Samenvatting Beeldtaal
Hoofdstuk 4: Gestalt(wetten)
Gestalt zorgt bij de visuele communicate voor een weldadige order die de makers van visuele
informate op het rechte spoor houdt en de gebruikers pleziert.
Percepte is wat we denken waar te nemen.
Wet van kernachtigheid: je hersenen ontleden een voorstelling in de meest eenvoudige vormen.
Onze hersenen maken bij voorkeur van visuele informate een beeld van dat:
- Symmetrisch is
- De simpelst mogelijk vormen bevat
- Het geringste aantal vormen bevat
Kernachtgheid is het basisprincipe van Gestaltpercepte.
Gestalt zorgt ervoor dat de cognitve load – de breinbelastng – afneemt. In andere woorden:
eenvoud geef ruimte.
Eenvoud is het kenmerk van Gestalt. Veel gebruikers zijn het – dikwijls onbewust- zat om bij elke
visuele boodschap te moeten puzzelen. Groeperen van visuele informate zorgt voor de broodnodige
eenvoud en helpt ons de wereld om ons heen te ordenen. Goed toepassen van de Gestaltweten
zorgt voor die visuele orde en daardoor voor visueel begrip en een lagere breinbelastng.
Gestaltwetten als sorteerregels
Rob van Es bespreekt in zijn boek Veranderdiagnose. De onderstroom van organiseren (2008) de
Gestaltweten als sorteerregels.
Betekenisvolheid (dat wat het meest betekenisvol is)
- Wet van voorgrond en achtergrond Dit houdt in dat je soms op de achtergrond van een
plaatje nog meer dingen kunt zien die er soms expres zijn ingebracht. Een voorbeeld hiervan
is het Fedex logo. Tussen de tweede e en de x zit eigenlijk een pijl. Die valt op het eerste
gezicht niet meteen op, maar hij is er wel expres ingestopt.
- Wet van eenvoud Deze wet houdt in dat mensen het fjn vinden als een beeld uit eenvoud
bestaat. Denk hierbij aan het HEMA of IKEA logo. Het tegenovergestelde is bijvoorbeeld de
telegraafpagina.
Nabijheid (dat wat dicht bij elkaar zit)
- Wet van nabijheid Dit houdt in dat dingen die dicht bij elkaar staan, als eenheid worden
gezien. Bijvoorbeeld op een jaarkalender zie je dat je elke maand eigenlijk als eenheid ziet.
Dat komt omdat de cijfertjes per maand dicht bij elkaar staan, en er is juist ruimte tussen de
verschillende maanden gelaten.
Similariteit (dat wat van gelijke soort is)
- Wet van overeenkomst Dit houdt in dat dingen als één onderdeel worden gezien als ze
hetzelfde zijn. Denk hierbij aan een schap in de supermarkt met dezelfde producten. De
producten die op elkaar lijken, zie je dan als één geheel.
- Wet van symmetrie Een symmetrisch beeld vinden mensen vaak fjn om naar te kijken.
, - Wet van gelijke achtergrond Deze wet houdt in dat onderdelen met dezelfde achtergrond
vaak als een geheel worden gezien. Je kan hierbij denken aan de website met verschillende
vlakken. Je hebt bijvoorbeeld aan de linkerkant een gele achtergrond en aan de rechterkant
een blauwe achtergrond. Je hersenen zullen de pagina automatsch zien als een rechter en
een linker deel. Als ze allebei dezelfde kleur zouden hebben, bijvoorbeeld geel, dan zou je de
hele pagina waarschijnlijk als een geheel hebben gezien.
- Wet van gelijke bestemming Deze wet geld eigenlijk vooral bij bewegende beelden. Denk
aan een snelweg. de auto's die dezelfde kant opgaan, zie je als een groep.
Bewegingsrichting (dat wat dezelfde kant uit beweegt)
- Wet van gelijke bestemming zie hierboven
Gebied (dat wat in dezelfde ruimte zit)
- Wet van gelijke achtergrond zie hierboven
- Wet van ingeslotenheid De wet van de ingeslotenheid houdt in dat je hersenen iets als een
éénheid zien, als het ingesloten is door bijvoorbeeld een lijn. Denk hierbij aan een krant. Er
staan vaak lijnen om advertentes. Hierdoor kun je beter de verschillende advertentes
onderscheiden.
