zijn haar
‘stakeholders’. Bovendien heeft het eigen belang van de vennootschap en de met haar verbonden
onderneming in de loop der jaren een steeds grotere betekenis gekregen. De discussie over de
wijze waarop de verschillende belangen van verschillende ‘stakeholders’ een rol (dienen te)
spelen bij de vormgeving van het ondernemingsbeleid wordt aangeduid met de term corporate
governance. Vanuit een juridisch perspectief gaat het bij corporate governance vooral over de
taak en bevoegdheden van (de raad van) bestuur (leiding), de raad van commissarissen
(toezicht), de algemene vergadering van aandeelhouders (kapitaalverschaffers) en de
ondernemingsraad (medezeggenschap van werknemers). De medezeggenschap van
werknemers wordt vorm gegeven in de wet op de ondernemingsraden (WOR). Boek 2 BW kent
voorts enkele bepalingen die bevoegdheden toekennen aan de ondernemingsraad, zie
bijvoorbeeld de structuurregeling en bij de NV de artikelen 2:107a, 2:134a en 2:135 BW.
, Beursgenoteerde ondernemingen met een statutaire zetel in Nederland zijn onderworpen aan
de Nederlandse Corporate Governance Code;
in december 2022 is een nieuwe versie van de code vastgesteld, zie
https://www.mccg.nl/publicaties/codes/2022/12/20/corporate-governance-code-2022.
Het debat over corporate governance is constant in beweging, zo is op dit moment de vraag
actueel of er een maatschappelijke zorgplicht voor bestuurders en commissarissen zou moeten
bestaan en of een dergelijke zorgplicht wettelijk verankerd zou moeten worden. Ook op
Europees niveau is er veel aandacht voor het thema van sustainable corporate governance.
Literatuur:
M.J. Kroeze/L. Timmerman, J.B. Wezeman:
HR 21 januari 1955, NJ 1959, 43 Forumbank
HR 13 juli 2007, NJ 2007, 434 ABN AMRO
HR 4 april 2014, NJ 2014, 286 Roovers/Cancun Holding I
HR 20 april 2018 NJ 2018, 331 Boskalis/Fugro
Pres. Rb Arnhem 28 december 1987, KG 1988, 37 Amstelland
HR 26 januari 1994, NJ 1994, 545 Heuga