Verbondenheid (dat wat fysiek verbonden is)
- Wet van het ingevulde hiaat De wet van het ingevulde hiaat is dat mensen vaak zelf vormen
sluiten in hun hoofd. Denk hierbij aan logo’s die bijvoorbeeld niet een geheel gesloten lijn
bevaten of het symbool voor een rolstoel. ook namen van merken zijn soms eigenlijk
helemaal niet geheel gesloten. Toch weten mensen wat er staat.
- Wet van continuïteit Deze wet houdt in dat wij lijnen die onderbroken zijn, toch als een
doorlopende lijn zien.
Synchroniteit (dat wat tegelijkertjd gebeurt)
- Wet van gelijke bestemming zie hierboven
Wet van ervaring Dit lijkt erg op de wet van het ingevulde hiaat (de rolstoel). Mensen vullen beelden
aan met ervaring. Als ze iets kennen vanuit hun ervaring, zullen ze een beeld automatsch aanvullen
in hun gedachten. Het voorbeeld van de rolstoel is ook een voorbeeld van de wet van ervaring.
Er bestaan volgens experimenteel psycholoog Edward Boring 114 Gestaltweten. Volgens hem is
maar een klein deel hiervan toe te passen op visuele vormen. Ook hangen veel weten met elkaar
samen of overlappen ze elkaar. Het is daarom vaak moeilijk om ze van elkaar te onderscheiden.
Het is belangrijk om je te realiseren dat de afzonderlijke Gestaltweten niet op zichzelf staan; ze
versterken elkaar en vullen elkaar aan. Meestal past een ontwerper ze in samenspel toe. Sommige
weten zijn ‘sterker’ dan andere, wat wil zeggen dat ze een sterkere visuele impact hebben.
Bovendien gelden de Gestaltweten niet alleen voor beeldtaal. Gestalt staat niet voor niets voor
totaalbeleving; alle zintuigen werken mee aan het verwerken van informate.
Gestalt-checklist
- Staat de vormgeving in dienst van de boodschap, of omgekeerd?
- Begrijp je de boodschap, of zit de vormgeving in de weg?
- Is alles wat ik heb gebruikt echt nodig?
- Of kunnen er dingen weg?
- Horen de dingen dicht bij elkaar staan ook bij elkaar?
- Wat doet de achtergrond met de samenhang van de onderdelen?
- Scheiden scheidslijnen de juiste onderdelen van elkaar?
Hoofdstuk 4: Gestalt(wetten)
Gestalt zorgt bij de visuele communicate voor een weldadige order die de makers van visuele
informate op het rechte spoor houdt en de gebruikers pleziert.
Percepte is wat we denken waar te nemen.
Wet van kernachtigheid: je hersenen ontleden een voorstelling in de meest eenvoudige vormen.
Onze hersenen maken bij voorkeur van visuele informate een beeld van dat:
- Symmetrisch is
- De simpelst mogelijk vormen bevat
- Het geringste aantal vormen bevat
Kernachtgheid is het basisprincipe van Gestaltpercepte.
Gestalt zorgt ervoor dat de cognitve load – de breinbelastng – afneemt. In andere woorden:
eenvoud geef ruimte.
Eenvoud is het kenmerk van Gestalt. Veel gebruikers zijn het – dikwijls onbewust- zat om bij elke
visuele boodschap te moeten puzzelen. Groeperen van visuele informate zorgt voor de broodnodige
eenvoud en helpt ons de wereld om ons heen te ordenen. Goed toepassen van de Gestaltweten
zorgt voor die visuele orde en daardoor voor visueel begrip en een lagere breinbelastng.
Gestaltwetten als sorteerregels
Rob van Es bespreekt in zijn boek Veranderdiagnose. De onderstroom van organiseren (2008) de
Gestaltweten als sorteerregels.
Betekenisvolheid (dat wat het meest betekenisvol is)
- Wet van voorgrond en achtergrond Dit houdt in dat je soms op de achtergrond van een
plaatje nog meer dingen kunt zien die er soms expres zijn ingebracht. Een voorbeeld hiervan
is het Fedex logo. Tussen de tweede e en de x zit eigenlijk een pijl. Die valt op het eerste
gezicht niet meteen op, maar hij is er wel expres ingestopt.
- Wet van eenvoud Deze wet houdt in dat mensen het fjn vinden als een beeld uit eenvoud
bestaat. Denk hierbij aan het HEMA of IKEA logo. Het tegenovergestelde is bijvoorbeeld de
telegraafpagina.
Nabijheid (dat wat dicht bij elkaar zit)
- Wet van nabijheid Dit houdt in dat dingen die dicht bij elkaar staan, als eenheid worden
gezien. Bijvoorbeeld op een jaarkalender zie je dat je elke maand eigenlijk als eenheid ziet.
Dat komt omdat de cijfertjes per maand dicht bij elkaar staan, en er is juist ruimte tussen de
verschillende maanden gelaten.
Similariteit (dat wat van gelijke soort is)
- Wet van overeenkomst Dit houdt in dat dingen als één onderdeel worden gezien als ze
hetzelfde zijn. Denk hierbij aan een schap in de supermarkt met dezelfde producten. De
producten die op elkaar lijken, zie je dan als één geheel.
- Wet van symmetrie Een symmetrisch beeld vinden mensen vaak fjn om naar te kijken.
, - Wet van gelijke achtergrond Deze wet houdt in dat onderdelen met dezelfde achtergrond
vaak als een geheel worden gezien. Je kan hierbij denken aan de website met verschillende
vlakken. Je hebt bijvoorbeeld aan de linkerkant een gele achtergrond en aan de rechterkant
een blauwe achtergrond. Je hersenen zullen de pagina automatsch zien als een rechter en
een linker deel. Als ze allebei dezelfde kleur zouden hebben, bijvoorbeeld geel, dan zou je de
hele pagina waarschijnlijk als een geheel hebben gezien.
- Wet van gelijke bestemming Deze wet geld eigenlijk vooral bij bewegende beelden. Denk
aan een snelweg. de auto's die dezelfde kant opgaan, zie je als een groep.
Bewegingsrichting (dat wat dezelfde kant uit beweegt)
- Wet van gelijke bestemming zie hierboven
Gebied (dat wat in dezelfde ruimte zit)
- Wet van gelijke achtergrond zie hierboven
- Wet van ingeslotenheid De wet van de ingeslotenheid houdt in dat je hersenen iets als een
éénheid zien, als het ingesloten is door bijvoorbeeld een lijn. Denk hierbij aan een krant. Er
staan vaak lijnen om advertentes. Hierdoor kun je beter de verschillende advertentes
onderscheiden.
Verbondenheid (dat wat fysiek verbonden is)
- Wet van het ingevulde hiaat De wet van het ingevulde hiaat is dat mensen vaak zelf vormen
sluiten in hun hoofd. Denk hierbij aan logo’s die bijvoorbeeld niet een geheel gesloten lijn
bevaten of het symbool voor een rolstoel. ook namen van merken zijn soms eigenlijk
helemaal niet geheel gesloten. Toch weten mensen wat er staat.
- Wet van continuïteit Deze wet houdt in dat wij lijnen die onderbroken zijn, toch als een
doorlopende lijn zien.
Synchroniteit (dat wat tegelijkertjd gebeurt)
- Wet van gelijke bestemming zie hierboven
Wet van ervaring Dit lijkt erg op de wet van het ingevulde hiaat (de rolstoel). Mensen vullen beelden
aan met ervaring. Als ze iets kennen vanuit hun ervaring, zullen ze een beeld automatsch aanvullen
in hun gedachten. Het voorbeeld van de rolstoel is ook een voorbeeld van de wet van ervaring.
Er bestaan volgens experimenteel psycholoog Edward Boring 114 Gestaltweten. Volgens hem is
maar een klein deel hiervan toe te passen op visuele vormen. Ook hangen veel weten met elkaar
samen of overlappen ze elkaar. Het is daarom vaak moeilijk om ze van elkaar te onderscheiden.
Het is belangrijk om je te realiseren dat de afzonderlijke Gestaltweten niet op zichzelf staan; ze
versterken elkaar en vullen elkaar aan. Meestal past een ontwerper ze in samenspel toe. Sommige
weten zijn ‘sterker’ dan andere, wat wil zeggen dat ze een sterkere visuele impact hebben.
Bovendien gelden de Gestaltweten niet alleen voor beeldtaal. Gestalt staat niet voor niets voor
totaalbeleving; alle zintuigen werken mee aan het verwerken van informate.
Gestalt-checklist
- Staat de vormgeving in dienst van de boodschap, of omgekeerd?
- Begrijp je de boodschap, of zit de vormgeving in de weg?
- Is alles wat ik heb gebruikt echt nodig?
- Of kunnen er dingen weg?
- Horen de dingen dicht bij elkaar staan ook bij elkaar?
- Wat doet de achtergrond met de samenhang van de onderdelen?
- Scheiden scheidslijnen de juiste onderdelen van elkaar?
